Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres’in 2 buçuk yıl aradan sonra, Kıbrıslı liderleri Almanya’nın başkenti Berlin’de bir araya getirdiği toplantıdan, Kıbrıs’ta çözüm şeklinin iki tarafın siyasi eşitliğine dayalı bir federasyon olduğu vurgusu çıktı, 5’li konferansın önü açıldı.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, liderler görüşmesiyle ilgili olarak açıklama yaptı.
Guterres, liderlerin, 11 Şubat 2014 tarihli Ortak Açıklama ve 30 Haziran 2017 tarihli çerçeve anlaşmasına bağlılıklarını teyit ettiklerini ifade ederek, 5’li görüşme olasılığı için çalışmayı taahhüt ettiğini açıkladı.
“Kıbrıslı Türk lider ve Kıbrıslı Rum lider, aciliyet duygusu ile hareket ederek, Kıbrıs sorununa öngörülebilir bir gelecekte kapsamlı ve kalıcı bir çözüm bulunmasının her iki toplumun esenliği açısından büyük önemi haiz olduğu ve statükonun sürdürülebilir olmadığı konusunda mutabık kaldılar.”
İşte Guterres’in açıklamasından öne çıkanlar:
Odaklanmış ve samimi bir görüşme oldu.
- Liderler siyasi eşitliğe sahip bir federasyona dayalı çözüme ulaşmadaki bağlılık ve kararlılıklarını bana yeniden teyit ettiler.
- Statükonun sürdürülebilir olmadığı konusunda mutabık kaldılar.
- 11 Şubat 2014 tarihli Ortak Açıklama ve 30 Haziran 2017 tarihli çerçeve anlaşmasına bağlılıklarını teyit ettiler
- Referans şartlarına mümkün olan en erken fırsatta ulaşmak için çaba ortaya koymayı kararlaştırdım
- Kıbrıslı Türk lider ve Kıbrıslı Rum lider ve Garantör güçler ile uygun bir aşamada gayri resmi 5+BM bir görüşme yapma olasılığı üzerinde çalışmayı taahhüt ettim.
- Bu defaki sürecin farklı olması gerektiği kabul edilmiştir.
Bu akşam Kıbrıslı Rum lider Sayın Nikos Anastasiades ve Kıbrıslı Türk lider Sayın Mustafa Akıncı ile Kıbrıs sorununa kapsamlı bir çözüm bulunması yönündeki çabalara ilişkin durum değerlendirmesi yapmak amacıyla gayri resmi bir görüşme gerçekleştirdim. Odaklanmış ve samimi bir görüşme oldu.
Her iki lider girişimimi memnuniyetle karşılayarak, iki kesimli, iki toplumlu ve BM Güvenlik Konseyi’nin 716 (1991) sayılı kararının 4. operatif paragrafı dahil olmak üzere tüm ilgili Güvenlik Konseyi kararlarında tanımlandığı şekliyle siyasi eşitliğe sahip bir federasyona dayalı çözüme ulaşmadaki bağlılık ve kararlılıklarını bana yeniden teyit ettiler.
Kıbrıslı Türk lider ve Kıbrıslı Rum lider, aciliyet duygusu ile hareket ederek, Kıbrıs sorununa öngörülebilir bir gelecekte kapsamlı ve kalıcı bir çözüm bulunmasının her iki toplumun esenliği açısından büyük önemi haiz olduğu ve statükonun sürdürülebilir olmadığı konusunda mutabık kaldılar.
Kıbrıslı Rum lider ve Kıbrıslı Türk lider, 11 Şubat 2014 tarihli Ortak Açıklama, geçmiş yakınlaşmalar, ve kapsamlı çözüm yolunu açacak bir stratejik anlaşmaya varılabilmesini sağlamak için 30 Haziran 2017’de sunduğum altı maddelik çerçeveye olan bağlılıklarını teyit ettiler.
Bu görüşmeler ışığında, aşamalandırılmış, anlamlı ve sonuç odaklı olacak müzakerelere uzlaşılmış bir başlangıç noktası teşkil edecek referans şartlarına mümkün olan en erken fırsatta ulaşmak için çaba ortaya koymayı kararlaştırdım. Bu bağlamda, Kıbrıslı Türk lider ve Kıbrıslı Rum lider ve Garantör güçler ile uygun bir aşamada gayri resmi 5+BM bir görüşme yapma olasılığı üzerinde çalışmayı taahhüt ettim. Bu defaki sürecin farklı olması gerektiği kabul edilmiştir.
Bu görüşmenin gerçekleştirilmesindeki desteğinden dolayı Almanya Federal Cumhuriyeti hükümetine teşekkürlerimi iletmek isterim.
İngilizce tam metin
UN Secretary-General’s Statement on Cyprus
This evening I met informally with the leader of the Greek Cypriot Community, Mr Nicos Anastasiades, and the leader of the Turkish Cypriot Community, Mr Mustafa Akıncı, to take stock of efforts toward reaching a comprehensive settlement of the Cyprus problem. Our discussions were focused and frank.
