Fehime ALASYA
Hayat pahalılığı ve ekonomik kriz, tüketiciden sektörlere kadar tüm kesimleri vurdu, yaklaşan bayrama gölge düşürdü…
Bayrama sayılı günler kala ne esnafın, ne yurttaşın ne de, özellikle ‘iş yapmak’ için bugünleri bekleyen sektörlerin tadı var…
Zamlarla birlikte yükselen fiyatlar, birçok sektörde faaliyet gösteren işletmeleri ‘batma’ noktasına getirdi. Kimsi ‘dükkandan içeri giren yok’ derken, kimisi de ‘sadece günlük, temel ihtiyaçlar için’ dedi. Kimisi ise 1 Mayıs İşçi Bayramı ile birleşen Bayram’dan biraz olsun umudunu yitirmedi.
Pandemi sürecinde adeta duran eğlence sektörü, yaz ayalarının gelmesi ve ülkedeki vaka sayısının düşmesiyle ‘ufak ufak’ canlanmaya başladığını belirtti.
Birçok sektör insanların alım gücünün düşmesiyle iş yapamadığından dert yanarken, yurttaş ise alışverişte dahi birçok kısıtlamaya gittiğini anlattı. Mutfaklarda günlük tüketimde artık yemeklere et girmiyor diyen kasap, 10 kişilik bir ailenin Bayram mangalı için sadece et tüketiminde 2 bin TL’ye yakın bir ödemeyi gözden çıkarması gerektiğini ifade etti.
Pandemi ile mücadelede çok büyük sıkıntılar yaşayan müzik sektörü ise yaz aylarıyla birlikte ‘ufak ufak toparlanmaya’ başlarken, butiklerde ‘bayram havası’ yok, sadece günlük ihtiyaçlar karşılanıyor.
Maliyetler zorluyor…
Bayramlarda konuklara ikram edilen, ziyarete giderken götürülen tatlıların dahi tadı kaçtı…
Geçen yıldan bu yana Ramazan Çöreği ve Ekmek Kadayıfı’nda 2 katı fiyat farkı tüketiciyi zorlarken, üretici ise giderlerinin üç, dört kattı arttığını anlattı.
Satan da dertli, alan da…
Marketlerde hem vatandaş dertli hem market sahipleri… Ürün fiyatlarına yapılan sürekli zamlar, elektrik faturası gibi giderler market sahiplerini zora sokarken, market kasasındaki vatandaş ise sadece ‘zaruri’ ihtiyaçlarını karşılamaya çalıştığını anlattı.
“Güneyde içkiler daha ucuz kaldı”
Alkollü içkilerdeki fonları eleştiren restorancılar ise “Güneyde içkiler daha ucuz kaldı, fonlar geri alındıydı, alınacaktı derken bir bayram daha sönük geçiyor” derken, et ve sebze fiyatlarının altından kalkmakta zorlandığını kaydetti.
Mangal ‘lüks’ oldu
Özellikle perakende satışların yüzde 70 düştüğünü anlatan Işıklar Butik Kasap’tan Durdu Özdeğirmenci, “Birkaç restoran, cafe olmasa vatandaş dükkandan içeriye giremez oldu.” diyor.
Bayram günü için satışların biraz hareketlenebileceği ümidi taşısa da “Mangallar eskisi gibi tütmüyor” diyen Özdeğirmenci, artık mutfaktaki yemeklerin bile etle pişmediğini belirtti.
Vatandaşın alım gücünün düştüğünü, maliyetlerin arttığını bir örnekle anlatan Özdeğirmenci, şöyle devam etti:
“10 kişilik bir ailenin bayram mangal keyfi en az 1,700 TL’ye yapılabilir. Bu sadece et ücretleri, market alışverişi nerede? Bunu her aile karşılayamaz. Bu nedenle eski bayram havası hiç yok ama yine de bir kumar oynayıp hazırlık yapacağız. İnsanlar artık tavuk bile alamıyor, markete girmeye korkar oldu.”
“Geçtiğimiz yıl bir ramazan çöreği 10 TL iken bu yıl 20 TL oldu, ekmek kadayıfı 25 TL’den 50 TL’ye çıktı”
“65 yıldır bu sektördeyim, hayatımda o kadar ramazan geçirdim, ilk kez böyle kötü bir ay gördüm.” diyen Hüseyin Minnoş Fırını’ndan Hüseyin Çörekçioğlu, ürün fiyatlarının geçen yıldan bu yıla iki katı arttığını kaydederken, maliyetlerinin ise üçe, dörde katlandığını anlattı.
Tüm bunları örneklerle ifade eden Çörekçioğlu, “Geçtiğimiz yıl bir ramazan çöreği 10 TL iken bu yıl 20 TL oldu, ekmek kadayıfı 25 TL’den 50 TL’ye çıktı. 250 TL’ye aldığımız susam 1,150 TL’ye çıkarken, 25 kiloluk unun torbası 95 TL’den 250 TL’ye yükseldi.” dedi.
Çörekçioğlu, üreticinin hiçbir siyasi tarafından desteklenmediğini savundu, “Esnaf sürekli kumar oynuyor, sabah kalkıyor ne yapacağını bilmiyor, ne kazanacağını bilmiyor” dedi.
