Nisan ayında yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimlerine az bir süre kaldı. Bu araştırma yazı dizimizde, 1959 yılında başlayan Cumhurbaşkanı Yardımcısı seçiminden günümüze kadar Kıbrıslı Türklerin “lider seçimleri” serüvenini inceleyerek belleğimizi tazeleyecek, meraklılarına bir kaynak sunmaya çalışacağız.
Daha önce İngiliz İdaresi’nde Kavanin Meclisi ve Belediye seçimleri yapılıyordu. Ancak, toplumumuzda ilk lider seçimi İngiliz İdaresi’nden bağımsızlığını kazanan adada oluşturulan Kıbrıs Cumhuriyeti’nde Cumhurbaşkanı Yardımcısı makamı için yapılacaktı. 1974 sonrası ise, lider seçimlerimiz, Kıbrıs Türk Federe Devleti’nde Devlet Başkanı ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kurulması sonrasında ise Cumhurbaşkanı seçimi olarak gerçekleşmiştir.
Kıbrıslı Türklerin statüsü ve makamların adı değişse de, oluşturulan devletler tanınmasa da, “Kıbrıslı Türk Lider” konumu, en başından itibaren uluslararası toplum tarafından hep “meşru” sayılmıştır.
Tüm seçimler doğrudan halkoyuyla, gizli oy, açık sayım ilkelerine göre yapılmıştır. Aslında, 1974 öncesinde “tek aday” durumlarından dolayı herhangi bir “seçim veya oylama” yapılmadan seçim süreçleri tamamlanmıştır.
1959 KC Cumhurbaşkan Yardımcılığı seçimi: Dr. Küçük tek aday
1959’da imzalanan Zürih ve Londra Antlaşmaları ile Kıbrıs artık bir İngiliz Kolonisi olmaktan kurtulmuş ve iki toplumlu bir bağımsız cumhuriyet kurulmuştu. Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası’na göre, Kıbrıslı Rumlar Cumhurbaşkanı, Kıbrıslı Türkler ise Cumhurbaşkanı Yardımcısı seçeceklerdi. Kıbrıs Cumhuriyeti'ndeki en yüksek ikinci anayasal makam Cumhurbaşkanı Yardımcılığı makamıydı.
Seçimlerin iki toplumda da, 3 Aralık 1959’da aynı gün yapılmasına karar verilir. Kıbrıslı Rumlarda Makarios ve Yannis Kleridis arasında (Glafkos Kleridis’in babası) çetin bir seçim süreci yaşanmasına karşın Kıbrıslı Türkler’de Dr. Fazıl Küçük rakipsiz tek aday olur.
Dolayısıyla seçimi kazanmış ilan edilir.
Kıbrıs Türk Toplumu, 1964’ten sonra ortak cumhuriyetten ayrılma süreci yaşar.
Yasama (Temsilciler Meclisi), yürütme (Bakanlar kurulu), yargı ve hükümet dairelerinden ayrılsa da 1975’te kurulan KTFD zamanına kadar Cumhurbaşkanı Yardımcılığı statüsünü korumaya devam etmiştir.
1968 – Geçici Kıbrıs Türk Yönetimi’nde “Cumhurbaşkanı Yardımcısı” seçiyoruz
“Dönemin Lefkoşa Büyükelçisi Ercüment Yavuzalp, Zeka Bey'i makamına davet ediyor ve yanında teşkilat başkanı olduğu halde derhal konuya giriyorlar… Kendilerinden yaşça büyük ve saygın birisine hiç de yakıştırılamayacak üslup, ton ve öfke ile Zeka Bey’den adaylığını derhal geri çekmesini istiyorlar..”
Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası’na göre 5 yılda bir yapılması gereken seçimler, toplumlararası çatışmalar ve olağanüstü koşullar dolayısıyla 1965’te yapılamaz ve ertelenir.
1968’de durumun nispeten normalleşmesi ve toplumlararası görüşmelerin başlamasıyla artık sadece Rumlardan oluşan Temsilciler Meclisi 25 Şubat 1968’de Cumhurbaşkanlığı Seçimi kararı alır. 1963 çatışmaları sonrasında oluşturulan Geçici Kıbrıs Türk Yönetimi de ayni tarihte Cumhurbaşkanlığı Yardımcılığı yapılması için karar verir.
Bu koşullar altında parlamento seçimleri (KC Temsilciler Meclisi) de, 1965 Temmuzunda değil, 5 Temmuz 1970’te yapıldı. Ancak bu seçimler Kıbrıslı Türkler’de yapılmadı.
1968’de adaylardan biri yine Dr. Küçük’tür. Diğer aday ise AİHM’de yargıçlık yapan Zeka Bey’in olacağı konuşulur. Ancak bu adaylık gerçekleşmez. Akademisyen Mehmet Hasgüler 21.07.2017 tarihli, Kıbrıs Gazetesi’ndeki yazısında bu süreci şöyle anlatıyor: “…Zeka Bey’in 1968’de Cumhurbaşkanlığı Muavinliğine adaylığı söz konusu oluyor… Aslında konu o günlerde Kıbrıs Türk Alayı Komutanı Fazıl Polat Paşa başta olmak üzere çok sayıda mücahit komutanı Zeka Bey’i Strasburg’dan dönüşünde evine ziyarete gidiyorlar ve kendisine adaylık teklifinde bulunuyorlar… Zeka Bey'in adaylığı ahali arasında konuşulmaya başlanıyor… Dönemin Lefkoşa Büyükelçisi Ercüment Yavuzalp, Zeka Bey'i makamına davet ediyor ve yanında teşkilat başkanı olduğu halde derhal konuya giriyorlar… Kendilerinden yaşça büyük ve saygın birisine hiç de yakıştırılamayacak üslup, ton ve öfke ile Zeka Bey’den adaylığını derhal geri çekmesini istiyorlar..”
