BM Genel Sekreteri Guterres’in geçen ilkbaharın son günlerinde atadığı geçici özel temsilci Lute’un beklenen Kıbrıs raporu açıklandı.
Öncelikle bu rapor tarafların henüz yeni bir müzakere sürecine hazır olmadığını, bu nedenle Lute’un temaslarının devam edeceğinin altı çiziliyor.
BM Genel Sekreteri’nin BM Güvenlik Konseyi üyelerine dağıttığı ve 30 Ekim’de GK’de görüşülecek olan raporda dikkat çeken noktalar var.
- Sonu olmayan süreçler geride kaldı
Statükonun artık sürdürülemez olduğunu artık herkesin kabul ettiğini, ama bu statükoyu ortadan kaldırmak için tarafların yeterince esnek olmadığının altı çiziliyor. Ayrıca taraflara “çözüme engel olan zorlukları aşmak için çalışmaları gerektiği” çağrısı yapıyor.
- Haziran ayında sunulmuş olan Guterres çerçevesi hatırlatılıyor
Burada aslında Guterres çerçevesinden önce bunun taraflara Haziran ayında sunulduğu hatırlatılıyor. Bilindiği gibi bu konu taraflar arasında tartışılmakta idi. Akıncı ve Türk tarafı Guterres çerçevesinin kendilerine 30 Haziran’da verildiğini, Rum tarafı ise bunun 3 ya da 4 Temmuzda verildiğini iddia ediyordu.
Rapor çıkmadan önce Lute bütün taraflarla görüşmüştü. Ayrıca Guterres de BM Genel Kurulu nedeniyle New York’ta bulunan bütün taraflarla ayrı ayrı görüşerek pozisyonlarını anlamaya çalışmıştı.
Ancak New York’ta iki önemli görüşme daha oldu. Garantör ülkelerin Dışişleri bakanları ortak bir toplantı yaptı. Bundan daha önemlisi de Anastasiadis ile Çavuşoğlu yaklaşık 2 saat görüştü. Bu görüşmede Çavuşoğlu “konfederasyon”, Anastasiadis de “gevşek federasyon” önerdi.
Bu nedenle Guterres taraflara kendi çerçevesi dışında yeni önerileri varsa bunları da duymak istediğini hatırlattı.
- Gereksiz gerginliklerden uzak durun
Genel Sekreter raporunda Kıbrıs’ta ve etrafında bulunan doğal kaynaklardan her iki toplumun da faydalanması gerektiğini, bu anlamda da bu kaynakların bir an önce kapsamlı bir çözüme ulaşılabilmesi için en önemli motivasyon kaynağı olması gerektiğinin altını çiziyor.
Guterres 2018 sonunda yapılması planlanan sondaj çalışmalarını hatırlatarak taraflara “önümüzdeki aylarda gereksiz gerginliklerden kaçınmaları ve bu konuda diyalog kurmaları” çağrısında bulundu.
Rapor 15 Ekim’de sunuldu. GK bu raporu 30 Ekim’de görüşecek ve karara bağlayacak. Ama daha raporun mürekkebi bile kurumadan Doğu Akdeniz’de gerginlik başladı. Dün Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ilan ettiği ama Türkiye’nin tanımadığı Münhasır Ekonomik Bölge içerisinde Türk Barbaros Hayrettin Paşa gemisi sismik araştıma yapmaya başladı. Ancak dün akşam üzeri geminin bir Yunan fırkateyni tarafından taciz edildiği, bir Türk fırkateyninin de tacize karşılık verdiği iddia edildi.
Bu gelişme üzerine Türkiye bir denizaltı ve iki fırkateyni Barbaros Hayrettin Paşa gemisini korumakla görevlendirdi.
Bu durumda gerginlik şimdiden başlamış oldu. Bakalım yarın neler olacak.
- Güven artırıcı önlemler konusunda çok az ilerleme oldu
Raporun son bölümü güven artırıcı önlemlere ayrıldı. Tarafların bu konuda çok tutuk olduğunun altını çizen Guterres daha önce liderler tarafından üzerinde anlaşılmış güven artırıcı önlemler konusunda da ilerleme olmadığını hatırlattı ve Derinya ve Aplıç kapılarının henüz açılmamış olmasından dolayı üzüntülerini belirtti.
Bu anlamda teknik komitelerin çalışmalarının çok önemli olduğu ve bu komitelerin henüz yeterince verimli çalıştırılamadığını hatırlatarak taraflara teknik komitelerin daha fazla ve daha verimli faaliyete geçmeleri çağrısı yapıyor.
BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs raporu muhtemelen 30 Ekim’de yeni bir Güvenlik Konseyi kararı olacak.
Henüz yeni müzakere için ışık yok. Ama yeni müzakere sürecinin nasıl başlayabileceği ve kısa sürede çözümle sonuçlandırılması için neler yapılması gerektiği konularında taraflara ışık tutuyor.
En önemlisi de doğal gaz nedeniyle doğabilecek gerginliklerden uzak durulması tavsiyesinde bulunuyor.