Kilise ve İnanç Üzerine
Yenidüzen gazetesinin camilerde yapılan (yasa dışı) kuran kursları ile ilgili yaptığı yayınların çevirisini genel bağlamda, başlık düzeyinde okudum. Maalesef, dil bariyerlerinden ötürü konuyu bütünlüklü bir şekilde okuyup anlama şansım yok. Ama sosyal medyada yer alan tartışmalar ve tepkilerden bu meselenin her iki tarafta da şiddetli bir rahatsızlık uyandırdığını anlıyorum. Bu konuyu yorumlamak bana düşmez, doğru da olmazdı zaten. Her kişinin inancı ile ilgili kişisel genel düşüncem tek kelimeden ibarettir: Saygı!
Her kişinin inancına saygı duyuyorum. Her kişinin düşüncesine saygı duyuyorum. Tanrı’nın olduğu inancına da, Tanrı’nın olmadığı inancına da saygı duyuyorum. Bu, hepimizin kendi kişisel meselesidir.
Anladığım kadarıyla Yenidüzen gazetesinde yayınlanan meselenin farklı boyutları vardır. Dinin eğitim sistemine müdahalesi, Kıbrıs Türk toplumunun laik yapısının bozulması ve öğrencilerin din gibi ciddi bir meselede belgesi olmayan eğitimciler tarafından eğitilmelerinin meşru olup olmadığı tartışılıyor.
****
Şimdi aklınıza Kilise’nin Kıbrıs Rum tarafındaki rolünü sormak gelmiştir. Benzer bir şeyler var mıdır? Evet. Ezelden beri vardı. Buna, Kilise Okulu diyoruz. Hiç gitmiş değilim, o yüzden nasıl olduğunu tam olarak bilmiyorum. Hiçbir zaman rahatsızlık uyandıran bir okul olmadı, zira her zaman için ne olduğu belliydi. Orada, çocuklar Hristiyan inancını öğreniyorlar. Bu arada, bu okulun zorunlu olmadığını ve artık o kadar da rağbet görmediğini belirtelim; zira gençler öğleden sonra saatlerinde farklı faaliyetler seçiyorlar.
Kıbrıs’ın güneyinde de laiklik üzerinde dinin kapsayıcı rolü vardır. Ateist olduğunu belirten biri “ilerici” sayılmamakla birlikte, Tanrı’ya inanan biri de “gerici” olmuyor. Öte yandan, inancın ideolojik yaklaşımlarla da doğrudan bir ilişkisi yoktur. Takı olarak haç takmak tabu sayılmıyor, ama derin ve sarsılmaz bir inancın göstergesi de değildir. Bazı kişiler için haç tüm Hristiyanlarda olan normal bir takıyken, yine bazı kişiler için daha ziyade başlarına gelebilecek felaketlerden korunmayı teşkil eden bir psikolojik ihtiyaçtır.
****
Kilise inanç ile iç içe geçmiştir, fakat Tanrı’ya inanan herkes Kilise ile inancı birbirinden ayırabilir.
İyi organize olmuş bir kurum söz konusudur ve bu kurum her zaman için siyasi sürece dâhil olmuştur. Yönetsel yapıda piramidin tepesinde Başpiskopos vardır ve bu kişinin görev süresi hayatının sonuna kadardır. Başpiskopos, ekonomik açıdan müthiş bir refaha sahiptir. İnsanlar üzerinde de kuvvetli bir etkisi vardır. Bağımsızlık ilan edildikten sonra seçilen ilk Cumhurbaşkanı’nın bir papaz olduğunu ve ezici bir çoğunluğun bu kişiye gözü kapalı güvendiğini unutmayalım. Ayrıca, bu papaz Kıbrıslı Rumlar arasında oldukça sevilen bir kişilikti.
Kilise’nin siyasi ve sosyal meselelere müdahalesi var mıdır? Şüphesiz, evet. Kurumsal olarak net bir ayrım olsa da Kilise Yönetimi kişilere yönelik kuvvetli etkisinden ötürü toplumu ilgilendiren birçok meselede nüfuzunu kullanabilir ve kullanıyor. Kıbrıs sorunu, ekonomi, eğitim ve birçok konu ile ilgili görüşlerini ortaya koyuyorlar. Bu konular net bir şekilde din ile inanç ile ilgisi olmayan konulardır. Ayrıca, sevginin, kardeşliğin, tahammülün, karşılıklı anlayışın ve karşılıklı saygının aşılanması (Hristiyan inancında var olan kavramlar ve değerler) ile de alakalı olmayan konulardır.