Bu şartlar altında Zeka Bey adaylığını geri çekmek zorunda kalır. Böylece, Dr. Küçük yine tek aday olur ve yine seçilir.
Cumhurbaşkanı Makarios ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Dr. Küçük, İttifak Antlaşması uyarınca adada bulunan Türk Alayı’nı birlikte selamlıyor)
25 Şubat 1968 tarihli Bozkurt Gazetesi: Rumlar’da Cumhurbaşkanlığı seçimi haberi var. Daha altta ise Cumhurbaşkanı Yardımcılığı’na seçilen Dr.Küçük’ün TRT’ye verdiği özel demeç yer almakta..
1973 KC CUMHURBAŞKAN YARDIMCILIĞI SEÇİMİ
“Ankara’dan mesaj geldi, görülen lüzum üzerine adaylığınızı geri çekiniz”
1968’den 5 yıl sonra, anayasa gereği Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı seçimleri için 18 Şubat 1973 günü ilan edilir. Geçici Kıbrıs Türk Yönetimi’nin KC Temsilciler Meclisi için seçim yapmama kararına rağmen, aynı gün Cumhurbaşkanı Yardımcılığı seçimleri yapılacağını duyurulur.
Önce Türkiye’ye çağrılan Dr. Küçük adaylıktan vazgeçirilir. Dr. Küçük istemeyerek çekilir, ancak kendisi ve taraftarları, Türkiye’nin tavrına kırılmıştır ve bu uzun yıllar devam eder.
Üç yıl önce kurulan Cumhuriyetçi Türk Partisi’nden (CTP) aday olan Ahmet Mithat Berberoğlu ise TC Lefkoşa Büyükelçiliği’ne çağrılır ve gazeteci Sami Özuslu’nun “Ankara'ya Kafa Tutan Adam” kitabında ayrıntılı şekilde kendi ağzından anlatıldığı gibi, “Ankara’dan mesaj geldi, görülen lüzum üzerine adaylığınızı geri çekiniz” denir. Görüşmede bulunan dönemin Bayraktarı onu ölümle tehdit eder. Berberoğlu çekilmeyi reddeder ve ikinizi de “istenmeyen adam ilan ederim” der. Evinde göz hapsinde tutulan ve hiçbir seçim çalışmasına izin verilmeyen Berberoğlu baskılara uzun süre dirense de seçimlerden çok kısa bir süre önce adaylığını çeker.
Rauf Denktaş rakipsiz tek aday olarak Cumhurbaşkanı Yardımcılığı’na seçilmiş ilan edilir. Denktaş ayni zamanda, Kıbrıs Türk Yönetimi Başkanı sıfatını da almış oluyordu.
1976 KTFD BAŞKANLIĞI SEÇİMİ
Kıbrıs Türk Federe Devleti’nde ilk seçimler: % 76.6 Denktaş
1974 sonrasında 13 Şubat 1975'te Kıbrıs Türk Federe Devleti ilan edilir. Yeni anayasayla birlikte siyasal partiler, seçim ve halk oylaması yasaları yapılır. 1959-1976 yıllarında hüküm süren “Başkanlık Sistemi” son bulur, parlamenter sisteme geçilir. CTP’den sonra, Denktaş’ın kurduğu Ulusal Birlik Partisi (UBP), Halkçı Parti ve Toplumcu Kurtuluş Partisi (TKP) siyasi arenaya katılır.
20 Haziran 1976 tarihinde ilk KTFD Başkanlığı seçimleri yapılır. Seçime UBP Başkanı Rauf Denktaş, CTP Başkanı Ahmet Mithat Berberoğlu ve 2 de bağımsız aday katılmıştı.
Seçimlerde adayların aldıkları oy sayısı ve oranı şöyleydi.
Aday | Parti | Oy | % |
Rauf Denktaş | Ulusal Birlik Partisi | 41,242 | % 76.6 |
Ahmet M. Berberoğlu | Cumhuriyetçi Türk Partisi | 11,739 | % 21.9 |
Mustafa Şevket Lüzinyan | Bağımsız | 427 | % 0.8 |
Servet Sami Dedeçay | Bağımsız | 423 | % 0.8 |
Geçersiz/boş oy | 2,887 | – | |
Toplam | 56,718 | % 100 | |
Kayıtlı seçmen sayısı /Katılım oranı | 75,781 | % 78.4 |
Seçimlerde ilçelere göre oy dağılımı ise şöyle olmuştu:
LEFKOŞA | MAĞUSA | GİRNE | ||
Denktaş | 19,599 | 14,799 | 6,844 | |
76.4 % | 76.7 % | 77.2 % | ||
Berberoğlu | 5,683 | 4,143 | 1,913 | |
% 22.1 | 21.5 % | 21.6 % | ||
Dedeçay | 191 | 184 | 48 | |
0.7 % | 1.0 % | 0.5 % | ||
Lüzinyan | 200 | 164 | 63 | |
0.8 % | 0.8 % | 0.7 % |
1976 Haziran’ında yapılan seçimlerin sonuçlarını gösteren gazete manşeti
Şu an Cumhurbaşkanlığı Sarayı denilen Silahtar’daki bu bina, makamların adı değişse de tüm Kıbrıslı Türk liderlerin çalışma mekanları olmuştur
Kıbrıslı Türklerin iki lideri halkı selamlıyor. (1960’lı yıllarda gerçekleştirilen bir mitingden)
1973’te Dr. Küçük’ten görevi devralan Denktaş’ın oluşturduğu Bakanlar Kurulu.
