Güvenlik, istikrar, silahlardan uzak bir barış
Ne yazacağıma ilişkin uzun uzun kafa yordum. Askerin güç gösterisi karşısında analizler, görüşler ve beyanatlar o kadar cılız ve etkisiz geliyor ki… Farklı ve alakasız bir konuyu yazmaya da girişebilirdim ama bu bir kaçıştan öteye gitmezdi. Öte yandan, böylesi bir makale şüphesiz Kıbrıs Rum tarafında bugünlerde denizde olup bitenleri yansıtmayan, gündemi anlatmayan bir durum olurdu.
Şu günlerde hepimizde oldukça yoğun bir duygusallık var, en yoğun duygu ise hayal kırıklığı…
Yaşananlara ve tüm tarafların sorumluluğuna dair belleğimdeki net görüntü ve düşünceyi bir tarafa bırakıyorum.
Bırakıyorum, çünkü bu köşede aramızdaki çatışmalara dokunmak istemiyorum.
Çünkü amacım bir taraf karşısında diğerinin haklılığını savunmak değildir.
Amaç, karşılıklı anlayışa, karşılıklı saygıya katkı koymaktır.
***
Son dönemde patlak veren krizin sadece bir boyutu ile sınırlı kalacağım.
Bu boyut duygular, düşünceler, kaygılar ve ilgilidir…
Kıbrıs’ın yeniden birleşmesini destekleyenler olarak öne çıkan bizlerin maruz kaldığı sorulara bir göz atalım:
- “Bunlarla mı barış yapmamızı istersiniz?”
- “Yani, şimdi ilk fırsatta savaş gemileri aşağıya mı inecek?”
Şimdi de bunlara verilen bazı yanıtlara bakalım:
- “Tercihin neydi? Bunlarla düşman mı olalım?”
- “Onlarla savaşmak daha mı iyidir?”
***
Yeniden birleşmeyi savunan ya da buna şüpheyle bakanların soru ve yanıtlarındaki ortak nokta dikkatinizi çekti mi?
Silah gücünün korkusu!
Bir taraf bu durumu “retçilik” niyetiyle kullanarak adadaki mevcut statükoyu sürdürmenin çok daha güvenli olacağını düşünürken, diğer taraf ise çözümle birlikte yaşadığımız güvensiz ortamın azalacağını anlatıyor.
Kıbrıslı Türkler birçok kez Kıbrıslı Rumlara kendi kaygı ve korkularını anlama çağrısı yaptılar. Kıbrıslı Rumların kendi kaygı ve korkularını dahi anladıklarından pek emin değilim.
***
Bir zaman tanınmış bir Kıbrıslı Türk, bana “Kıbrıslı Rumlar niye Kıbrıs sorunun çözümünü istesinler ki? Anlamıyorum! Uluslararası ve yasal olarak tanınıyorlar, tatminkâr bir yaşam seviyeleri vardır. Avrupa Birliği vatandaşıdırlar, uluslararası organizasyonlara katılan Kıbrıslı futbol takımları vardır ve uluslararası toplum tarafından kabul gören bir Cumhurbaşkanları vardır. Daha ne istiyorsunuz?” diye sormuştu
En azından iki yanıt vermiştim:
1- “Güvenlik, istikrar, silahlardan uzak bir barış”.
Kıbrıslı Rumlar için en büyük travmanın net bir tarihi vardır ve o tarih de 20 Temmuz 1974’tür. En büyük güvensizlik budur. En büyük fobi budur. Herkesin kaçınmak istediği bunun tekrarıdır. Kıbrıs sorununun çözümü kaygıları giderecek güvencelerle düşmanlığa bir son verebilir.
2- “Göçmenlerin haklarını almaları”.
74’te evlerinden ayrılmak zorunda kalan kişiler için hiçbir zaman esaslı bir tazmin olmadı. Sadece kalacakları bir çatı ve birkaç kolaylık sağlandı. Nihai yanıt hep şu oldu: “Göçmenlerin evlerine dönecekleri bir çözüm üzerinde çalışıyoruz”.
