MALİYE’NİN BORÇ YÜKÜ:
- 2013: 31 milyon 250 bin TL
- 2014: BORÇLANMA YOK
- 2015: BORÇLANMA YOK
- 2016: 180 milyon TL
- 2017: 50 milyon TL
- 2018: BORÇLANMA YOK
- 2019: BORÇLANMA YOK
- 2020: 276 milyon 500 bin TL
- 2021: 637 milyon 546 bin TL (27 Ekim itibariyle)
Ayşe GÜLER
Ülke maliyesi, 2013’ten bugüne ‘en kötü’ dönemini geçirdi, 2021 yılında rekor borçlanmalar tarihe geçti.
Özellikle Maliye Bakanlığı, KKTC Merkez Bankası aracılığıyla son 1 yılda 637 milyon 546 bin TL devlet ihale senedi aracılığıyla borçlandı.
Ekonomik olarak ciddi darboğaz yaşayan Kıb-Tek, Sosyal Sigortalar Dairesi’nin yanı sıra 5 belediyeye çoğunluğu maaş ödemesi olmak üzere Bakanlar Kurulu onayı ile milyonlarca TL’lik borç verildi.
Son 1 yılda katmerlenen borçlar UBP-DP-YDP Hükümeti’nde hayata geçerken, UBP-DP ‘seçim hükümetinde’ ise yılın son devlet ihale senedine çıkıldı.
Bugün sonuçlanacak ihale bedeli 88 milyon TL olarak belirlendi.
Öte yandan Maliye Bakanlığı, 2013’ten bugüne KKTC Merkez Bankası aracılığıyla, devlet ihale senedi çıkarak toplamda 1 milyar 175 milyon 296 bin TL borçlandı.
Yeterli geliri olmaması nedeniyle yapılan borçlanmalarla, yıldan yıla bakanlık üzerindeki borç yükü daha da arttı, tüm borçlanmaların UBP Hükümeti döneminde yapıldığı da resmi verilere yansıdı.
CTP Genel Başkanı, Milletvekili Tufan Erhürman, hükümetin toplumu tarihin en yüksek faizi ile ciddi borçlanmanın altına soktuğunu söyledi, “Bu beceriksizlik ve basiretsizliktir” dedi.
Erhürman, “Bu, kendilerinden sonra gelecek hükümetin kucağına ateş topu bırakmaktan ve toplumun geleceğini ipotek altına almaktan başka bir şey değil” yorumunda bulundu.
Öte yandan Ekonomist Mahmut Sezinler, 2022 yılının ‘enflasyon yılı’ olacağını söyledi, pandeminin verdiği ekonomik rahatsızlıktan ötürü hazinenin çok fazla borçlanma kabiliyeti olmayacağını da belirtti.
Sezinler, faizlerin yükseleceğini dile getirerek, buna bağlı olarak finans kuruluşlarının da borç verme potansiyelinin azalacağını kaydetti.
2013 yılında bir kez borçlanma…
KKTC Merkez Bankası resmi verilerine göre; 2013 yılında Maliye Bakanlığı, Merkez Bankası aracılığıyla bir kez devlet ihale senedi ile ‘borçlanma’ yoluna gitti.
27 Mart 2013 tarihinde 31 milyon 250 bin TL borçlanan devlet, bu borcu 182 günde ödedi.
Borçlanmayla ilgili yüzde 7,5 oranında faiz ödendi.
Bu dönemde görevde Başbakan İrsen Küçük başkanlığında UBP Hükümeti vardı.
2016’da 180 milyon TL borçlanma
2013’ün ardından başa gelen hükümetlerin hiçbiri 2016 yılına kadar devlet ihale senedi ile borçlanmadı.
2016’da Hüseyin Özgürgün’ün Başbakan olduğu UBP-DP ve bağımsızların oluşturduğu hükümet 3 kez devlet ihale senedi ile borçlandı.
Borçlanmalar, 26 Nisan 2016, 14 Haziran 2016 ve 20 Aralık 2016’da gerçekleşti.
Hükümet, arka arkaya 60 milyon TL, 40 milyon TL ve 80 milyon TL olmak üzere toplamda 180 milyon TL borçlandı.
3 farklı tarihlerdeki borçlanmaların vadesi 30 gün ila 45 günü kapsıyordu.
Borç faiz oranları ise yüzde 9,90 ile yüzde 10’du.
50 milyon TL de 2017’de…
Verilere göre; 2017’de de aynı Hükümet, 29 Haziran’da devlet ihale senedi ile iç borçlanma yoluna gitti.
50 milyon TL borçlanan hükümet, bu borcu 32 günde, yüzde 10.5 faiz oranı ile geri ödedi.
