Kıbrıs’ta iki toplumlu ilk sözlü tarih projesi, araştırma enstitüleri İKME ve BİLBAN tarafından gerçekleştirilmişti. “Kıbrıslılar’ın Sözlü Tarihi” başlıklı bu çok değerli röportajlar dizisi, üç dilde özetleriyle İKME’nin web sitesinde okunabiliyor, röportajların orijinallerini isteyenler de İKME’den temin edebiliyor.
Bu röportajlardan özetler yayımlamaya devam ediyoruz…
Kazafanalı Kostas Kazafaniyotis, “Hepimiz aynıydık” diye hatırlıyor… “Birlikte mücadele ediyorduk, mesela maaşların artırılması için birlikte eylem yapıyorduk” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Küçükken, Kıbrıslıtürk çocuklarla Pirili, lingri ve futbol oynardık. Büyüyünce yapıcı ve boyacı olduydum, çırağım bir Kıbrıslıtürk’tü.
Zengin Kıbrıslıtürkler bizleri sünnetlere, düğünlere davet ederdi, onlar öderdi masrafı, birlikte yer içer eğlenirdik. İşte birlikte çalışırdık, ustalar ve çıraklar. Kahveye gittiğimizde beraberdik… 1963’te atmosfer donmaya başlayınca sorunlar yaşamaya başladık…”
Leymosun’da aynı mahallede…
Theodora Afksentiu, 1974’e kadar Leymosun’da karma bir mahallede yaşamış. Çok iyi ilişkileri olmuş Kıbrıslıtürkler’le, her ikindi vakti birinin evinde kahve içmeye giderlermiş.
Kıbrıslıtürk ve Kıbrıslırum kadınlar birlikte İngiliz Üsleri’nde çalışırlarmış, çok çalışırlarmış ve ilişkileri dostçaymış.
Bayan Afksentiu, Kıbrıslıtürk kadınların yaptığı tatlıları hatırlıyor: Şammali, bomba tatlısı gibi… Ayran’ı da hatırlıyor… Kıbrıslıtürkler’in bayram öncesi oruç tuttuğunu da anımsıyor…
Omorfo’dan hatıralar…
Renos Simeonidis 1974 öncesi bir iş insanıymış, Omorfo’da fabrika sahibiymiş, fabrikasında giysi üretiyormuş ve Kıbrıslıtürk kadınlar yanında çalışıyormuş. Kıbrıslıtürkler’in güvenilir ve üretken olduğunu anlatıyor.
Bay Simionidis, Kıbrıslıtürkler’in ahlaki değerlere sahip olduğunu, bunun onların karakteri olduğunu söylüyor. Omorfo’da eğlence merkezlerinin, kahvelerin ayrı olmadığını, bu yerlere birlikte gittiklerini söylüyor. Kıbrıslıtürkler’le Kıbrıslırumlar’ın birbirlerine destek olduklarını, birbirlerine yardım ettiklerini anımsıyor. İkindileri birlikte yürüyüşe çıkarlarmış ve kimse kimseye yan bakmazmış…
Nisu (Dizdarköy) hatıraları…
Bay Eftihios Zarteras Nisu köyünde yani Dizdarköy’de bir bakkal sahibiymiş. Çocukken Kıbrıslıtürkler’le Pirili ve diğer çocuk oyunlarını oynarmışlar. Kıbrıslıtürkler çiftçilik, çobanlık ve işçilik yaparmışlar köyde, köyün nalbantı da Kıbrıslıtürk’müş.
Bay Eftihios Zarteras pek çok karma aşk öyküsü hatırlıyor ancak bunlar evlilikle sonuçlanmazmış. Zaman zaman bazı Kıbrıslıtürkler kiliseye gidip mum yakarmış.
Düğünleri olacağında Kıbrıslıtürkler’in kurban kestiğini ve komşularına kurban eti dağıttığını hatırlıyor. Pek çok Kıbrıslıtürk çocuğun, özel ders alarak Rumca öğrendiğini de anımsıyor.
Kıbrıslıtürkler’le aynı sınıfta…
Bay Vryonis Yeorgiu Raftis, Baf’ta Kıbrıslıtürkler’le aynı sınıftaymış, bir Kıbrıslıtürk’le aynı sırayı paylaşmış okulda. Gittiği ilkokulda dersler Rumca’ymış ama okul karmaymış. Kıbrıslırumlar’ın düğünü olacağı zaman Kıbrıslıtürkler’in bir koyun kesip bunu hediye olarak Kıbrıslırum arkadaşlarına verdiklerini anımsıyor. Bay Raftis terzilik yapıyormuş, yanında 18 kişi çalıştırıyormuş ve bunlar hem Kıbrıslıtürk, hem Kıbrıslırum çıraklarmış.
Yalnızca iş için işbirliği değil, insani yardımlaşmaları da hatırlıyor. Bir keresinde arkadaşları Hasan bir kadınla kaçmak istediği zaman Kıbrıslırum arkadaşları ona yardım etmiş. Baflı Kıbrıslıtürk ve Kıbrıslırumlar her zaman Leymosunlular’a karşı futbol karşılaşmalarında bir olurlarmış ve onları hem futbolda, hem kavgada yenerlermiş!
Arnadi-Kuzucuk’tan hatıralar…
Mihalis Luka, Arnadi yani Kuzucuk köyünden… Kıbrıslıtürkler’le uyum içinde yaşadıklarını hatırlıyor, köyde bir Kıbrıslıtürk berber varmış ve bütün Kıbrıslırumlar, ona gitmeyi tercih edermiş. Yakınlardaki Stilloz (Mutluyaka) köyünden bir Kıbrıslırum’un, bir Kıbrıslıtürk kadınla birlikte kaçtıklarını, bunun bir aşk hikayesi olduğunu hatırlıyor…
Kondea’dan hatıralar…
Bayan Despina Theokli Kondea köyünden, 1963 öncesi Kıbrıslıtürk komşuları varmış. İşbirliği ve dostluk hakimmiş köyde. Her ekmek pişirdiğinde, fırından çıkan ilk ekmeği arkadaşı Hüseyin’e götürür verirmiş. Bir Kıbrıslıtürk kadınla birlikte peksemet yaparlarmış. Kıbrıslıtürkler’in gelenek ve göreneklerini biliyor ve bunları hatırlıyor…
Kıbrıslıtürkler’le Kıbrıslırumlar’ın bu röportajlarının özetlerine ulaşabileceğiniz internet adresi için TIKLAYIN