Nuri Sılay (nurisilay22@gmail.com)
Παντελής Σοφοκλέους (pantelis.sophocleous@gmx.de)
Kıbrıs Yeşil Mutabakatı; Kıbrıs sorununun çözümünden önce bile hazırlanıp yurdumuzun her köşesinde uygulamaya konulabilecek ve Kıbrıslı Türklerle Kıbrıslı Rumlar arasında olacak olan bir anlaşmadır.
Bu anlaşma, yakın geçmişte Avrupa Birliğinin yeni stratejisi olarak resmen duyurduğu; doğal kaynak kullanımında Αvrupa Birliği sınırları içerisindeki üye devletleri modern, etkili ve rekabetçi bir yapıya dönüştürebilecek olan yeşil teknoloji ile sera gazı salınımını 2050 yılına kadar sıfır düzeyine indirmeyi, ekonomik kalkınmayı aşırı doğal kaynak tüketimi ile bağdaştırmamayı ve hiçbir insanın ve birlik üyesi hiçbir devletin sosyal olarak dışlanmamasını amaçlayan Avrupa Yeşil Mutabakatı’ na dayanıyor.
Mutabakat, üye devletler topraklarının birleşik bir ekosistem olarak kabul edilmesinden dolayı, hiçbir bireyin ve hiçbir bölgenin gelecekte yaşanacak olan dönüşümün dışında kalmaması için tasarlanmıştır.
“Ekosistemin hemen yeniden birleşmesi”
Bölünmüş yurdumuzda “Birleşik ekosistemin anlamı nedir?“ sorusu sorulmalı ve 1992 Rio Konferansında ortaya konulduğu gibi, Kıbrıs’ ın her yerinde sürdürülebilir kalkınma felsefesi uygulanmalıdır.
Kıbrıs Yeşil Mutabakatı’nın tüm yurdumuzda sürdürülebilir kalkınma felsefesi ile uygulanabilmesi için Ekosistemin hemen yeniden birleşmesi isminde yeni bir platform kurulmalıdır ki birleşik yurdumuzu modern, doğal kaynak kullanımında etkili ve rekabetçi bir ekonomiye dönüştürebilsin.
Sürdürülebilir Kalkınmada “Ekosistemin Yeniden Birleşmesi“ platformu
Kıbrıs Yeşil Mutabakatı’nın Uygulanması
Deniz Suyundan İçme Suyu Üretimi İstasyonu ve Biyolojik Saha İstasyonu Birimlerinin Kurulması
Yurdumuzda su açısından kendi kendine yeterli olabilme amacı yurdumuzdaki ekosistemin yeniden birleşmesi dinamiklerini harekete geçirmiştir. Bu sebepten dolayı Karpaz, Gazi Mağusa, Girne ve Güzelyurt bölgelerinde Deniz Suyundan İçme Suyu Üretimi İstasyonu Birimlerinin, Merkezi Kanalizasyon Sistemlerinin ve Biyolojik Saha İstasyonlarının hemen kurulmasını öneriyoruz.
Kıbrıs’ taki Mevcut ve Önerilen Su Politikası
Sürdürülebilir Kalkınma felsefesini baz alan Avrupa Birliği, yılların getirdiği teknik bilgisi ve su politikaları alanındaki uygulamaları ile, Kıbrıs’ ın kuzeyinde Deniz Suyundan İçme Suyu Üretimi İstasyonu Birimlerinin, Merkezi Kanalizasyon Sistemlerinin ve Biyolojik Saha İstasyonlarının kurulmasını direk ekonomik olarak da destekleyebilirdi.
İki toplumlu Haspolat Biyolojik Saha İstasyonu hem yapımı hem de işletimi sırasında, Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıslı Rumlar arasında işbirliğini gerekli kılan karşılıklı bağlılığa sebep oldu ve oluyor.
Sürdürülebilir bir su politikaları uygulaması; sürdürülebilir kalkınmanın birinci temel yapı taşı olan Ekosistemin Hemen Yeniden Birleşmesi’ nin gerçekleştirilmesi için direk olarak ön koşulları yerine getirebilir çünkü;
Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum toplumları arasındaki karşılıklı bağlılığın artmasını sağlar.