1974 sonrasında uzun görüşmeler sonucunda Denktaş-Makarios doruk anlaşmaları imzalanır (1977) ve adada iki bölgeli, iki toplumlu bir federasyonun yolu açılır.
1981 KTFD BAŞKANLIĞI SEÇİMİ
Rauf Denktaş ile Ziya Rızkı’nın çok tartışılan liderlik yarışı
1981 seçimleri, parlamento seçimleriyle aynı gün yapılmıştı. Denktaş yine UBP adayı olarak seçime katılıyordu, Türk Birliği Partisi, Sosyal Adalet Partisi ve Ulusal Hedef Partisi de onu destekledi. Ana muhalefet TKP ve CTP kendi adaylarını gösterirken, UBP’den ayrılan Osman Örek, Nejat Konuk gibi siyasilerin oluşturduğu DHP ise Kıbrıs Ordusu emekli generali Hüsamettin Tanyar’ı aday göstermişti.
28 Haziran 1981’de yapılan seçimlerde adayların aldıkları oy sayısı ve oranı şöyleydi.
Aday | Parti | Oy | % |
Rauf Denktaş | Ulusal Birlik Partisi | 36,386 | % 51.7 |
Ziya Rızkı | Toplumcu Kurtuluş Partisi | 21,483 | % 30.6 |
Özker Özgür | Cumhuriyetçi Türk Partisi | 8,958 | % 12.8 |
Hüsamettin Tanyar | Demokratik Halk Partisi | 3,354 | % 4.8 |
Servet S. Dedeçay | Bağımsız | 180 | % 0.1 |
Geçersiz/boş oy | 4,690 | – | |
Toplam | 75,051 | % 100 | |
Kayıtlı seçmen sayısı /Katılım oranı | 84,693 | % 88.6 |
Seçimlerin galibi %50’yi az bir farkla aşan Denktaş oldu. Ancak, özellikle bazı Karpaz köylerinin sonuçları halen tartışma konusudur. Ayrıca aynı gün yapılan meclis seçimlerinde de, UBP dışındaki muhalefet partileri çoğunluğu sağlasa da birtakım baskılar sonucu hükümet kuramadılar.
Bu seçimlerde ilçelere göre oy dağılımı ise şöyle olmuştu:
LEFKOŞA | MAĞUSA | GİRNE | |
Özgür | 4,072 | 3,541 | 1,345 |
12.4 % | 13.8 % | 11.3 % | |
Tanyar | 1,738 | 1,314 | 302 |
5.3 % | 5.2 % | 2.5 % | |
Denktaş | 16,489 | 13,929 | 5,968 |
50.2 % | 54.4 % | 50.0 % | |
Rızkı | 10,429 | 6,767 | 4,287 |
% 31.8 | % 26.4 | % 35.9 | |
Dedeçay | 86 | 56 | 38 |
0.3 % | 0.2 % | 0.3 % |
1981 Seçimleri sonrası seçim sonuçlarını gösteren bir gazete kupürü
1985 KKTC CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ
2 dönem sınırında imdada KKTC yetişir
1983’te Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kurulur. Baskı ve tehditlerle muhalefet de kuruluşuna onay vermek durumunda kalır. KTFD Anayasası’na göre Devlet Başkanlığı 2 dönemle sınırlıydı, dolayısıyla Denktaş artık aday olamayacaktı. Yeni anayasada bu sınırlama da ortadan kaldırılır.
1985 anayasasına, Rum mallarının şahıslara koçan edilebileceği gibi Kıbrıs sorununa çok zarar verecek bir madde eklendi. Anayasa referandumunda muhalefet partilerinden “TKP” evet, “CTP” hayır demişti. İki parti arasında ve TKP’nin kendi içinde de ideolojik anlaşmazlıklar tavan yapmıştı.
5 Mayıs 1985’te yapılan referandumda anayasanın % 70’le kabul edilmesinden sonra 9 Haziran 1985’te ilk KKTC Cumhurbaşkanlığı seçimi yapılır.
Seçime bağımsız aday olarak katılıp UBP’nin icraatlarının kendisine mal edilmesinden kurtulmak isteyen Denktaş, ayrıca 1983’te ilan edilen KKTC’nin olağandışı koşullarını lehine çevirerek bu seçimleri dört yıl önceye göre çok rahat kazanıyordu.
Seçimlerde adayların aldıkları oy sayısı ve oranı şöyleydi.