Bu arada zaman aktıkça aktı. Haftalar, aylar, yıllar, on yıllar oldu, oluyor…
Başka sebepler de vardır ancak Kıbrıslı Rumların çözüm istemesi için bu iki sebep hep en başta geliyor.
***
Bu makaleyi kaleme alırken, radyoda bir başka Kıbrıslı Türk’ün sesini duyuyorum.
Bu Kıbrıslı Türk, Kıbrıslı Rumların neden Kıbrıs’ın Münhasır Ekonomik Bölgesi’nde öngörülen bir krizi, büyük bir meseleye dönüştürerek vatandaşları korkuttuklarını soruyor ve Kıbrıslı Rumları seslerini alçaltmaya davet ediyor.
Görüşünü güçlendirmek için de Türkiye ve Kıbrıs Türk basınında meselenin pek yer bulmadığını anlatıyor.
Aslında bu sorunun yanıtı da yukarıda sıraladığım sebeplerdedir.
Kıbrıslı Türk arkadaşlarımdan sürekli gelen sorular Kıbrıslı Rumların kaygılarının pek fazla anlaşılır olmadığı yönündeki şüphemi daha da artırıyor.
YENİDÜZEN için yazılmış Yunanca özgün metinden çeviri: Çağdaş Polili
Ασφάλεια, ειρήνη σταθερότητα
Προβληματίστηκα πολύ σοβαρά για το τι θα γράψω. Oι αναλύσεις, οι απόψεις και οι τοποθετήσεις φαντάζουν τόσο μικρές, ανίσχυρες και αναποτελεσματικές μπροστά στη δύναμη που επιφέρει η στρατιωτική ισχύς. Να επέλεγα ένα άσχετο θέμα προς ανάπτυξη θα ήταν από την άλλη υπεκφυγή και σίγουρα παρουσίαση μιας μη αντιπροσωπευτικής εικόνας για το τι επικρατεί στην ελληνοκυπριακή πλευρά σε σχέση με το τι συμβαίνει αυτές τις μέρες στη θάλασσα. Τα συναισθήματα είναι πολύ έντονα, με κυρίαρχο την απογοήτευση. Έχω πολύ καθαρή εικόνα και άποψη για τα τεκταινόμενα με ευθύνες κατά παντού, αλλά την παραμερίζω.
Επειδή πολύ ξεκάθαρα αυτή εδώ η στήλη αποφεύγει την ουσία των μεταξύ μας αντιπαραθέσεων γιατί στόχος της δεν είναι να πείσει για το δίκιο της μιας πλευράς έναντι της άλλης, αλλά να βοηθήσει στην αλληλοκατανόηση και τον αλληλοσεβασμό, θα περιοριστώ μόνο σε ένα σκέλος της κρίσης που έχει ξεσπάσει. Και αφορά στα συναισθήματα, στους προβληματισμούς, στις ανησυχίες.
Ακούστε λοιπόν τα ερωτήματα που λαμβάνουμε όλοι εμείς που βγήκαμε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μπροστά να υποστηρίζουμε την επανένωση της Κύπρου, αφήνοντας στο περιθώριο τις αναλύσεις και τις ευθύνες: «Μα… είναι με αυτούς που θέλετε να κάνουμε ειρήνη;». «Και δηλαδή, με την πρώτη ευκαιρία θα κατεβαίνουν πολεμικά πλοία;». Ακούστε τώρα και την απάντηση μερικών: «Και τι προτιμάτε; Αυτούς να τους έχουμε εχθρούς μας;». «Μήπως είναι καλύτερα να πολεμάμε μαζί τους;» .
Προσέξατε το κοινό στοιχείο στις ερωτήσεις και τις απαντήσεις αυτών που στηρίζουν την επανένωση και αυτών που έχουν ενδοιασμούς; Ο φόβος της δύναμης των όπλων! Οι μεν τον χρησιμοποιούν ως άρνηση, θεωρώντας ότι ως έχουν τα πράγματα είναι ασφαλέστερα γι’ αυτούς και οι δε ως σημείο εκκίνησης θεωρώντας ότι με μια λύση θα περιοριστεί αυτή η ανασφάλεια.