Both leaders welcomed my engagement and reaffirmed to me their commitment and determination to achieve a settlement based on a bi-zonal, bi-communal federation with political equality as set out in the relevant Security Council resolutions, including OP4 of UN Security Council Resolution 716 (1991).
The Turkish Cypriot leader and the Greek Cypriot leader, motivated by a sense of urgency, agreed that achieving a comprehensive and durable settlement to the Cyprus problem within a foreseeable horizon is of utmost importance to the future well-being of both communities and that the status quo is unsustainable.
The Greek Cypriot leader and the Turkish Cypriot leader affirmed their commitment to the Joint Declaration of 11 February 2014, the prior convergences, and the six point framework I presented on 30 June 2017 with a view to achieve a strategic agreement paving the way forward for a comprehensive settlement.
“Kıbrıs sorununa çözümün, Genel Sekreter’in 8 Mart 1990 tarihli raporunun 1. ekinin 11. paragrafında tanımlandığı şekilde iki siyasi eşit toplumdan oluşan tek Kıbrıs Devleti’ne dayalı olduğu yönündeki pozisyonunu da yeniden teyit eder.”
“Federasyonda iki toplumun siyasi eşitliği ve federasyonun iki toplumlu yapısı tanınmalıdır. Siyasi eşitlik, federal hükümetin tüm birimleri ve idaresinde sayıca eşit katılım anlamına gelmemekle birlikte, farklı yollarla da yansıtılmalıdır: Kıbrıs Devleti’nin federal anayasasının her iki toplumun oluruyla kabul edilmesi veya değiştirilmesi gerekliliği; federal hükümetin tüm organları ve kararlarında her iki toplumun etkin katılımı; federal hükümetin bir toplumun çıkarlarına karşı herhangi bir önlem alma yetkisine sahip olmayacağının temini; iki federe Devletin eşitliği ve aynı yetki ve fonksiyonlarda olmaları.”
Guterres’in 30 Haziran 2017’de taraflara sunduğu altı maddelik çerçeve
Siyasi eşitlik
2:1 oranı ile Dönüşümlü Başkanlık
Karar-alma (etkin katılım): Bir olumlu oyun aranacağı salt çoğunluk.
Toplumlar için hayati öneme sahip konular durumunda tıkanıklıkların aşılması mekanizması.
/ Etkin Katılım: Karar-alma (etkin katılım): Toplumlar için hayati öneme sahip durumlarda/ tıkanıklıkların aşılması mekanizması ile birlikte bir olumlu oyun aranacağı salt çoğunluk.
Mülkiyet
İki mülkiyet rejimi: toprak düzenlemelerine tabi olan ve olmayan bölgeler için: Toprak düzenlemelerine tabi olan yerlerde rejim, mülkünden edilen sahiplere öncelik verecek.
Toprak düzenlemelerine tabi olmayan yerlerde rejim, şu anki kullanıcıya öncelik verecek. Spesifik unsur üzerinde daha ileri tartışmalar yapılacak.
Toprak
Belli bölgeler ile ilgili Kıbrıslı Rumların dile getirmiş olduğu endişelere cevap verebilmek için Kıbrıslı Türklerin sunduğu haritada bazı düzenlemeler gerekmektedir.
Güvenlik ve garantiler
Müdahale hakkının geçerli kalacağı bir sistem sürdürülebilir değildir. Garanti Antlaşmalarının kapsadığı alanların yerini, iki tarafça üzerinde mutabık kalınan ve çeşitli boyutları içeren, yeterli uygulama izleme mekanizmaları alabilir. Bunların bazılarında garantör güçler de dahil olabilir. Güvenlik sistemi her iki toplumun da birleşik Kıbrıs’ta kendisini güvende hissetmesini temin etmeli, ve bir tarafın güvenliği diğerinin güvenliği pahasına olmamalı.
Asker konusu Garanti Antlaşmasından farklı bir konudur ve farklı bir formatta ele alınmalıdır. Asker ile ilgili konular üzerinde (sayı, çekilmenin söz konusu olup olmayacağı ve zamanı, takvim, vs) doğru zaman geldiğinde en üst düzeyde anlaşmaya varılacak.
Eşdeğer muamele
Malların serbest dolaşımı (= gümrük birliği + birincil tarımsal ürünler için bir kota üzerinde anlaşılacak), hizmetler ve sermayede sorun yok.
Kişilerin serbest dolaşımı: rejim turistlerin, öğrencilerin ve mevsimsel işçilerin girişine izin verecek. Daimi ikametgah isteyenler söz konusu olduğunda Kıbrıs’taki Yunan ve Türk vatandaşlarına eşdeğer muamele yapılacak.
11 Şubat 2014 Belgesi
Kıbrıslı liderler Derviş Eroğlu ile Nikos Anastasiadis’in üzerinde mutabık kaldığı "ortak açıklama metni", BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Temsilcisi Lisa Buttenheim tarafından kamuoyuna açıklandı.
1.Mevcut durum kabul edilemez ve sürdürülmesinin Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler için olumsuz sonuçları olacaktır.