Aday | Parti | Oy | % |
Rauf Denktaş | Bağımsız | 55,349 | 70.2 |
Özker Özgür | Cumhuriyetçi Türk Partisi | 14,412 | 18.3 |
Alpay Durduran | Toplumcu Kurtuluş Partisi | 7,520 | 9.5 |
Arif Hasan Tahsin | Bağımsız | 694 | 0.9 |
Servet S. Dedeçay | Bağımsız | 514 | 0.7 |
Ayhan Kaymak | Bağımsız | 337 | 0.4 |
Geçersiz/boş oy | 2,002 | – | |
Toplam | 80,828 | 100 | |
Kayıtlı seçmen sayısı /Katılım oranı | 94,277 | 85.7 |
1985 seçimlerinde ilçelere göre oy dağılımı ise şöyle olmuştu:
LEFKOŞA | MAĞUSA | GİRNE | |
Denktaş | 25,265 | 21,055 | 9,029 |
% 69.9 | % 71.2 | % 69.0 | |
Özgür | 6,979 | 4,814 | 2,619 |
% 19.3 | % 16.3 | % 20.0 | |
Durduran | 3,109 | 3,149 | 1,262 |
% 8.6 | % 10.7 | % 9.6 | |
Dedeçay | 260 | 182 | 72 |
% 0.7 | % 0.6 | % 0.6 | |
Kaymak | 182 | 110 | 45 |
% 0.5 | % 0.4 | % 0.3 | |
Tahsin | 379 | 250 | 65 |
% 1.0 | % 0.8 | % 0.5 |
Denktaş, 1983’te KKTC’nin ilanı ve anayasanın değişmesiyle seçimlere tekrar katılma hakkını kazanır. Yeni devletin kurulması ve çoğunluğunu kendi atadığı Kurucu Meclis ve kendi güdümündeki “partiler üstü” hükümetin yarattığı “milliyetçi havayı” kullanmasını iyi bildi.
10 Haziran 1985 tarihli Halkın Sesi gazetesi seçim sonucunu Denktaş’ın zaferi olarak duyurur.
O dönemin parti bülteni anlayış içerisinde YENİDÜZEN seçim sonuçlarını böyle duyurmuştu
1990 KKTC CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ
Seçimlere %92’lere varan rekor katılım
Muhalif ittifaka karşı Denktaş manevrası
1990 seçimleri öncesinde UBP’nin milletvekili seçimleri için getirdiği antidemokratik yeni seçim yasası muhalefet partileri arasında büyük tepki toplar. TKP, CTP ve YDP başta olmak üzere Kotak ve İrsen Küçük’ün liderliğindeki diğer küçük partiler hepsi de ortak bir çatı altında birleşerek seçimlere Demokratik Mücadele Partisi (DMP) adıyla katılmaya karar verirler. CTP ve TKP ise Cumhurbaşkanlığı seçimi için İsmail Bozkurt’un ortak aday gösterilmesi konusunda anlaşırlar. Haziran ayında, önce milletvekili seçimleri sonra da cumhurbaşkanlığı seçimi yapılacaktı.
Durumu değerlendiren Denktaş bunu risk olarak görür ve ilginç bir kararla istifa ederek, anayasa gereği cumhurbaşkanlığı seçimlerinin Nisan ayında yapılmasını sağlar. Seçimi İsmail Bozkurt’un aldığı oyun iki katını alarak rahat kazanır. Bu manevra iki ay sonra yapılan milletvekili seçimlerine de yansır ve UBP seçimleri DMP ittifakına karşı kazanır.
22 Nisan 1990’da yapılan seçimlerde adayların aldıkları oy sayısı ve yüzdesi şöyleydi.
Aday | Parti | Oy | % |
Rauf Denktaş | Bağımsız | 61,404 | 66.6 |
İsmail Bozkurt | Bağımsız | 29,568 | 32.1 |
Alpay Durduran | Yeni Kıbrıs Partisi | 1,157 | 1.3 |
Geçersiz/boş oy | 2,443 | – | |
Toplam | 94,572 | 100 | |
Kayıtlı seçmen sayısı /Katılım oranı | 103,100 | 91.7 |
Bu seçimlere %92’lere varan rekor katılım olmuştu. İlçelere göre oy dağılımı ise şöyle olmuştu:
LEFKOŞA | MAĞUSA | GİRNE | |
Denktaş | 61,404 | 21,406 | 10,416 |
69.9 % | 63.4 % | 67.8 % | |
Bozkurt | 12,713 | 12,141 | 4,714 |
32.1 % | 35.5 % | 30.6 % | |
Durduran | 672 | 234 | 251 |
1.6 % | 0.7 % | 1.6 % |
Seçimlere bağımsız katılmaya başladığında Rauf Denktaş, “yıldız” amblemini kullanmaya başlar ve kendisini “partiler üstü aday” olarak tanımlar. Bir Denktaş mitinginden görüntü.
1995 KKTC CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ
Meclis boykotu, UBP’de bölünme ve UBP ilk kez muhalefette
Denktaş ve Eroğlu ikinci turda
1990 genel seçimlerinde yaşanan antidemokratik uygulamalar, seçim sonrasında oyların çöplüklerden çıkması ve seçimlere müdahale edilmesi sonucunda CTP ve TKP meclisi boykot eder. Sol partiler boşalan koltuklar için yapılan ara seçimleri de boykot eder. Bu seçimleri de kazanan UBP’nin mecliste 45 sandalyesi olur.
Buna karşın hükümet başarılı olamaz. 1993 erken seçimleri öncesinde UBP, partiye hakim olamayan Denktaş taraftarlarının ayrılıp, Demokrat Parti’yi kurmasıyla ikiye bölünmüş olur ve erken seçim de kaçınılmaz olur. 1993 Aralık ayındaki erken seçimler sonucu DP-CTP hükümetinin kurulmasıyla UBP, tarihinde ilk kez muhalefete düşer.
Denktaş ve UBP birbirlerinden kopmuştur. Bu ortamda yapılan seçimlere UBP kendi başkanını (Derviş Eroğlu) aday gösterir ve seçimleri ikinci tura taşımayı başarır.
