Kulüplerin Siyasi Kimliği
Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk arkadaşların bir arada oturduğu ortamda sohbet rahat rahat akarken telefonum çalıyor; arayan iyi bir arkadaşım. O gün, bu arkadaşın desteklediği futbol kulübü uluslararası bir organizasyonda gruplara kalmıştı. Telefonu açtığımda ağzımdan çıkan ilk kelime “tebrikler” oldu.
Gruptaki Kıbrıslı Türk arkadaş, hayret içerisinde bana dönüp “o takım sağcı değil mi? Statta Yunan bayrağı tutmuyorlar mı?” diye sordu. Kıbrıslı Türk arkadaşın şaşkınlığı, çok büyük bir ihtimalle “sağcı” takımların taraftarları ile yakın arkadaş olduğumu anlamasıyla ortaya çıkmıştı.
***
Kişisel olarak, kulüplerin “sağcı” ve “solcu” olarak ayrılması beni rahatsız ediyor. Bu, ezelden beridir uyum sağlamayı reddettiğim bir durumdur. İşte bu yüzden “hangi takımı tutuyorsun?” sorusunu asla yanıtlamam. Çünkü bu soruya “Omonya, AEL veya Salamina” yanıtını verirsem AKEL’e oy verdiğim veya solcu olduğum çıkarımı yapılacaktır. Öte yandan, “APOEL, Apollon veya Anorthosi” yanıtı verirsem bu da DİSİ’yi desteklediğim veya sağcı olduğum anlamını verecektir. Böyle bir özdeşleştirme biçimini kabul etmiyorum. Tabii benim kabul etmemem böyle bir ayrımcılığın olmadığı anlamına gelmiyor. Maalesef…
Şahsi görüşüm, spor oyunlarının siyasetten, ideolojilerden veya inançlardan uzak olması gerektiği yönündedir. Paravanın arkasına geçip oy vereceğim partiyle ilişkisini bir tarafa bırakarak diğer binlerce nedenle bir takımı tutmak isterdim. Kaldı ki bir takımı tutmak belki de tıpkı din gibi aileden gelen mirastır. Benim ekildiğim tohum Kıbrıs’ın güney kısmına denk geldi ve şu an Hristiyanım. Kuzeyde ekilseydi Müslüman olacaktım. Aynı yolla tutulan takım da miras alınır ve çoğu durumda siyasi tutumlar ve ideolojiler konusunda da aynı yol tutulur.
***
Mesele farklıdır. APOEL dernek binasının önündeki trafik ışıklarında Kıbrıslı Türk plakası taşıyan arabalara karşı yapılanlardan bahsediyoruz. Daha geçenlerde yeni bir saldırı haber olmuştu. Bu kez saldırılan bir Kıbrıslı Türk taksiciydi. Pek açıktır ki, Kıbrıslı Türk arkadaşın şaşkınlığı bu olaylar sebebiyledir (haksız da değil).
Bu olaylar ile ilgili hislerimi anlatacak kelime bulamıyorum. “Utanç” kelimesi az kalır. Gerek çıkarılan olaylar ile ilgili, gerekse bunlara karşı genel olarak verilen tepkiler ile ilgili söyleyecek söz bulamıyorum. Polisin umursamaz tutumu, yetkililerin olayı önemsiz bir olay gibi lanse etmeleri, futbol kulüpleri ve taraftarlarının gösterdikleri müsamaha utanç vericidir.
Kitle psikolojisi üzerine yapılan geniş sosyolojik analiz ile hemfikirim. Bu analize göre, tüm dünya üzerindeki futbol takımlarının fanatik taraftarları ciddi sapkınlıklara katkı koymaktadır. Bizim durumumuzdaki farklı ve oldukça tehlikeli durum ise, bu kitle psikolojisinin zemin bularak rakiplikle alakası olmayacak düzeylere taşınması ve daha da fenası bazı durumlarda ulusal bir karaktere bürünmesidir.
Toplumun tepki verdiğini ve hareketlendiğini görmek isterdim. Hiç bir şey olmasa bile kulüplerin yönetimlerinden ortak bir tepki gelebilir veya bu davranışlara karşı olan taraftarlardan sert bir tepki gelebilirdi. Bu yönde bir tepkinin olmaması beni rahatsız ediyor, isyan ettiriyor. Konuya sadece çıkarcı bağlamda yaklaşsak bile Kıbrıslı Türkler için Kıbrıs Rum tarafında pratikte ve realist olarak tek “tehdit” teşkil eden bu olgunun önüne geçmek için binlerce yola başvurmalıydık. Kıbrıslı Türk politikacılar, garanti ihtiyacı olduğunu ortaya koymak adına müzakere masasında bu olguya sık sık atıfta bulunuyorlar.
