Feminist Atölye (FEMA)
info@feministatolye.org
Feminist Atölye olarak 1 Mayıs 2013 tarihinde ILO 189 “Ev İşçilerine İnsanca İş Sözleşmesi” kapsamında başlatmış olduğumuz imza kampanyası tüm hızı ile devam ediyor. Bu süreç içerisinde birçok siyasi partiyi ziyaret ettik. TDP, YKP, BKP ve CTP’de gerçekleştirdiğimiz toplantılar çok olumlu geçti. Her bir siyasi parti temsilcisi, ülkemizdeki emek sömürüsünün ev içi ayağının farkında olduklarını ve bu doğrultuda gereken katkıyı sağlayacaklarını bildirdi. 16 Haziran’da toplanan imzaların meclise sunulması ardından tamamlayacağımız kampanya sürecimizde, diğer siyasi parti ve ilgili sendikaları da ziyaret edeceğiz.
Bu haftaki sayfamız aracılığıyla sizlerle, sözleşmenin kapsamına dair tespit edilen bilgilendirme notlarının bir kısmını paylaşıyoruz.
Ev işi nedir? Ev isçisi kimdir?
Ev işi, evin belirli bir üyesi veya tüm aile fertleri için evde veya aile fertleri için icra edilen her tür iştir. Bu işler arasında, çocuk, hasta ve özürlü bakımı, ev temizliği, yemek yapma, ütü yapma, çamaşır yıkama, bahçe bakımı, evin güvenliğini sağlama ve ailenin şoförlüğünü yapma gibi çok çeşitli isler yer alır.
Ev isçisi, istihdam ilişkisi içinde ev işlerini yapan kişidir. Buna göre ev isçisi tanımı, yarı zamanlı (part-time) ev işleri yapan; bir veya birden fazla işveren için çalışan; ülke vatandaşı olan veya olmayan; evde yaşayan veya yaşamayan ev isçilerini kapsar.
Ev isçisinin işvereni ev işinin sağlanacağı aile fertlerinin bir üyesi olabileceği gibi, ev hizmetlerini sunmak üzere ev işçilerini istihdam eden istihdam bürosu veya özel işletme de olabilir.
Sözleşme kimleri ev isçisi olarak görmez? (Kimler sözleşmenin kapsamı dışındadır?)
Ev işi ile ara sıra ya da gelişi güzel meşgul olan ve ev işini bir meslek olarak icra etmeyen kişiler ev isçisi değildir. Ancak, ev işini geçici ya da düzensiz olsa da meslek olarak icra eden ve karşılığında ücret alan kişiler ev isçisi kategorisi altında sayılmaktadır.
SÖZLESMEDE GÜVENCE ALTINA ALINAN HAKLAR
İnsan Haklarının Korunması ve Teşvik Edilmesi
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve temel insan haklarını konu edinen diğer Birleşmiş Milletler Sözleşmelerinde güvence altına alınan haklar ev isçileri için de güvence altına alınmalıdır. Bunun için üye devletler insan haklarının teşvik edilmesi ve korunmasına ilişkin her tür tedbiri almakla yükümlüdür.
Temel Çalışma Haklarının Güvence Altına Alınması
Ev isçileri de, tıpkı diğer isçiler gibi, ILO’nun sekiz temel sözleşmesinde yer alan çalışma standartlarından yararlanma hakkına sahiptir. Her üye devlet, aşağıda belirtilen çalışma koşularının ve haklarının sağlanması için gerekli düzenlemeleri yapmakla yükümlüdür. Buna göre:
• Ev isçilerinin örgütlenme özgürlüğü ve toplu iş sözleşmesi imzalama hakkı vardır (Madde 3): Ev isçilerinin sendikalarda örgütlenme hakkı güvence altına alınmalı ve ev işçilerinin kendi seçtikleri sendikalara, federasyonlara ve konfederasyonlara katılabilmesi için olanak yaratılmalıdır.
• Çocukların ev isçisi olarak çalış(tırıl)ması engellenmelidir (Madde 4): ILO standartlarına uygun olarak ev isçileri için asgari yas sınırı belirlenmeli ve çocuk işçiliği önlenmelidir. Ayrıca, 18 yasın altındaki ve asgari istihdam yasının üzerindeki ev isçilerin zorunlu eğitimden mahrum kalmamaları için gerekli önlemler alınmalıdır.
• Her tür zorla çalış(tır)ma tasfiye edilmelidir (Madde 3).
• Her tür ayrımcılıkla mücadele edilmeli, kadın ve erkek isçilere eşit olanaklar sağlamalıdır (Madde 11): Kadın ve erkekler arasında “eşit ise eşit ücret” verilmesi için gerekli önemler alınmalıdır.