1995 seçimleri, Denktaş’ın 1981’den sonra en çok zorlandığı seçimleridir. Hiçbir aday Anayasa’nın 99. maddesi gereği olan seçilebilmek için geçerli oyların yüzde 50’sinden bir fazlasını alamaz. Seçimler ilk kez ikici tura kalır. Yaklaşık 6 bin seçmen ikinci turda sandığa gitmemişti.
15 Nisan 1995’te yapılan seçimlerin birinci turu ve bir hafta sonra yapılan ikinci turunda adayların aldıkları oy sayısı ve yüzdesi şöyledir:
Aday | Parti | Birinci Tur | İkinci Tur | ||
Oy | % | Oy | % | ||
Rauf Denktaş | Bağımsız | 37,563 | 40.4 | 53,235 | 61.5 |
Derviş Eroğlu | Ulusal Birlik Partisi | 22,450 | 24.1 | 31,972 | 37.5 |
Özker Özgür | Cumhuriyetçi Türk Partisi | 17,627 | 19.0 | ||
Mustafa Akıncı | Toplumcu Kurtuluş Partisi | 13,233 | 14.2 | ||
Alpay Durduran | Yeni Kıbrıs Partisi | 1,628 | 1.8 | ||
Ayhan Kaymak | Bağımsız | 349 | 0.4 | ||
Sami Düdenoğlu | Bağımsız | 132 | 0.1 | ||
Geçersiz/boş oy | 3,558 | – | 5,684 | – | |
Toplam | 96,540 | 100 | 90,891 | 100 | |
Kayıtlı seçmen sayısı /Katılım oranı | 113,398 | 85.1 | 113,440 | 80.1 |
İlçelere göre 1.Tur ve 2.Tur sonuçları:
LEFKOŞA | MAĞUSA | GİRNE | |
Denktaş | 18,192 | 11,936 | 7,435 |
% 42.5 | % 35.1 | % 45.9 | |
Eroğlu | 8,780 | 10,420 | 3,250 |
% 20.5 | % 30.7 | % 20.1 | |
Özgür | 7,730 | 6,736 | 3,161 |
% 18.1 | % 19.8 | % 19.5 | |
Akıncı | 6,827 | 4,505 | 1,901 |
% 15.9 | % 13.2 | % 11.8 | |
Durduran | 1,004 | 273 | 351 |
% 2.3 | % 0.8 | % 2.2 | |
Kaymak | 193 | 92 | 64 |
% 0.5 | % 0.3 | % 0.4 | |
Güdenoğlu | 77 | 32 | 23 |
% 0.2 | % 0.1 | % 0.1 |
LEFKOŞA | MAĞUSA | GİRNE | |
Denktaş | 24,951 | 18,304 | 9,980 |
63.5 % | 59.4 % | 66.2 % | |
Eroğlu | 14,349 | 12,536 | 5,087 |
36.5 % | 40.6 % | 33.8 % |
1995 yılında ilk kez Denktaş’ın karşına, kurucusu olduğu UBP’nin genel başkanı Eroğlu aday olarak çıkıyordu.
2000 KKTC CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ
Ve seçimden 2 gün önce Eroğlu adaylıktan çekilir
2000 yılındaki seçimler de, Denktaş ve Eroğlu’nun çekişmesine sahne oluyordu. CTP ve TKP yine kendi başkanlarıyla seçime katılır ama başarılı sonuç alamazlar.
15 Nisan 2000’de yapılan seçimlerin birinci turunda Eroğlu bu kez Denktaş’ı daha da sıkıştırır. İkinci turun beş yıl önceye göre daha da çekişmeli geçeceği beklenirken, Eroğlu sürpriz şekilde seçimden 2 gün önce adaylıktan çekildiğini açıklar. Uzun yıllar bu çekilmenin tehdit sonucunda olduğu söylenir. Böylece ikinci tur yapılmadan Denktaş seçilmiş olur.
Bu seçimlerde adayların aldığı oy sayıları ve oranları şöyleydi:
Aday | Parti | Oy | % |
Rauf Denktaş | Bağımsız | 42,820 | 43.6 |
Derviş Eroğlu | Ulusal Birlik Partisi | 29,555 | 30.1 |
Mustafa Akıncı | Toplumcu Kurtuluş Partisi | 11,469 | 11.7 |
Mehmet Ali Talat | Cumhuriyetçi Türk Partisi | 9,834 | 10.0 |
Arif Hasan Tahsin | Yurtsever Birlik Hareketi | 2,545 | 2.6 |
Şener Levent | Bağımsız | 899 | 0.9 |
Turgut Afşaroglu | Bağımsız | 553 | 0.6 |
Ayhan Kaymak | Bağımsız | 369 | 0.4 |
Geçerli oy | 98,043 | 95.5 | |
Geçersiz/boş oy | 4,593 | 4.5 | |
Toplam | 102,636 | 100.0 | |
Kayıtlı seçmen sayısı /Katılım oranı | 126,678 | 81.0 |
İlçelere göre oy dağılımı ise şöyle olmuştu:
Lefkoşa | Mağusa | Girne | Güzelyurt | İskele | |
Denktaş | 13,906 | 10,951 | 7,803 | 6,156 | 4,004 |
45.5 | 42 | 45.3 | 43.7 | 39.7 | |
Eroğlu | 7,754 | 8,803 | 4,828 | 4,175 | 3,995 |
25.4 | 33.7 | 28 | 29.7 | 39.6 | |
Akıncı | 3,935 | 2,758 | 1,761 | 1,728 | 1,287 |
12.9 | 10.6 | 10.2 | 12.3 | 12.7 | |
Talat | 3,144 | 2,858 | 2,052 | 1,343 | 437 |
10.3 | 11 | 11.9 | 9.6 | 4.3 | |
Kaymak | 118 | 111 | 65 | 39 | 36 |
0.4 | 0.4 | 0.4 | 0.3 | 0.4 | |
Tahsin | 966 | 409 | 473 | 422 | 275 |
3.2 | 1.6 | 2.8 | 3 | 2.7 | |
Levent | 437 | 143 | 140 | 137 | 42 |
1.4 | 0.6 | 0.8 | 1 | 0.4 | |
Avşaroğlu | 303 | 66 | 109 | 64 | 11 |
1.0 | 0.3 | 0.6 | 0.5 | 0.1 |
2000 seçimlerine katılan dört aday da, daha sonra sırasıyla Cumhurbaşkanı seçileceklerdi.