***
Kıbrıslı Türkleri gerebilecek bir noktaya değineceğim. Ama gerçek budur. Aslında bu olguyu yaratanlar, on binlerce taraftarlar arasında yüz-iki yüz kişilik bir taraftar grubundan ibarettir. Evet… Bu bir mazeret değildir, ne de olguyu daha az tehlikeli kılar. Bilakis, bu sayıdaki bir grubun önünün alınamadığı göz önünde bulundurulursa daha da sinir bozucu bir hal alır.
Bu, sadece arkadaş grubumuz içerisindeki Kıbrıslı Türk arkadaşa verdiğim yanıttır. Arkadaşımın bu takımı tutması, yüz – iki yüz etnik fanatik taraftarın yaptıklarını desteklediği anlamına gelmez. Kıbrıs sorununun çözümüne karşı olduğu anlamına da gelmez, Kıbrıslı Türklerle bir arada var olmaya karşı olduğu anlamına da… Kıbrıslı Türk arkadaşı olmadığı manasını da taşımaz, benim arkadaşım olamayacağı manasını da…
Şaşırmayın, Lokmacı barikatında Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türklerin yaptıkları buluşmalarda sorsanız her takımı tutan bulursunuz!
Hikâyenin sonunda ise Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türklerin görüşmesine APOEL’i tutan arkadaşım da katıldı. Sohbet de rahatça ve hoş şekilde gece geç vakte kadar sürdü…
YENİDÜZEN için yazılmış Yunanca özgün metinden çeviri: Çağdaş Polili
Η πολιτική ταυτότητα των ομάδων
Η συζήτηση κυλά χαλαρά ανάμεσα στη μικτή παρέα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, όταν στο τηλέφωνο καλεί μια καλή φίλη. Η ομάδα της είχε μόλις προκριθεί στους ομίλους διεθνούς διοργάνωσης και η πρώτη λέξη που ακούστηκε από τα δικά μου χείλη ήταν «συγχαρητήρια».
«Αυτή δεν είναι δεξιά ομάδα; Δεν κρατάνε ελληνικές σημαίες στο γήπεδο;» με ρώτησε γεμάτος απορία ο Τουρκοκύπριος φίλος στην παρέα, περισσότερο μάλλον γιατί συνειδητοποίησε με έκπληξη ότι συναναστρέφομαι και με οπαδούς… «δεξιών» ομάδων.
***
Προσωπικά αυτός ο διαχωρισμός «δεξιών» και «αριστερών» ομάδων με ενοχλεί. Είναι κάτι με το οποίο ανέκαθεν αρνιόμουν να συμβιβαστώ. Γι’ αυτό και δεν απαντώ ποτέ στο απλό ερώτημα «με ποια ομάδα είσαι;». Γιατί αν απαντήσω «Ομόνοια, ή ΑΕΛ, ή Σαλαμίνα» σημαίνει ότι ψηφίζω ΑΚΕΛ ή είμαι αριστερή, ή αν απαντήσω «ΑΠΟΕΛ, Απόλλωνα ή Ανόρθωση» σημαίνει ότι ψηφίζω ΔΗΣΥ ή είμαι δεξιά. Αυτή την ισοπέδωση εγώ δεν την αποδέχομαι. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι ο διαχωρισμός δεν υφίσταται. Δυστυχώς…
Η προσωπική μου άποψη είναι ότι τα αθλήματα πρέπει να μένουν μακριά από την πολιτική, τις ιδεολογίες ή τις όποιες πεποιθήσεις. Θα ήθελα να μπορώ να υποστηρίζω μιαν ομάδα για χίλιους λόγους πέραν και εκτός από το τι ψηφίζω πίσω από το παραβάν. Εξάλλου η υποστήριξη μιας ομάδας έρχεται μάλλον ως οικογενειακή κληρονομιά, όπως και η θρησκεία. Έτυχε ο σπόρος μου να φυτευτεί στη νότια πλευρά της Κύπρου και είμαι Χριστιανή. Αν φυτευόταν στην βόρεια, θα ήμουν Μουσουλμάνα. Με τον ίδιο τρόπο κληρονομείς και την ομάδα που υποστηρίζεις και στις πλείστες των περιπτώσεων και τα πολιτικά φρονήματα και ιδεολογίες.