2017’in ardından ne 2018, ne de 2019’da iç borçlanma yoluna gidilmedi
2 yılın ardından 2020’de, 6 kez devlet ihale senedi ile Merkez Bankası aracılığıyla borç alındı.
Verilere göre geçtiğimiz yıl ilk borçlanma 27 Şubat’ta gerçekleşti.
Dönemin Başbakanı Ersin Tatar olduğu, UBP-HP Hükümeti söz konusu tarihte 40 milyon TL borçlandı.
Şubat’tan sonra 29 Mayıs’ta ikinci borçlanma yapıldı, 71 milyon TL için Maliye Bakanlığı Merkez Bankası aracılığıyla ihaleye çıktı.
1 ay sonra, yani 29 Haziran’da 88 milyon TL borçlanma yapıldı.
‘Hükümetsiz’ dönemde de borçlanma…
Ülkenin ‘hükümetsiz’ kaldığı, hükümet kurma çalışmalarının devam ettiği Ekim-Kasım 2020 tarihinde de 2 kez borçlanmaya gidildi.
28 Ekim’de 31 milyon TL, 27 Kasım’da 46 milyon 500 bin TL borçlanıldı.
UBP-DP-YDP Azınlık Hükümeti: 11 kez borçlanma
9 Aralık’ta göreve başlayan UBP-DP-YDP Azınlık Hükümeti, devlet ihale senedi ile ilk borçlanmasını 31 Aralık’ta, 57 milyon 500 bin TL ile yaptı, farklı tarihlerde 11 kez borçlandı.
Arka arkaya borçlanma…
Hükümet; 24 Şubat’ta 6 milyon 583 bin 925 TL, 25 Şubat’ta 59 milyon 500 bin TL ile 48 Milyon TL, 28 Mayıs’ta 70 milyon TL ile 132 milyon 963 bin TL borçlanmaya gitti.
Mayıs’ta 132 milyon TL…
Mayıs ayında Maliye Bakanlığı’nın 132 milyon 963 bin TL borçlandığı kayıtlara geçti.
28 Mayıs 2021’de yapılan borçlanmada vade süresi 102 gündü.
Arka arkaya borçlanma…
Hükümet; 24 Şubat’ta 6 milyon 583 bin 925 TL, 25 Şubat’ta 59 milyon 500 bin TL ile 48 Milyon TL, 28 Mayıs’ta 70 milyon TL ile 132 milyon 963 bin TL borçlanmaya gitti.
Eylül’de rekor borçlanma: 140 milyon TL
2013’ten bugüne yapılan borçlanmalar incelendiğinde, rekor borçlanma Eylül ayında gerçekleşti.
KKTC Merkez Bankası verilerine göre; devlet Eylül ayında 4 kez daha arka arkaya borçlandı.
7 Eylül’de 93 milyon TL borçlanan Maliye Bakanlığı, 29 Eylül’de çıktığı 3 farklı ihalede toplamda 140 milyon TL borçlanmaya gitti.
Maliye Bakanlığı’nın KKTC Merkez Bankası aracılığıyla 27 Ekim’de ise 30 milyon TL borçlandığı kayıtlara geçti.
Yılın son devlet ihale senedi: 88 milyon TL
Maliye Bakanlığı 2021 yılının son devlet ihale senedini ise 28 Aralık’ta tamamlayacak.
çıkarak, 88 milyon TL borçlanma yoluna gitti.
İhale bugün sonuçlanacak.
Kurumlar ve belediyelere de borç yükü…
2021 yılında yakıt alımından, Kıb-Tek’e, Sosyal Sigortalar Dairesi’nden belediyelere birçok kurum arka arkaya borçlandı.
Özellikle ciddi ekonomik sıkıntı yaşayan Kıb-Tek, akaryakıt ödemelerinde kullanılmak üzere 4 Eylül’de 115 milyon TL, 10 ve 23 Aralık’ta ise 50 milyon TL ile 10 milyon dolar borçlanma yoluna gitti.
Her üç karar da Resmi Gazete’de yayımlanarak, yürürlüğe girdi.
5 belediye borçlandı…
Bu yıl 5 farklı belediye de Bakanlar Kurulu onayı, Resmi Gazete kararı ile borçlandı.
Halen eylemin sürdüğü Lapta Belediyesi başta olmak üzere Büyükkonuk Belediyesi, İskele Belediyesi, Serdarlı Belediyesi ile Lefke Belediyesi borçlandı.
Farklı tarihlerdeki Resmi Gazete kararlarına göre Lapta Belediyesi 10 milyon TL, İskele Belediyesi 15 milyon TL, Büyükkonuk Belediyesi 4 milyon TL, Lefke Belediyesi 2 milyon TL, Serdarlı Belediyesi ise 500 bin TL borçlandı.
