Ödemeler dengesi, ülkelerin, mal, hizmet ve sermaye işlemleri dolayısıyla yurtdışından sağladığı gelirlerin, yurtdışına yaptığı ödemelere eşit olup olmadığını göstermektedir.
Ülkeden döviz çıkışı, girişinden fazla ise cari açık (cari işlemler açığı), ülkeye giren döviz, çıkandan fazla ise de cari fazla (cari işlemler fazlası) oluşmaktadır..
KKTC Merkez Bankası ve İstatistik Kurumu, geçtiğimiz günlerde, beraber hazırladıkları 2023 Ödemeler Dengesi rakamlarını açıkladı. Bu rakamların daha erken açıklanması gerekmektedir. 2024 yılının bitmesine az bir zaman kala, 2023 yılı rakamlarının açıklanması uygun değildir.
Böylesine önemli rakamlar, diğer ülkelerde olduğu gibi daha erken zamanlarda açıklanmalıdır ki, ekonomistler, akademisyenler, politikacılar ve iş dünyası zamanında değerlendirmeler ve planlamalar yapabilsin.
2023 yılı ödemeler dengesi tablosuna baktığımız zaman, 2022 yılında 144,7 milyon ABD Doları olan ihracat rakamı, 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 21,8 artarak, 176,24 milyon ABD dolarına yükseldi.
İhracattaki bu artış ekonomi için değerli bir gelişmedir. İhracattaki bu artışın nedeni, özellikle narenciye ve bir miktar da süt ürünleri ihracatında gerçekleşen artıştan ve yeşil hat ticaretindeki büyümeden kaynaklandı. Umarım, önümüzdeki yıllarda da artarak devam eder.
İhracat rakamlarının artış göstermesi, üretim, katma değer ve istihdam rakamlarına da olumlu yansımakta, bu durum da ekonomik büyüme rakamlarında yükselişe neden olabilmektedir.
Öte yandan, 2022 yılında 2.279,3 milyon Dolar olan ithalat rakamı, 2023 yılında yüzde 25,02 artarak, 2.849,65 milyon dolara yükseldi. Elbette ki bunun en önemli nedeni, pandemi sonrası ülkedeki nüfusun artması (turist, öğrenci ve işçi) ile inşaat sektörünün patlaması ve buna bağlı tüketimin artmasıdır.
İthalat’ daki büyük artışın diğer önemli nedenleri, Güney’ den gelen rum komşularımızın yoğun alışverişleri, özellikle Turizm, Yükseköğretimdeki gelişmeler ile birlikte, özellikle dış talebin artmış olmasındandır.
Bu gelişmeler sonucunda, 2022 yılında 2.134,6 milyon Dolar olan dış ticaret açığı, 2023 yılında önceki yıla göre yüzde 25,24 artarak, 2.673,42 milyon Dolara yükseldi. Bu çerçevede, dış ticaret açığı, 4 sene öncesine göre 2 kat artmıştır.
Görüldüğü üzere, İhracatın artmasına rağmen, ithalatın daha fazla artması, dış ticaret açığının artarak büyümesine neden olmaktadır.
İhracatın ithalatı karşılama oranı da yaklaşık yüzde 6 düzeylerindedir.ihracat artsa bile, ithalat daha fazla arttığı için, ihracatın ithalatı karşılama oranı artmıyor ve dış ticaret açığı da, daha fazla büyüyor.Bakalım, 2024 rakamları açıklandığı zaman, dış ticaret açığı ne durumda olacak?
Son dönemde duraksamış olsa da, inşaat sektöründeki gelişmeye 2023 yılında hepimiz tanıklık ettik. Sektörün temel girdileri olan demir, çimento, elektrik malzemesi, aleminyum profil, mobilya vb malların ithalatının artması önemli bir göstergedir.
Bizim ülkemizde ithalatın artması, üretim, tüketim ve devlet gelirlerini de artırmakta ve böylece ülkenin ekonomik büyümesine de katkı yapmaktadır. Milli Gelir hesaplarında en fazla büyüyen kalem olarak ithalat vergilerinin öne çıkması da bunun işaretidir.
Ülkemizin öncü sektörlerden biri olan turizm gelirlerinde de, 2023 yılında önemli bir artış yaşandı. Turizm kaynaklı net gelirler 2022 yılında 1.162,3 milyon Dolar iken, 2023 yılında, önceki yıla göre yüzde 46,88 artışla, 1.707,2 milyon Dolara yükseldi.
Bahse konu yükselişte hem kara kapılarından, hem de hava ve deniz yoluyla gelen yolcu sayılarının bir önceki yıla göre artışının yanında, kara sınır kapılarından gelenlerin harcamalarındaki artış da etkili oldu.
Diğer bir lokomotif alan olan Eğitim kaynaklı net gelirler ise, 2022 yılında 644,8 milyon Dolar iken, 2023 yılında yüzde 14,95 artarak, 741,22 milyon dolar olarak gerçekleşti. Burada da, en önemli sebep, ülkede bulunan yabancı öğrencilerin sayısının artması oldu.
Bütün bu veriler ışığında, ülkemizdeki devasa büyüklükteki dış ticaret açığı, turizm ve eğitim gelirlerinin önemli oranda artmasından ve Dış yardımlar v.b. diğer gelirlerin devreye girmesi ile kapatılmakta ve böylece cari işlemler dengesi fazla vermektedir.
Bu bağlamda, cari işlemler hesabı, 2022 yılında 123,1 milyon ABD Doları, 2023 yılında ise 412,2 milyon Dolar fazla verdi.
Doğrudan Yatırımlar vasıtasıyla KKTC ekonomisine 2022 yılında 418,5 milyon Dolar, 2023 yılında ise, 843,6 milyon Dolar giriş oldu.
2022 ve 2023 yıllarında gayrimenkul kaynaklı yatırım ilk sırada yer aldı ve sırasıyla 394,6 milyon Dolar ve 843,2 milyon Dolar olarak gerçekleşti.
2022 yılında, krediler kaynaklı ülke ekonomisine net 92,1 milyon Dolar giriş sağlandı. 2023 yılında bu rakam 47 milyon Dolar seviyesinde gerçekleşti. Ülke ekonomisine kredi hesabı altındaki girişlerin büyük bir bölümünü Türkiye Cumhuriyeti kredileri oluşturdu.Bu kalemdeki rakam, bir önceki yıla göre yarı yarıya düşmüştür.
Elbette ki, göstergelerin iyileşmesi ve ekonominin gelişmesi için, ülkeyi iyi yönetecek, kendi içinde uyumlu, planlamaya, organizasyona, odaklanmaya inanan, liyakatlı bürokratlarla çalışan bir hükümete ihtiyaç vardır.