2005 KKTC CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ:
Annan Planı rüzgârı, Denktaş’a veda: Talat, Saray’a
2002 yılında Annan Planı’nın ortaya çıkmasıyla adeta adanın kuzeyinde siyasi ortam tersyüz olur. Önce 2003 genel seçimleri, ardından da 2004 yılındaki referandum ve 2005 erken genel seçimleri sonrasında Rauf Denktaş 2005 seçimlerine katılmayacağını açıklar.
UBP ve CTP yine genel başkanlarıyla seçime katılırken, Demokrat Parti genel sekreteri Dr. Mustafa Arabacıoğlu’nu aday gösterir. 2003'teki %14 oy oranını Şubat 2005'te %6'ya düşüren Barış ve Demokrasi Hareketi, Cumhurbaşkanlığı seçimlerine katılmayacağını açıklar.
2003’te CTP kontenjanından meclise seçilen ancak daha sonra istifa eden Nuri Çevikel, YDP benzeri Yeni Parti isminde bir parti kuruyor ve bu seçimlerde aday oluyordu. Çevikel, İskele ve Mağusa’nın belli bölgelerinde ciddi bir oy almayı başarır.
17 Nisan 2005’te yapılan seçimlerde adayların aldıkları oy sayısı ve yüzdesi şöyleydi.
Aday | Parti | Oy | % |
Mehmet Ali Talat | Cumhuriyetçi Türk Partisi | 55,943 | 55.6 |
Derviş Eroğlu | Ulusal Birlik Partisi | 22,869 | 22.7 |
Mustafa Arabacıoğlu | Demokrat Parti | 13,302 | 13.2 |
Nuri Çevikel | Yeni Parti | 4,816 | 4.8 |
Zeki Beşiktepeli | Bağımsız | 1,728 | 1.7 |
Hüseyin Angolemli | Toplumcu Kurtuluş Partisi | 1,054 | 1.1 |
Zehra Cengiz | Kıbrıs Sosyalist Partisi | 439 | 0.4 |
Arif Salih Kırdağ | Bağımsız | 306 | 0.3 |
Ayhan Kaymak | Bağımsız | 168 | 0.2 |
Geçerli oy | 100,632 | 97.8 | |
Geçersiz/boş oy | 2,221 | 2.2 | |
Toplam | 102,853 | 100.0 | |
Kayıtlı seçmen sayısı /Katılım oranı | 147,823 | 69.6 |
İlçelere göre oy dağılımı ise şöyle olmuştu:
Lefkoşa | Mağusa | Girne | Güzelyurt | İskele | |
Talat | 18,303 | 14,651 | 10,270 | 8,202 | 4,519 |
57.9% | 54.4% | 57.5% | 58.8% | 44.1% | |
Eroğlu | 6,181 | 6,532 | 4,293 | 3,310 | 2,558 |
19.5% | 24.3% | 24.0% | 23.7% | 25.0% | |
Çevikel | 404 | 2,519 | 265 | 212 | 1,416 |
1.3% | 9.4% | 1.5% | 1.5% | 13.8% | |
Cengiz | 194 | 86 | 46 | 77 | 36 |
0.6% | 0.3% | 0.3% | 0.6% | 0.4% | |
Arabacıoğlu | 5,295 | 2,484 | 2,390 | 1,649 | 1,484 |
16.7% | 9.2% | 13.4% | 11.8% | 14.5% | |
Kaymak | 55 | 58 | 20 | 8 | 27 |
0.2% | 0.2% | 0.1% | 0.1% | 0.3% | |
Kırdağ | 138 | 57 | 53 | 38 | 23 |
0.4% | 0.2% | 0.3% | 0.3% | 0.2% | |
Angolemli | 295 | 361 | 141 | 175 | 82 |
0.9% | 1.3% | 0.8% | 1.3% | 0.8% | |
Beşiktepeli | 774 | 188 | 391 | 274 | 98 |
2.5% | 0.7% | 2.2% | 2.0% | 1.0% |
2010 KKTC CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ
Ve Eroğlu geri dönüyor
Mehmet Ali Talat’ın Cumhurbaşkanlığındaki ilk yıllarda beklentilerin aksine çözüm konusunda pek bir ilerleme sağlanamaz. Annan Planını, Gambari süreciyle bertaraf eden Tasos Papadapullos’un yerine, 2008’de Hristofias’ın gelmesiyle hızlı bir süreç başlar, önemli gelişmeler yaşanır ancak 2010 yılına kadar sonuca ulaşmaya süre yetmez.