Borçlanmaların çoğunluğu maaş ödemeleri, emekliye ayrılan personelin kıdem tazminatı, emekli maaşları için gerçekleşti.
Kimi borçlanma ise proje nedeniyle yapıldı.
Sosyal Sigortalar Dairesi 30 milyon TL
Sosyal Sigortalar Dairesi, söz konusu dönemde maaş ödemelerinde sorun yaşanmaması için Kıbrıs
Kapital Bank bünyesinde %20.40 faiz oranı ile 30 Milyon TL'ye kadar limitli borçlu
cari hesap kullanılmasına onay verilmişti.
CTP Genel Başkanı, Milletvekili Tufan Erhürman:
“Kendilerinden sonra gelecek hükümetin kucağına ateş topu bırakmak”
CTP Genel Başkanı, Milletvekili Tufan Erhürman, hükümetin toplumu tarihin en yüksek faizi ile ciddi borçlanmanın altına soktuğunu söyledi, “Bu beceriksizlik ve basiretsizliktir” dedi.
Bu durumun kabul edilemez olduğunu ifade eden Erhürman, yalnızca merkezi idareyi değil, Kıb-Tek’i de ciddi faizle borçlandıklarına dikkat çekti.
Erhürman, “Bu, kendilerinden sonra gelecek hükümetin kucağına ateş topu bırakmaktan ve toplumun geleceğini ipotek altına almaktan başka bir şey değil” yorumunda bulundu.
Pandeminin başladığı dönemde, Ersin Tatar başkanlığındaki hükümete “düşük faiz ve uzun vadede borçlanılmaya gidilmesi” konusunda öneride bulunduklarını hatırlatan Erhürman, “Nisan 2020’de, özel sektör, esnaf ve işçileri desteklemek için kaynağa ihtiyaç olacak demiştik. O sırada faizler yüze 9’du. Ancak o dönemde Ersin Tatar kürsüye çıktı, ‘Ben çoluğumu çocuğumu borçlandıramam. Ülkede kriz yok biz bunu atlatacağız’ demişti. Ama maalesef onun arkasından öyle bir noktaya gelindi ki kriz içerisinde olduğumuz anlaşıldı” dedi.
Ekonomist Mahmut Sezinler:
“2022 enflasyon yılı olacak, hazine çok fazla borçlanamayacak”
Ekonomist Mahmut Sezinler, 2022 yılının ‘enflasyon yılı’ olacağını söyledi, pandeminin verdiği ekonomik rahatsızlıktan ötürü hazinenin çok fazla borçlanma kabiliyeti olmayacağını da belirtti.
Sezinler, faizlerin yükseleceğini dile getirerek, buna bağlı olarak finans kuruluşlarının da borç verme potansiyelinin azalacağını kaydetti.
Ülkede kaynakların yanlış kullanıldığını, bir kısmının da hiç kullanılmadığını ifade eden Sezinler,
kayıt dışılıktan dolayı yıllık 300 milyon dolar vergi kaybı olduğunu vurguladı.
Sezinler, “Bugüne bakıldığında TC’nin KKTC bütçesine yaptığı yardımdan fazla bir miktardan söz ediliyor. Bu miktar yıllar itibariyle ciddi anlamda ülkede toplanmadı” şeklinde konuştu.
Maliye’de bütçe açığının her sene artmaya devam ettiğine işaret eden Sezinler, 4’lü koalisyon hükümetinden bugüne bu açığın kapanmadığını söyledi.
Sezinler, “Kırılganlıktan çıkamadık, rahat davrandık. Kendi yağımızı tavaya koyabilseydik, 2020-2021’deki kötü şartları daha az hasarla atlatmıştık olurduk. Kendi insanımıza daha fazla mali kaynak yaratabilirdik” şeklinde konuştu.
“Ekonomik şartlar kötü giderse hazinenin kırılganlığını artarak devam edecek. Çünkü tavada yağ yok” diyen Sezinler, şöyle devam etti: Devlet ve maliye bütçesinde 2020- 2021 yılı pandemi süreci nedeniyle çok kötü yıl oldu.
Bu sürede Türkiye’den gelmesi gereken yardımlar, katkılar da bütçeye girmedi. Daralma yaşandı.
Ülkede ticari faaliyetler kısıtlandı, turizm gelirleri aksadı.
Maliye bütçesinde ciddi daralma oldu. Bundan dolayı da sürekli kırılgan olarak Maliye bütçesi çok daha fazla açık verildi. Borçlanma ihtiyacı hissedildi.