Liderler, demokratik ilkelere, insan haklarına ve temel özgürlüklere ve aynı zamanda birbirlerinin ayrı kimlik ve bütünlüğüne saygı gösteren ve AB içindeki birleşik bir Kıbrıs’ta ortak geleceklerini güvenceye alan bir çözümün, öncelikle ve özellikle Kıbrıslı Türklere ve Kıbrıslı Rumlara yarar sağlayacağını ve bütün bölgeye olumlu etkisinin olacağını teyit etmişlerdir.
2.Liderler yapılandırılmış müzakereleri sonuç odaklı biçimde yeniden başlatmak hususundaki kararlılıklarını ifade etmişlerdir.
Çözüme bağlanmamış tüm ana konular masada olacak ve birbirleriyle bağlantılı olarak görüşülecektir.
Liderler mümkün olan en kısa zamanda bir çözüme ulaşmayı ve bunu müteakip ayrı ancak eş zamanlı referandumlar düzenlemeyi hedefleyeceklerdir.
3.Çözüm ilgili Güvenlik Konseyi kararlarında ve Doruk Antlaşmalarında belirlendiği üzere, iki toplumlu ve iki kesimli, siyasi eşitliğe dayalı bir federasyon zemininde olacaktır. Birleşik Kıbrıs, Birleşmiş Milletlerin ve Avrupa Birliğinin bir üyesi olarak tek uluslararası hukuk kişiliğine ve BM Şartı çerçevesinde tüm Birleşmiş Milletler üyelerince yararlanılan egemenlik şeklinde tanımlanmış tek egemenliğe sahip olacak ve (bu egemenlik) Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türklerden eşit olarak neşet edecektir. Federal yasalar tarafından düzenlenen tek bir birleşik Kıbrıs vatandaşlığı olacaktır.
Tüm birleşik Kıbrıs vatandaşları aynı zamanda ya Kıbrıs Rum kurucu devletinin ya da Kıbrıs Türk kurucu devletinin vatandaşları olacaktır.
Bu statü dahili olacak ve birleşik Kıbrıs vatandaşlığını tamamlayacak ve hiçbir şekilde ikame etmeyecektir.
Federal Hükümetin yetkileri ve belirlenmiş yetkileriyle açıkça doğrudan doğruya ilgili olan benzeri hususlar Anayasa tarafından tayin edilecektir. Federal Anayasa aynı zamanda kurucu devletler tarafından icra edilecek artık yetkileri öngörecektir. Kurucu devletler tüm yetkilerini tam ve geri döndürülemez bir biçimde federal hükümetin tecavüzüne maruz kalmadan kullanacaktır.
Federal yasalar kurucu devletlerin yetki alanındaki konularda kurucu devlet yasalarına tecavüz etmeyecek ve kurucu devlet yasaları da federal hükümetin yetki alanındaki konularda federal yasalara tecavüz etmeyecektir. Bu bağlamda her türlü ihtilaf nihai olarak Federal Anayasa Mahkemesi tarafından karara bağlanacaktır. Hiçbir taraf diğeri üzerinde otorite ve hukuki selahiyet iddiasında bulunamaz.
4.Birleşik Kıbrıs federasyonu çözüm ve bu çözümün ayrı ancak eş zamanlı referandumlarda onaylanmasının neticesinde ortaya çıkacaktır. Federal Anayasa birleşik Kıbrıs federasyonunun eşit statüde iki kurucu devletten oluşacağını saptayacaktır. Federasyonun iki kesimli iki toplumlu niteliği ve Avrupa Birliği’nin üzerinde kurulduğu ilkeler Ada’nın genelinde muhafaza altına alınacak ve (bunlara) saygı gösterilecektir. Federal Anayasa ülkenin en üst yasası olacak ve federasyonun tüm kurumları ve kurucu devletler üzerinde bağlayıcı olacaktır. Bir bütün olarak ya da kısmen bir başka ülkeyle birleşme veya her türlü taksim ve ayrılma veya düzende herhangi başka tek yanlı değişiklik (yapılması) yasaklanacaktır.
5.Müzakereler her şey üzerinde anlaşılmadan hiçbir şey üzerinde anlaşılmamış olacağı ilkesine dayalıdır.
6.Atanmış temsilciler her konuyu her zaman görüşmeye tam olarak yetkilendirilmişlerdir ve süreçte gerekli oldukça tüm paydaşlara ve ilgili taraflara paralel erişimden yararlanmalıdırlar. İki toplumun liderleri gereken sıklıkta biraraya geleceklerdir.
Onlar nihai karar alma yetkisini uhdelerinde tutacaklardır. Sadece liderler tarafından serbestçe ulaşılan bir mutabakat ayrı eş zamanlı referandumlara sunulabilir. Her türlü hakemlik dışlanmıştır.
7. Taraflar görüşmeleri güvence altına almak için olumlu bir ortam yaratmayı amaçlayacaklardır. (Taraflar) Karşılıklı suçlamalardan ve müzakereler hakkında kamuoyuna dönük diğer olumsuz yorumlardan kaçınmayı taahhüt ederler.
(Taraflar) Aynı zamanda birleşik bir Kıbrıs beklentisine dinamik bir hız sağlayacak güven arttırıcı önlemleri uygulama çabalarına girişeceklerdir.