Ayşe GÜLER
Kamuoyunda sıklıkla tartışılan, dünkü Meclis Genel Kurulu’nda da gündem olan ‘enflasyon sepeti’, yılsonu için belirlenecek hayat pahalılığı oranı arifesinde yeniden konuşulmaya başlandı.
Kamudaki çalışanların maaşlarına yansıyacak, Devlet Planlama Örgütü(DPÖ) ‘enflasyon sepetindeki’ ürünlerin bazılarının listeden çıkarılması gerektiği tartışmaları, bir kez daha alevlendi.
12 ana grupta, toplam 829 ürünün yer aldığı sepet incelendiğinde, bazı ürünlere harcanan para dikkat çekti.
Örneklerle oranlar…
Örneğin bir hafta ve daha süreli yurt dışı turlarının sepet içerisindeki yüzdeliği 4.91 olarak belirlendi.
DPÖ verilerine göre; yurt dışı hafta arası iki veya 5 gün süreli; kültür amaçlı İtalya ya da Fransa turu yüzde 1.36 oranında olduğu görüldü.
Eğitim hizmetlerinde; özel üniversite ücretinin sepet içerisindeki oranı yüzde 5.04 oldu.
Bununla birlikte okul öncesi eğitim ve ilköğretim ücreti yüzde 1.62.
Haberleşmede telefon ve telefaks hizmetlerinin sepet içerisindeki oranı yüzde 3.73…
Öte yandan enflasyon sepetinde araç satın alımı oranı yüzde 4.78, ayakta tedavi hizmetleri oranı ise yüzde 1.76 olarak belirlendi.
Kişisel ulaştırma araçları yakıt ve yağları başlığında benzinin sepet içerisindeki oranı yüzde 7.10 oldu.
Gerçek kira ücreti ise yüzde 4.83 olarak ortaya kondu.
Sendika ve sivil toplum örgütleri tepkili…
YENİDÜZEN, ‘enflasyon sepetini’ inceledi, ilgili kesimlerle görüştü.
Devrimci Genel İş Başkanı Ömer Naşit, enflasyon sepetinde toplumun temel ihtiyaçlarını karşılamayan ürünler olduğunu söyledi, “Sepet içerisinde yurt dışı tatili yer alıyor. Bu ürünlerdeki artış ya da düşüş ana temel maddeleri etkiliyor” dedi.
KTAMS Genel Başkanı Güven Bengihan ise “Bu sepet içerisindekiler kalıplar, güncelliğini yitirdi” diyerek, Bengihan, ana grup altındaki bazı maddelerin de listeden çıkarılmasının şart olduğunu ifade etti.
Öte yandan Sanayi Odası Başkanı Candan Avunduk ise, gelişen ekonomik ve sosyal olgulara göre hane halkı bütçe anketinin tekrarlanması ve yeni bir enflasyon sepetinin belirlenmesi gerektiğini söyledi.
Devlet Planlama Örgütü Başkanı Ödül Muhtaroğlu ise “Sadece okul ücretleri ya da yurt dışı tatilleriyle değerlendirme yapılamaz” diyerek, “Sepetin içinde yalnızca gıda olması gerektiği ifade ediliyor. Dünyada uygulanan metodolojiye göre hareket ederiz. Bu çerçevede düşünüp, eleştiri yapılmalıdır” dedi.
ENFLASYON SEPETİNDE NE VAR?
12 ana grup, 829 ürün…
DPÖ tarafından belirlenen Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) içerisinde 12 ana grup bulunuyor.
829 ürünün baz alındığı ‘enflasyon sepeti’ içerisinde ilk sırada gıda ve alkolsüz içecekler yer alıyor.
Bu grup içerisinde yüzdelik oranı 18.54’e denk gelen 240 ürün bulunuyor, söz konusu ürünlerin fiyat dengesi, hayat pahalılığı oranında önemli rol oynuyor.
İkinci sırada ulaştırma…
İkinci sırada ise ‘ulaştırma ana grubu’ bulunuyor. Söz konusu grup, sepetin yüzde 15.84’ünü oluşturuyor, bu grupta 43 mal ve hizmet ürünü yer alıyor.
Listenin üçüncü sırasında konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıt ana grubu yer alıyor. Bu grupta 25 ürün baz alınıyor.
Eğlence ve kültür grubu yüzde 10.39…
96 ürünün yer aldığı eğlence ve kültür grubunun sepetteki ağırlığı ise yüzde 10.39…
Eğitim grubu ise sepetin yüzde 8.15’ini oluşturuyor. Bu grupta; 11 ürün belirleyici oluyor.
39 ürünün baz alındığı lokanta ve oteller grubunun sepet içerisindeki ağırlığı yüzde 7.02.
Enflasyon sepetinde yer alan haberleşmede grubunda ise 16 ürün bulunuyor, bu ürünlerin ağırlığı yüzde 4.42.
En düşük pay: Alkollü içecek ve tütün grubu…
Hayat pahalılığı oranı belirlenirken, sağlık ana grubunda 43 ürün temel alınıyor, söz konusu ürünlerin toplam ağırlığı yüzde 3.84.
Giyim ve ayakkabı grubunda 97 ürün baz alınsa da grubun ağırlığı yüzde 3.52.