İkinci temel yapı taşı olan Ekonomik Kalkınma:
Su alımı için Kıbrıslı Türklerin maddi kaynak kullanımının azaltılmasını
Tarım ve hayvan yemi ürünlerinin üretim maliyetlerinin düşmesini
Kıbrıs tarım ürünlerinin Avrupa Birliği pazarındaki rekabet edebilirliğini artırmayı
Üçüncü temel yapı taşı olan Toplumsal Birlik:
Tarımda ve hayvan yemi üretiminde yeni iş alanlarının yaratılmasını
Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rumların arasında işbirliğinin geliştirilmesini
Dördüncü temel yapı taşı olan Doğal Kaynakların ve Çevrenin Korunması:
Yeraltı su kaynaklarının aşırı tüketiminin azaltılmasını
Tarım alanlarının ve su kaynaklarının kirletilmesinin azaltılmasını
Yerli ve dönemsel ürün taleplerinin artırılmasını
Ve yeni sulak alanlar yaratılmasını sağlayacaktır.
Evsel Katı Atıklar
Güney Kıbrıs’ ta yıllık evsel katı atık miktarı yaklaşık olarak 550.000 ton civarındadır ve biri Goşşi (Üçşehitler) ve biri de Pentakomo’ da (Beşevler) olmak üzere 2 Bütünleşik Atık Yönetim Merkezinde yönetilmekte ve de Baf’ ta bulunan Düzenli Çöp Depolama Sahasında depolanmaktadır.
Kuzey Kıbrıs’ ta Dikmen’ de sıvı atıkların çevreye yayılımasını engelleyecek bir işlemin yapılmadığı ancak Düzenli Çöp Depolama Sahası olarak sınıflandırılabilecek bir birim bulunmaktadır. Yıllık atık miktarı 350.000 tonun üzerinde olduğu söylenebilir. Ancak, tarafsız bir atık üretim miktarının kayıt edilmesi gereklidir.
Geri dönüşümlü hammadde tedariğinde Asya Pazarı’ nın kapanması Avrupa Birliğini 2008/98/EK numaralı yönergesini; atıklar için ve Düzenli Çöp Depolama Sahalarının miktarını 2035 yılına kadar izin verilen %10 oranının altına çekmek için 2018/851 olarak değiştirmeye zorunlu kılmıştır.
Çöplerin ortaya çıkması noktasında (kağıt, plastik, teneke v.b.) ayrıştırılması hem uygulama hem de ekonomik açıdan yararlı olmadığı ve çevreye olan zararı azaltmadığı için 1995 yılından beri pek çok Avrupa ülkesi enerji üretimi için evsel katı atık yakma fabrikalarının kurulmasında yol katetti. Diğer taraftan, toplanan pek çok geri dönüşümlü maddenin tekrardan işleme konamadığı ve bu sebepten dolayı da ne ikincil bir ürün üretildiği ne de yerel ekonomiye geri kazandırıldığı kesinlik kazanmıştır.
Elektrik enerjisinin %50’ sinin evsel katı atık yakımından üretilmesi; fotovoltaik sistemlerde ve rüzgar enerjisi parklarında olduğu gibi yenilenebilir enerji sınıfından sayıldığının altı çizilmektedir.
550.000 kişinin ve 45.000 iş yerinin atıklarının yönetildiği; yıllık 400.000 ton atığın 150.000 hanenin elektrik ve ısınma ihtiyacı için kullanıldığı, Danimarka’ da bulunan ve atığın enerjiye dönüştürüldüğü Copenhill örneği muhtemelen dünyadaki en modern çöp yakma fabrikasıdır.
Değiştirilen 2008/98/EK numaralı Avrupa yönergesine dayanarak Kıbrıs’ ın tümünde evsel katı atık yönetiminin doğru bir biçimde uygulanması:
Çöp üretiminin önceden planlanmasını
Geri dönüşümlü cam şişe uygulamasını
Tek kullanımlık paketlendirmelerde artı fiyat uygulamasını
ve iki toplumlu çöp yakım fabrikasının kurulmasını sağlayabilirdi.
Ayrıca;
Dolaylı olarak Kıbrıslı Türk Kıbrıslı Rum ürünlerinin tercih edilmesine, kaliteli geri dönüşümlü madde tercihinin artmasına ve yan sanayi ekonomisinin önüne geçilmesine, iki toplum için de elektrik enerjisi üretilmesine ve atık yönetimindeki problemin kesin olarak çözülmesine katkıda bulunabilirdi.
Kıbrıs’ ın tümü için tasarlanacak ve uygulanacak olan Kıbrıs Yeşil Mutabakatı, çözümü beklemeden Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum toplumları arasında olacak olan ve Avrupa Yeşil Mutabakatı felsefesine dayanacak olan bir anlaşmadır.
*Bu makale, 12/07/2021 tarihinde Politis gazetesinde de yayınlandı.
Avrupa Parlamentosu Kıbrıs Ofisi
Avrupa Parlamentosu Kıbrıs Ofisi Avrupa Yeşil Mutabakatı’ nın tüm Kıbrıs’ ta tanıtılmasını ve uygulanmasını destekliyor.