Οι Τουρκοκύπριοι κάλεσαν πολλές φορές τους Ελληνοκύπριους να κατανοήσουν τις φοβίες και τους προβληματισμούς τους. Δεν είμαι σίγουρη αν γίνονται αντιληπτές όμως και οι φοβίες και οι προβληματισμοί των Ελληνοκυπρίων. Ιδού λοιπόν!
Κάποτε, ένας επιφανής Τουρκοκύπριος με ρώτησε «γιατί οι Ελληνοκύπριοι να θέλουν λύση του Κυπριακού; Δεν καταλαβαίνω! Αφού έχουν την διεθνή αναγνώριση και νομιμότητα, διαβιούν σε ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο. Είναι Ευρωπαίοι πολίτες, έχουν κυπριακές ομάδες ποδοσφαίρου που διαγωνίζονται σε διεθνείς διοργανώσεις, έχουν Πρόεδρο ο οποίος γίνεται αποδεχτός από την διεθνή κοινότητα. Τι άλλο θέλετε;».
Δύο οι απαντήσεις που εγώ τουλάχιστον έδωσα:
- «Ασφάλεια, σταθερότητα, ειρήνη μακριά από όπλα». Το μεγαλύτερο τραύμα των Ελληνοκυπρίων έχει ακριβή ημερομηνία και τοποθετείται στις 20 Ιουλίου του 1974. Αυτή είναι η μεγαλύτερη ανασφάλεια. Αυτή είναι η μεγαλύτερη φοβία. Αυτή είναι η επανάληψη που όλοι θέλουν να αποφύγουν. Κάποιοι από εμάς, θεωρούμε ότι η λύση του Κυπριακού μπορεί να αποτελέσει σημείο τερματισμού της εχθρότητας, μέσα από διασφαλίσεις οι οποίες να εφησυχάζουν τις ανησυχίες.
- «Η αποκατάσταση των προσφύγων». Δεν υπήρξε ποτέ ουσιαστική αποζημίωση των ανθρώπων που αναγκάστηκαν να φύγουν από τα σπίτια τους το ‘74, πέραν από μια στέγη για να διαμένουν και κάποιες διευκολύνσεις. Η μόνιμη απάντηση ήταν πάντα «εργαζόμαστε για μια λύση η οποία θα επιτρέπει την επιστροφή των προσφύγων στα σπίτια τους». Και ο καιρός περνούσε. Έγιναν βδομάδες, μήνες, χρόνια, δεκαετίες…
Υπάρχουν και άλλοι λόγοι. Αυτοί οι δύο όμως είναι οι κυριότεροι. Με τον πρώτο να βρίσκεται πάντα πρώτος στην ιεράρχηση.
Καθώς γράφω αυτή τη στιγμή το άρθρο, ακούω στο ραδιόφωνο άλλον ένα Τουρκοκύπριο να διερωτάται γιατί οι Ελληνοκύπριοι έχουν αναγάγει μια αναμενόμενη κρίση στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου σε μείζον θέμα, τρομάζοντας τους πολίτες καλώντας να χαμηλώσουν οι τόνοι. Θεωρώντας ότι ισχυροποιεί την άποψή του πρόσθεσε ότι στον τουρκικό και στον τουρκοκυπριακό Τύπο, το θέμα δεν έχει την έκταση που του δίνουμε εμείς.
Η απάντηση είναι ίδια με τον υπ’ αριθμόν ένα λόγο που παρατίθεται πιο πάνω. Οι συνεχείς ερωτήσεις επί του θέματος και από άλλους φίλους Τουρκοκύπριους, ενισχύουν την υποψία μου ότι οι ανησυχίες των Ελληνοκυπρίων, προφανώς δεν είναι ευρέως αντιληπτές.