****
Kıbrıs’ın laik yapısına karşın; Ortodoks Hristiyanlık inancı ayrılmaz bir parça olarak eğitim sisteminin içerisinde yer alıyor. Hristiyanlık dışındaki başka dinlere çok az değinen okullardaki din dersleri bir yana, sınıflarda dersler sabah duası ile başlıyor. Öğrenciler sık sık kiliselerdeki ayinlere gidiyorlar ve okullar büyük azizlere ilişkin yortularda tatil ediliyor. Peki, başka bir dine inananlar ne yapıyorlar? Sabah duasından ve kilise ziyaretlerinden muaf tutulmayı talep ediyorlar!
****
Hiçbir şekilde başka dinlerde geçerli olan süreçlerle kıyaslamaya girmeksizin ve yukarıdaki satırlarda olduğu gibi duyguları karıştırmaksızın Kilise’nin toplum ile ilişkisi, Hristiyan inancı ile ilişkisi, piskoposların siyasete müdahalesi ile ilgili sayfalarca yazabilirdim… Çünkü bu yurtta Rumca konuşanlar olarak bizler dini bir kurumun sahip olabileceği güce şaşırmıyoruz. Ayrıca bu dini kuruma karşı verilecek bir savaşı daha baştan kaybedilmiş olarak addediyorum. Çünkü bu dini kurum kendisini kişilerin inançlarına dayandırıyor. Daha önce de belirttiğim gibi, kişilerin inançlarına saygı duyuyorum ve önemsiyorum. Bu yüzden de inanç ve dini kurumları birbirinden ayırıyorum. Bu bağlamda, inanç birçok kez, hem de argümansız bir şekilde istismar aracı oluyor.
Çünkü… “Tanrı en iyisini bilir”!
Şimdi gel de tartış bakalım…
------------------
Yenidüzen için yazılan özgün Yunanca metinden çeviri: Çağdaş Polili
----------------
Περί Εκκλησίας και πίστης
Είδα σε μετάφραση μόνο τις επικεφαλίδες των δημοσιευμάτων της Yeniduzen αναφορικά με τα μαθήματα που παραδίδονται σε τζαμιά. Δυστυχώς, δεν έχω τη δυνατότητα να διαβάσω και να αντιληφθώ στην ολότητά του το θέμα λόγω γλωσσικών κωλυμάτων. Καταλαβαίνω όμως από τη δημοσιότητα που πήρε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις αντιδράσεις που υπήρξαν ότι το θέμα προκαλεί σφοδρή ενόχληση ένθεν και ένθεν. Δεν είναι ρόλος μου να σχολιάσω, ούτε και θα ήταν σωστό. Γενικώς, η προσωπική μου άποψη για τις πεποιθήσεις του κάθε ανθρώπου είναι με μία λέξη: Σεβασμός! Σέβομαι την πίστη του κάθε ανθρώπου. Σέβομαι τις απόψεις του κάθε ανθρώπου. Την πεποίθηση ότι υπάρχει Θεός και την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει Θεός. Είναι προσωπικό θέμα του κάθε ενός από εμάς.
Αντιλαμβάνομαι ότι το θέμα όπως παρουσιάστηκε στην Yeniduzen έχει άλλη διάσταση. Αφορά την εμπλοκή της θρησκείας στο εκπαιδευτικό σύστημα, την αλλοίωση του κοσμικού χαρακτήρα της τουρκοκυπριακής κοινότητας και το κατά πόσο είναι θεμιτό να διδάσκονται μαθητές από μη εγκεκριμένους εκπαιδευτικούς θέματα τόσο σοβαρά όσο αυτό της θρησκείας.
****
Θα διερωτάστε για το ρόλο της Εκκλησίας στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Υπάρχει κάτι ανάλογο; Ναι. Ανέκαθεν υπήρχε. Είναι αυτό που ονομάζουμε κατηχητικό. Δεν έχω πάει ποτέ για να ξέρω ακριβώς πώς είναι. Δεν προκάλεσε ποτέ ενόχληση γιατί ήταν πάντα δεδομένο. Εκεί τα παιδιά μαθαίνουν για την χριστιανική πίστη. Εννοείται ότι δεν είναι υποχρεωτικό και πλέον δεν είναι διαδεδομένο, αφού οι νέοι προτιμούν άλλες δραστηριότητες κατά τις απογευματινές τους ώρες .