Bu arada 2009 yılında yapılan erken genel seçimlerden kısa bir süre önce, 2005 seçimlerinde oy oranı % 25’lere düşen ve emekliye ayrılan Eroğlu UBP’nin başına tekrar geçer (29 Kasım 2008) ve partisini tek başına iktidara taşır. 18 Nisan 2009’da yapılan seçimlerden sonra artık Eroğlu ve UBP’nin hedefi 2010 yılındaki Cumhurbaşkanlığı seçimleridir, üstelik kendisine ilk kez Demokrat Parti de aktif destek verecektir O güne kadar, iki ayrı devletli çözümü savunan ve "çözümsüzlük çözümdür" diyen Eroğlu, seçim kampanyası sırasında müzakerelerden kaçmayacağını söyler.
Diğer tarafta bu kez bağımsız aday olan Talat’ı ise eski partisi CTP’yle birlikte TDP, ÖRP ve BKP destekler. Bu arada 2008’de UBP başkanıyken, parti içi seçimde Eroğlu’na kaybeden Tahsin Ertuğruloğlu da bağımsız aday olur.
18 Nisan 2010’da yapılan seçimlerde Dr. Derviş Eroğlu, %50’nin çok az üzerine çıkarak (yaklaşık 300 oy) seçimleri ilk turdan kazanıyordu. Eroğlu beş yıl önceye göre aldığı oy sayısını üçe katlamıştı. Talat ise, oy miktarında çok az bir gerileme (yaklaşık 3 bin oy) olsa da artan seçmen sayısı ve katılım oranının artması sonucu bu kez sandıkta kalıyordu.
Adayların aldıkları oy sayısı ve yüzdesi şöyleydi
Aday | Parti | Oy | % |
Derviş Eroğlu | Ulusal Birlik Partisi | 61,491 | 50.3 |
Mehmet Ali Talat | Bağımsız | 52,302 | 42.9 |
Tahsin Ertuğruloğlu | Bağımsız | 4,648 | 3.8 |
Zeki Beşiktepeli | Bağımsız | 1,986 | 1.6 |
Mustafa Kemal Tümkan | Bağımsız | 964 | 0.8 |
Arif Salih Kırdağ | Bağımsız | 521 | 0.4 |
Ayhan Kaymak | Bağımsız | 168 | 0.1 |
Geçerli oy | 121,982 | 97.4 | |
Geçersiz/boş oy | 3,312 | 2.6 | |
Toplam | 125,294 | 100.0 | |
Kayıtlı seçmen sayısı /Katılım oranı | 164,072 | 76.4 |
İlçelere göre oy dağılımı ise şöyle olmuştu:
Lefkoşa | Mağusa | Girne | Güzelyurt | İskele | |
Eroğlu | 16,836 | 17,109 | 11,591 | 8,284 | 7,602 |
44.0% | 53.0% | 50.8% | 52.5% | 59.3% | |
Talat | 18,061 | 13,379 | 9,864 | 6,622 | 4,368 |
47.2% | 41.5% | 43.2% | 42.0% | 34.1% | |
Ertuğruloğlu | 2,101 | 987 | 674 | 365 | 520 |
5.5% | 3.1% | 3.0% | 2.3% | 4.1% | |
Tümkan | 200 | 295 | 164 | 162 | 143 |
0.5% | 0.9% | 0.7% | 1.0% | 1.1% | |
Kırdağ | 184 | 141 | 71 | 65 | 59 |
0.5% | 0.4% | 0.3% | 0.4% | 0.5% | |
Beşiktepeli | 859 | 316 | 432 | 252 | 108 |
2.2% | 1.0% | 1.9% | 1.6% | 0.8% | |
Kaymak | 54 | 61 | 26 | 16 | 11 |
0.1% | 0.2% | 0.1% | 0.1% | 0.1% |
2010’da Eroğlu, sadece 3 belediyenin sınırlarında Talat’a geçilmişti
2010 seçimlerinde Eroğlu’nu destekleyen Demokrat Parti’nin, Annan Planı dönemindeki Denktaş karşıtı sloganlara gönderme yaptığı bir afişi.
2015 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ
Sonucu 2’nci Tur belirledi: Akıncı ve federal çözüm kazandı
Eroğlu’nun beş yıllık döneminde de çözüm görüşmelerinde önemli bir sonuca ulaşılamadı. Bu seçimler öncesinde ilk adaylığını açıklayan, 2014 Lefkoşa Belediyesi seçimlerinde yeniden aktif siyasete döneceği mesajını veren Mustafa Akıncı oldu. Akıncı bağımsız aday olarak, sadece TDP’nin değil, daha geniş bir kesimin desteğini almak ister. Derviş Eroğlu ise yine UBP ve DP’nin desteğinde ama bu kez bağımsız aday olur. CTP ise meclis başkanı Dr. Sibel Siber’i aday gösterir. Bir diğer güçlü aday ise Eroğlu’nun görüşmelerdeki temsilcisi akademisyen Kudret Özersay olur. Yapılan tüm anketler seçimin çekişmeli geçeceği ve ikinci tura kalacağını göstermekteydi.
19 Nisan 2015’te gerçekleşen seçimlerde, beş yıl önce 60 bin oy alan Eroğlu’nun oyları yarıya düşer, 30 binde kalır. İkinciliği ise, Mustafa Akıncı alır.
Bir hafta sonra yapılan 2.Tur seçimlerinde CTP, Akıncı’ya tam ve aktif destek verir. Üstelik ilk turda sandığa gitmeyen 3 bin kadar seçmen daha sandığa gider. Özersay ise seçmenlerini yönlendirmez. Bu şartlarda, Akıncı büyük bir farkla seçimi kazanır.