Enflasyon sepetinde en düşük pay alkollü içecek ve tütün grubuna ait. Söz konusu grupta 18 ürün bulunuyor, sepetin ağırlığı yüzde 3.07.
641 civarında işyerinden yaklaşık 7 bin 881 fiyat…
TÜFE’nin belirlenmesinde kullanılan metodolojide güncel fiyatların tespit edilmesi için her ay yaklaşık 641 civarında işyerinden yaklaşık 7 bin 881 fiyat derleniyor.
Ayrıca 42 kiracıdan da fiyat alınıyor.
İLGİLİ KESİMLER NE DÜŞÜNÜYOR?
Devrimci Genel İş Başkanı Ömer Naşit:
“Enflasyon sepetinde daha az ve gerçekçi ürün olmalı”
Devrimci Genel İş Başkanı Ömer Naşit, enflasyon sepetinde toplumun temel ihtiyaçlarını karşılamayan ürünler olduğunu söyledi.
Naşit, “Sepet içerisinde yurt dışı tatili yer alıyor. Bu ürünlerdeki artış ya da düşüş ana temel maddeleri etkiliyor” dedi.
Sepetteki ana grup altındaki ürünlerin gerçek olmadığını ifade eden Naşit, kullanılmayan ürünlerin kısıtlanması gerektiğini kaydetti.
Naşit, enflasyon sepetinde daha az ve gerçekçi ürün olması gerektiğini belirtti.
KTAMS Genel Başkanı Güven Bengihan:
“Harcama kalıpları güncelliğini yitirdi, listeden çıkarılması gerekenler var”
KTAMS Genel Başkanı Güven Bengihan, şu anda kullanılan TÜFE harcama kalıplarının 2015’de yapılan hane halkı değerlendirmelerine göre baz alındığını hatırlattı, her yıl güncellenmesi gerektiğini söyledi.
“Bu sepet içerisindekiler kalıplar, güncelliğini yitirdi” diyen Bengihan, hane halkı değerlendirmesinin asgari ücretli, dar ve sabit gelirlilerle yapılması gerektiğini belirtti.
Bengihan, ana grup altındaki bazı maddelerin de listeden çıkarılmasının şart olduğunu ifade ederek, “Yılbaşı piyango bileti, tur biletleri bunlar listeden çıkarılmalıdır” dedi.
Sanayi Odası Başkanı Candan Avunduk:
“Yeni enflasyon sepeti belirlenmeli”
Sanayi Odası Başkanı Candan Avunduk, gelişen ekonomik ve sosyal olgulara göre hane halkı bütçe anketinin tekrarlanması ve yeni bir enflasyon sepetinin belirlenmesi gerektiğini söyledi.
Söz konusu anket çalışmasının en son 2015 yılında yapıldığını ifade eden Avunduk, 2018 yılında yaşanılan ekonomik kriz ve diğer olgulardan dolayı yenilenme ihtiyacı doğduğunu kaydetti.
Avunduk, 12 ana grubun, sıralamasının önem sırasına göre olmadığını, kategorik olarak ayrıldığını da belirtti.
Son olarak Avunduk, “Anket yenilenip, hane halkının harcamalarının ve bu harcamaların ev halkının bütçesi içerisindeki ağırlığının ankete göre tekrar hesaplanması yapılmadan, enflasyon sepetinin gerçeği yansıtmadığını iddia etmek doğru bir yaklaşım olmayacaktır” şeklinde konuştu.
Devlet Planlama Örgütü Başkanı Ödül Muhtaroğlu:
Sadece okul ücretleri ya da yurt dışı tatilleriyle değerlendirme yapılamaz
“2015 yılında yapılan anket çalışması, ülke genelinde, tüm ilçelerde seçilen 3 bin 500 farklı yapıdaki aileyle gerçekleşti. Anket, geleneksel aileler, öğrenci evleri, işçi aileleri ile yapıldı.
Nüfusa dahil olan yerli ve yabancı ikamet edilenler bu anketin içerisinde…
Bu çalışma ile, ülkede yaşayan insanların neye, ne kadar para harcadıklarını belirledik.
Her aile ile 1 ay boyunca çalışma yaptık. Bunlar neticesinde endeks ve sepetler oluştu. Bu metodolojiyi halk cevapladı. İnsanlar en çok gıda ve alkolsüz içeceklerde para harcıyor.
İkinci sırada yer alan ulaştırmada akaryakıt ve araba giderleri var. Ardından kira, su, gaz giderleri geliyor… Kültür ve yurt dışı giderleri de sepet içerisinde. Bu ülkede kimse tatile gitmiyor mu?
Ülkede eğitim harcamaları çok arttı. İnsanlar çocuklarını daha çok özel okullara gönderiyorlar. Hem özel okul, hem de özel üniversitelere gönderiyorlar.
Sepetin içinde yalnızca gıda olması gerektiği ifade ediliyor. Dünyada uygulanan metodolojiye göre hareket ederiz. Bu çerçevede düşünüp, eleştiri yapılmalıdır. Bu kadar çeşit varken, sadece okul ücretleri ya da yurt dışı tatilleriyle değerlendirme yapılamaz.”