Η κοσμικότητα της κοινωνίας στην ελληνοκυπριακή πλευρά, έχει εντάξει την θρησκεία. Δεν προσδιορίζεται κάποιος ως «προοδευτικός» αν δηλώνει άθεος και μη «προοδευτικός» αν πιστεύει στον Θεό. Ούτε έχει άμεση συσχέτιση η πίστη με ιδεολογικές προσεγγίσεις. Ο σταυρός σε κόσμημα, δεν θεωρείται ταμπού, αλλά ούτε και ένδειξη βαθιάς και ακλόνητης πίστης. Για κάποιους θεωρείται ένα δεδομένο κόσμημα που όλοι οι Χριστιανοί έχουν, για άλλους πάλι, είναι μια ψυχολογική περισσότερο ανάγκη της αίσθησης ότι είναι προστατευμένοι από κακά που μπορεί να τους τύχουν.
****
Η Εκκλησία είναι μεν συνυφασμένη με την πίστη, αλλά ταυτόχρονα κάτι το οποίο μπορεί κάποιος ο οποίος πιστεύει στον Θεό να διαχωρίσει. Πρόκειται για καλά οργανωμένο θεσμό, ο οποίος πάντα είχε εμπλοκή στο πολιτικό γίγνεσθαι. Με διοικητική δομή η οποία στην κορυφή της πυραμίδας της έχει τον Αρχιεπίσκοπο με θητεία η οποία λήγει με το τέλος της ζωής του, με οικονομική ευχέρεια και πολλή επιρροή ανάμεσα στον κόσμο. Μην ξεχνάμε ότι πρώτος πρόεδρος μετά την ανεξαρτησία επιλέγηκε ένας ιερωμένος, στον οποίο η συντριπτική πλειοψηφία είχε τυφλή εμπιστοσύνη και ήταν ιδιαίτερα λαοφιλής ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους.
Έχει εμπλοκή η Εκκλησία σε πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα; Αδιαμφισβήτητα, ναι. Αν και δομικά υπάρχει σαφέστατος διαχωρισμός, εντούτοις λόγω της μεγάλης επιρροής ανάμεσα στον κόσμο, η ηγεσία της Εκκλησίας μπορεί να επηρεάσει σε πολλά εκ των θεμάτων που αφορούν την κοινωνία και το πράττει. Εκφράζονται θέσεις σε σχέση με το Κυπριακό, σε σχέση με την οικονομία, την παιδεία και σωρεία άλλων θεμάτων, τα οποία είναι καταφανώς άσχετα με την θρησκεία, την πίστη, αλλά και την διδαχή της αγάπης, της συναδελφοσύνης, της ανεκτικότητας, της αλληλοκατανόησης και του αλληλοσεβασμού (έννοιες και αξίες οι οποίες περιλαμβάνονται στην χριστιανική πίστη).
****
Το εκπαιδευτικό σύστημα, έχει εντάξει την ορθόδοξη χριστιανική πίστη ως αναπόσπαστο κομμάτι της, παρά τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της Κύπρου. Πέραν του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία, το οποίο διδάσκει έστω και ακροθιγώς κι άλλες θρησκείες, η μέρα στην σχολική τάξη ξεκινά με πρωινή προσευχή. Οι μαθητές, συχνά εκκλησιάζονται, και τα σχολεία πραγματοποιούν αργίες σε μεγάλες γιορτές αγίων. Τι κάνουν όσοι πιστεύουν σε άλλη θρησκεία; Ζητούν εξαίρεση από την προσευχή και τον εκκλησιασμό!
****
Θα μπορούσα να γράφω σελίδες ολόκληρες για τη σχέση της Εκκλησίας με την κοινωνία, για την σχέση της Εκκλησίας με την χριστιανική πίστη, για την εμπλοκή των αρχιερέων στην πολιτική ζωή, χωρίς σε καμία περίπτωση να μπαίνω στη διαδικασία σύγκρισης με οποιαδήποτε κατάσταση ισχύσει σε άλλες θρησκείες . Και απαθώς, όπως οι προηγούμενες γραμμές σε αυτό το άρθρο. Γιατί όσοι μιλάμε Ελληνικά σε αυτό τον τόπο δεν ξαφνιαζόμαστε από την δύναμη που μπορεί να έχει ένας θρησκευτικός θεσμός. Και ο πόλεμος εναντίον του θεωρώ ότι είναι πάντα χαμένος. Γιατί βασίζεται στην πίστη ανθρώπων. Την οποία όπως είπα και πριν σέβομαι και εκτιμώ, γι’ αυτό και κάνω τον διαχωρισμό ανάμεσα στην πίστη και τους θρησκευτικούς θεσμούς. Η πίστη λοιπόν, πολλές φορές γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης με απουσία μάλιστα επιχειρημάτων. Γιατί… «ο Θεός ξέρει καλύτερα»! Και άντε τώρα να κάνεις συζήτηση…