İstismar, Taciz ve Şiddetin Önlenmesi (Madde 5)
Ev isçileri, her türden istismar, taciz ve şiddete karsı etkin bir biçimde korunmalı ve bunun için üye devletler gerekli tedbirleri almalıdır.
İnsana Yakışır İş ve Yasam Koşullarının Sağlanması
Ev isçileri için adil istihdam şartları ve insana yakışır çalışma koşulları sağlanmalıdır (Madde 6). Her üye devlet, aşağıda belirtilen çalışma koşularının ve haklarının sağlanması için gerekli düzenlemeleri yapmakla yükümlüdür.
Buna göre:
• Bilgilendirme Hakkı (Madde 7): Ev isçileri, istihdam şartları ve çalışma koşulları hakkında bilgilendirilme hakkına sahiptir. Burada şu bilgilere yer verilmelidir:
o İsçi ve işverenin adı ve adresi
o İş sözleşmesinin başlama tarihi ve süresi
o Yapılacak işin türü
o Ücretlerin hesaplanması ve ödeme şekli
o İş saatleri
o Yıllık izinler, günlük ve haftalık dinlenme saatleri
o Mevcut olduğu durumlarda, yiyecek ve barınma hakkının temini
o Mevcut olduğu durumlarda, staj ve deneme süresi
o Göçmen isçiler için işçinin ülkesine gönderilmesine ilişkin şartlar
o İşin sona ermesine ilişkin hüküm ve koşullar
• Çalışma Saatleri (Madde 10): Ev isçileri, yasalarda düzenlenen veya toplu is sözleşmelerinde yer alan çalışma saatleri, fazla mesai, günlük ve haftalık dinlenme saatleri ve yıllık izin konusunda diğer isçilerle aynı haklardan yararlanır. Buna göre:
o Haftalık dinlenme süresi aralıksız en az 24 saat olmalıdır.
o Özellikle çalıştığı evde yasayan ev isçilerinin, çalışma saatleri dışında olup da ailenin isteklerine cevap vermek zorunda kaldıkları ve var olan zamanı kendi istekleri doğrultusunda harcayamadıkları saatlerin çalışma saati kapsamında sayılıp sayılmayacağı ulusal yasalara ve toplu is sözleşmelerine göre değerlendirilir.
• Ücretlendirme (Madde 11, 12 ve 15):
o Ev isçileri, en az asgari ücret düzeyinde ücretlendirilmelidir.
o Eşit ise eşit ücret ilkesi uygulanmalı ve kadın ve erkek ev işçileri arasında eşit ise eşit ücret ödenmelidir.
o Ev isçilerine, ayda en az bir kez olmak üzere, düzenli aralıklarla ücret ödenmelidir.
o Ücretler, üçüncü bir aracıya değil, doğrudan ev isçilerine ödenmelidir.
o Ücretler peşin olarak ödenmelidir. Ancak ev işçisinin rızası olması durumunda ulusal yaslara ve toplu iş sözleşmelerine uygun olarak ücretler, banka transferi, banka veya posta çeki, havale ve diğer yollarla yapılabilir.
o Ulusal yasalar, toplu is sözleşmeleri veya hakem kararları doğrultusunda ücretlerin bir kısmı ayni olarak verilebilir. Ancak ayni ödemenin düzeyi diğer işçiler için öngörülen düzeyden daha az ya da fazla olamaz ve ayni ödeme işçinin rızası olmadan yapılamaz.
o Özel istihdam büroları tarafından belirlenen ücretler ev işçilerinin ücretlerinden kesilemez.
• İş Sağlığı ve Güvenliği (Madde 13): Her ev işçisi güvenli ve sağlıklı koşullarda çalışma hakkına sahiptir. Ev işçiliğinin özgül koşulları dikkate alınarak gerekli iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri alınmalıdır.
• Sosyal Güvenlik (Madde 14): Ev işçileri, diğer işçilerden daha az olmamak kaydıyla, annelik hakkının da dâhil olduğu tüm sosyal güvenlik haklarından yararlanmalıdır. Ev işçiliğinin özgül koşulları dikkate alınarak ev işçilerinin sosyal güvenlik haklarından yararlanabilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
Sosyal Diyalog ve Sendikal Temsil
Sözleşme, ev işçilerine gerekli güvenceleri sağlamak için üye ülkeler tarafından gerekli düzenlemeler yapılırken, mevcut olduğu yerlerde, ev işçilerinin ve işverenlerinin örgütlerine danışılmasını öngörür (örneğin madde 13, 14 ve 15).
(Devam edecek…)