Çörekçioğlu, “Kâr marjımız artık kalmadı, tek derdimiz ayakta durmak, emeğimizden kestik.” şeklinde konuştu.
Bayram havası yok, günlük ihtiyaçlar karşılanıyor…
Yaz sezonuna girişler ve 23 Nisan nedeniyle özellikle çocuklar için olan alışverişlerin piyasayı canlı tuttuğunu ifade eden KOTON Mağazası Sorumlu Müdürü Emine Delioğlu, insanların alım gücünün düştüğünü kaydetti.
Konfeksiyon sektöründe sezon değişikliğinden dolayı bir hareketlilik yaşandığını ifade eden bazı mağaza sahipleri ise en fazla çocuk kıyafetlerine talep olduğunu belirtiyor, “Bayram havası yok, günlük ihtiyaçlar karşılanıyor” diyor.
Cepler boşalıyor, alışveriş çantaları dolmuyor, maaşlar yetmiyor, vatandaş kilo ile değil tane ile alıyor
Markette sadece zorunlu ve temel tüketim gıdalarını almaya çalıştığını anlatan vatandaşlar ise tatlı, et gibi birçok kalemden kıstığını belirtiyor. Market alışverişi yaparken YENİDÜZEN’e konuşan Sezin Üner, bu yıl ekmek kadayıfı yapmayacağını, ifade ederek pahalılıktan dert yandı. Her şeye rağmen şükreden Üner, “74 yaşındayım ilk kez böyle bir pahalılık yaşıyorum, çantalar dolmuyor, cebimiz boşalıyor, maaşlar yetmiyor, sayı ile alıyoruz, kilo ile değil…”
“Son günlerde mutlaka hareketlilik olacak ama eskisi gibi de olmaz”
Bayrama sayılı günler kala hala bayram havası hissetmediklerini anlatan Devpa Süpermarket Direktörü Tanser Nizam, “Son günlerde mutlaka hareketlilik olacak ama eskisi gibi de asla olmayacak.” yorumunda bulundu.
Bayram ziyaretleri ve ziyafetlerinin bir kültür olduğunu anlatan Nizam, bu nedenle marketlerdeki yoğunluğun artacağı öngörüsünde bulundu. Nizam, “Anne babamıza gitmekten, bu kültürümüzden vazgeçemeyiz. Artık lüks tüketim azaldı, herkes temel tüketim maddelerine yöneldi.” dedi.
Hükümetin yönetimini de eleştiren Nizam, özetle şunları dile getirdi: “Temel tüketim maddeleri, elektrik ücretlerini koruyamadılar, içkiye yapılan yüklü fonların nereye gideceği açıklanmıyor, bu fondan elde edilen gelir diğer temel tüketim maddeler, ne yansıtılsa kimse tepki göstermez. Süt, ekmek fiyatları ne olacak, seracı da dertli, üretici de. Makul açıklamalar yapılmalı.”
Alkollü içkilerdeki fonlar, et ve sebze fiyatları restoranlardaki eğlenceleri de söndürdü…
Bayramın ikinci günü eğlence yapmaya hazırlanan Meril Restoran Yöneticisi Harbil Dağcın, “Sadece 2 kişilik rezervasyonumuz var, hala daha açıp açmayacağımız belli değil.” dedi.
Geçtiğimiz yıllarda yaşanan bayram eğlencelerini kıyas yapan Dağcın, “Eskiden olsa iptaller alsak bile son günlerde yeniden rezervasyonlar gelir, yerlerimiz dolardı. Şimdi ne yapacağımızı şaşırdık.” Yorumunu yaptı.
Hafta sonları da işlerin büyük ölçüde düştüğünden dert yanan Dağcın, hafta içi de siftah yapamadan kapattıklarını dile getirdi.
Bayram eğlencesi olarak kişi başı 180 TL menü fiyatı verdiklerini anlatan Dağcın, et ve alkollü içki fiyatlarından yakındı.
Dağcın, “Güneyde içkiler daha ucuz kaldı, fonlar geri alındıydı, alınacaktı derken bir bayram daha sönük geçiyor. Alkol ve et fiyatları elimizi kolumuzu bağladı. Kira vermeyen bir işletmeyiz ve zar zor ayaktayız, kira da ödesek kapamak zorunda kalırız.” şeklinde konuştu.
Dağcın, haftada bir restorana giden müşterilerinin bile artık ayda bir gider olduğunu anlattı.
Müzik sektörü toparlanıyor…
“Yaz aylarının da gelmesiyle pandemi dönemindeki durumdan daha iyi bir yere geliyoruz” diyen Müzisyen Zeki Karahanoğlu, işlerin yavaş yavaş açıldığını kaydetti. Karahanoğlu,” Bayramda da daha iyi bir etki göreceğimizi düşünüyoruz. Ama en büyük tesellimiz pandeminin olumsuz koşullarından, yavaş yavaş kurtuluyor oluşumuzdur. Pandemi sürseydi asla toparlanamazdık.” dedi.