***
Το θέμα βέβαια είναι άλλο και έχει να κάνει με τα επεισόδια που σημειώνονται στα φώτα τροχαίας παρά το οίκημα του ΑΠΟΕΛ κατά αυτοκινήτων που φέρουν τουρκοκυπριακές πινακίδες. Μόλις πρόσφατα σημειώθηκε νέα επίθεση με θύμα έναν Τουρκοκύπριο οδηγό ταξί. Και προφανώς (όχι άδικα) η έκπληξη του Τουρκοκύπριου φίλου είχε να κάνει με αυτό.
Δεν έχω λόγια να περιγράψω πώς νιώθω γι’ αυτά τα περιστατικά. Η λέξη «ντροπή» είναι λίγη. Όχι μόνο για τα περιστατικά ως πράξεις, αλλά και για την αντίδραση γενικότερα απέναντι σε αυτά. Τη νωχελική στάση της Αστυνομίας, την εντύπωση που δίνουν οι Αρχές ότι είναι κάτι ασήμαντο, την ανοχή που επιδεικνύουν οι ίδιες οι ομάδες και οι οπαδοί τους.
Συμφωνώ με την ευρύτερη κοινωνιολογική ανάλυση περί της ψυχολογίας της μάζας, η οποία στην περίπτωση των φανατικών οπαδών ποδοσφαιρικών ομάδων ανά τον κόσμο, συμβάλλει στο να σημειώνονται σοβαρά έκτροπα. Το διαφορετικό και πολύ επικίνδυνο στη δική μας περίπτωση όμως, είναι ότι αυτή η ψυχολογία της μάζας βρίσκει έδαφος να αναπτυχθεί σε χώρους άσχετους με την αντιπαλότητα ανάμεσα σε οπαδούς διαφορετικών ομάδων και ακόμα χειρότερα σε κάποιες περιπτώσεις έχει εθνοτικό χαρακτήρα.
Θα ήθελα να δω να κινητοποιείται η κοινωνία. Αν μη τι άλλο μια οργανωμένη αντίδραση από τις διοικήσεις των ομάδων ή μια δυναμική διαμαρτυρία των οπαδών τους εναντίον αυτών των συμπεριφορών. Με ενοχλεί που δεν υπάρχει τέτοιου είδους αντίδραση τόσο, που αγανακτώ. Και μόνο συμφεροντολογικά να το βλέπαμε, θα ‘πρεπε να είχαμε προνοήσει με χίλιους τρόπους ώστε να κατασταλούν αυτά τα φαινόμενα, τα οποία αποτελούν πρακτικά και ρεαλιστικά τη μοναδική «απειλή» κατά των Τουρκοκυπρίων στην Ελληνοκυπριακή πλευρά, την οποία συχνά επικαλούνται και οι Τ/κ πολιτικοί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να αποδείξουν την ανάγκη των εγγυήσεων.
***
Θα πω κάτι που ξέρω ότι ακούγεται εκνευριστικό στους Τουρκοκύπριους. Είναι όμως αλήθεια. Μιλάμε για εκατό με διακόσια άτομα από τις δεκάδες χιλιάδες των οπαδών. Ναι… δεν είναι δικαιολογία, ούτε και καθιστά το φαινόμενο λιγότερο επικίνδυνο. Αντιθέτως, προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη αγανάκτηση αν αναλογιστεί κάποιος ότι δεν μπορεί κανείς να τους περιορίσει.
Αποτελεί απλώς την απάντηση στο ερώτημα του Τουρκοκύπριου φίλου στην παρέα. Το ότι υποστηρίζει η φίλη μου τη συγκεκριμένη ομάδα, δεν σημαίνει ότι υποστηρίζει τις πράξεις των εκατό – διακόσιων φανατισμένων εθνικά οπαδών. Ούτε ότι τάσσεται κατά της λύσης του Κυπριακού, ούτε ότι αντιτίθεται στην συνύπαρξη με τους Τουρκοκύπριους, ούτε ότι δεν έχει φίλους Τουρκοκύπριους, ούτε ότι κι εγώ δεν μπορώ να κάνω παρέα μαζί της.
Στις συνάξεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων στο οδόφραγμα της Λήδρας, μην εκπλαγείτε, γιατί αν ρωτήσετε, θα βρείτε οπαδούς όλων των ομάδων!
Για να δώσω και το τέλος της ιστορίας, στη μικτή σύναξη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων προστέθηκε τελικά και η φίλη μου. Και η συζήτηση συνεχίστηκε χαλαρά και όμορφα μέχρι αργά…