Aday | Parti | 1. Tur | 2. Tur | ||
Oy | % | Oy | % | ||
Mustafa Akıncı | Bağımsız | 29,030 | 26.9 | 67,035 | 60.5 |
Derviş Eroğlu | Bağımsız | 30,328 | 28.1 | 43,764 | 39.5 |
Sibel Siber | Cumhuriyetçi Türk Partisi | 24,271 | 22.5 | ||
Kudret Özersay | Bağımsız | 22,895 | 21.3 | ||
Arif Salih Kırdağ | Bağımsız | 530 | 0.5 | ||
Mustafa Onurer | Kıbrıs Sosyalist Partisi | 428 | 0.4 | ||
Mustafa Ulaş | Bağımsız | 259 | 0.2 | ||
Boş/geçersiz Oy | 2,562 | – | 2,679 | – | |
Toplam | 110,303 | 100 | 113,478 | 100 | |
Kayıtlı seçmen sayısı /Katılım oranı | 176,916 | 62.4 | 176,980 | 64.1 |
İlçelere göre Oy dağılımı (1.Tur)
Lefkoşa | Mağusa | Girne | Güzelyurt | İskele | ||||||
Akıncı | 10,894 | 31.3 | 5,849 | 21.3 | 5,848 | 27.7 | 4,219 | 32.5 | 2,220 | 19.5 |
Eroğlu | 7,971 | 22.9 | 8,723 | 31.8 | 5,372 | 25.5 | 3,990 | 30.7 | 4,272 | 37.5 |
Siber | 7,427 | 21.3 | 6,379 | 23.3 | 4,248 | 20.1 | 3,033 | 23.3 | 3,184 | 27.9 |
Özersay | 8,091 | 23.2 | 6,177 | 22.5 | 5,432 | 25.7 | 1,586 | 12.2 | 1,609 | 14.1 |
Onurer | 135 | 0.4 | 100 | 0.4 | 75 | 0.4 | 69 | 0.5 | 49 | 0.4 |
Ulaş | 107 | 0.3 | 57 | 0.2 | 36 | 0.2 | 28 | 0.2 | 31 | 0.3 |
Kırdağ | 212 | 0.6 | 118 | 0.4 | 93 | 0.4 | 70 | 0.5 | 37 | 0.3 |
1.Tur seçimlerde Akıncı Lefkoşa, Güzelyurt ve Girne ilçelerinde, Eroğlu ise Mağusa ve İskele’de öndeydi.
Seçimin 2’inci turunda ilçelere göre oy dağılımı:
Lefkoşa | Mağusa | Girne | Güzelyurt | İskele | |
Akıncı | 23,212 | 16,191 | 13,071 | 8,636 | 3,502 |
66.1 % | 56.9 % | 61.5 % | 61.4 % | 46.9 % | |
Eroğlu | 11,885 | 12,280 | 8,199 | 5,439 | 3,970 |
33.9 % | 43.1 % | 38.5 % | 38.6 % | 53.1 % |
2015’te seçime iki parti adayıyla birlikte 5 de bağımsız aday katılmıştı.
Birinci turda dört aday arsında çekişmeli bir yarış olur. Belediye sınırları dahilinde, Eroğlu 16 belediyede ilk sırada yer almıştı. 6 belediyede ise Akıncı ipi önde göğüsler. Dr. Siber ve Özersay da 3’er belediyede birinci olurlar. Yarışı ikinci sırada bitiren adaylara bakıldığında ise Siber’in 18 belediyede ikinci olduğunu görüyoruz. Akıncı 5, Eroğlu 4 ve Özersay da sadece bir belediyede yarışı ikinci sırada tamamlamıştı.
İkinci turda, Akıncı, toplam 28 belediyenin 20’sinde yarışı Eroğlu’nun önünde bitirmeyi başarıyor.
,
2020 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ
AKP ve ANKARA müdahalesi seçime damgasını vurdu, 2'nci Tur'da kılpayı Ulusal Birlik Partisi Adayı Ersin Tatar kazandı, Bağımsız Aday Mustafa Akıncı aktif siyaseti bıraktı
11 Ekim 2020 I. TUR Seçim Sonuçları
18 Ekim 2020 II. TUR Seçim Sonuçları
Aday | Parti | 1. Tur | 2. Tur | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Oy | % | Oy | % | |||
Ersin Tatar | UBP | 35.825 | 32,34 | 67.322 | 51.69 | |
Mustafa Akıncı | Bağımsız | 33.053 | 29,84 | 62.910 | 48.31 | |
Tufan Erhürman | CTP | 24.008 | 21,67 | |||
Kudret Özersay | Bağımsız | 6.356 | 5,74 | |||
Erhan Arıklı | YDP | 5.937 | 5,36 | |||
Serdar Denktaş | Bağımsız | 4.653 | 4,20 | |||
Fuat Türköz Çiner | Milliyetçi Demokrasi Partisi | 327 | 0,30 | |||
Arif Salih Kırdağ | Bağımsız | 282 | 0,25 | |||
Alpan Uz | Bağımsız | 156 | 0,14 | |||
Ahmet Boran | Bağımsız | 83 | 0,07 | |||
Mustafa Ulaş | Bağımsız | 69 | 0,06 | |||
Boş/geçersiz Oy | 5,027 | – | 3.710 | |||
Toplam | 115,806 | 100 | 130.243 | 100 | ||
Kayıtlı seçmen/katılım | 58,21 | 67.30 | ||||
Kaynak: Yüksek Seçim Kurulu | YENİDÜZEN |