5 Haziran Dünya Çevre Günü ve son dönemde yeniden gündeme gelen Lefke'de yeni maden girişimleri dolayısıyla, Lefke STÖ temsilcileri bugün CMC önünde eylem düzenlendi. Eyleme Lefke Belediye Başkanı Aziz Kaya da katıldı.
Eylemde CMC kirliliğine bir kez daha dikkat çekilerek, bölgede yeni bir madencilik girişimine asla izin verilmeyeceği vurgulandı.
Lefke bölgesi Sivil Toplum Örgütleri Platformu ile Lefke Çevre ve Tanıtma Derneği girişimiyle düzenlenen ve sivil örgütlerin başkan ve temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştirilen eyleme Lefke Belediye Başkanı Aziz Kaya’da katıldı.
“Batı cephesinde yeni bir şey yok”
Eylemde ilk söz alan Lefke Bölgesi Sivil Toplum Örgütleri Platformu Kooordinatörü Teoman Oktay, CMC’nin ülkeye ve bölgeye verdiği zararın yıllardır devam ettiğini ve insan yaşamı üzerinde büyük sorunlar yarattığını belirterek, yetkililerin CMC konusunu ciddiyetle ele alıp bir çözüm üretmesini beklediklerini ifade etti.
Yıllar boyu CMC atıklarını temizleyecekleri taahhüdüyle sözleşme imzalanan firmaların bunu gerçekleştirmediklerini, sözleşmelere maddi tazminat hükmünün konulmamasının bunun nedenlerinden olduğunu söyleyen Teoman, söz konusu firmaların, sözleri ve taahhütleri karşılığında devletten başka hak ve imtiyazlar aldıklarını ancak CMC’nin temizlenmediğini söyledi.
CMC konusunda yaşananları kültleşmiş “Batı Cephesi’nde Yeni Bir Şey Yok” romanına benzeten Oktay şöyle devam etti: “5 Haziran Dünya Çevre Günü dolayısıyla yine CMC Çevre felaketinin önünde toplandık. Ünlü Alman yazar, Erich Maria Remarque’in Birinci Dünya Savaşı’nın korkunçluğunu, acımasızlığın ve vahşetini anlatan ünlü romanı ‘Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok’ta olduğu gibi. Batı Cephesi’nde yeni birşey yok dendiği anda bile binlerce, Fransız, Alman ve İngiliz genç savaşın vahşetinde hayatlarını kaybetmekte ve bunun pek önemi yokcasına savaş devam etmekteydi.
Yıllar geçmesine rağmen CMC maden atıklarının temizlenmesi gerçekleştirilemedi, gelen gidin hükümetler bunu ciddiye almadı, gerekli önlem almadılar ve buranın temizlenmesini yapmak için birçok firma ile sözleşme imzaladılar fakat yine netice almadılar. Çünkü, yapılan sözleşmelerde atıkların nasıl temizleneceği, ne kadar sürede temizliğin gerçekleştirileceği, temizlendikten sonra arazinin nasıl kullanılacağı, sözleşmeyi imzalayan ve atıkları temizlemeyi tahhüt eden firmanın gecikmesi veya bunu yapmaması durumunda maddi hiç bir tazminat hükmünün konulmaması firmaların burada iş yapmamalarını getirdi. CMC Maden alanını temizleyecekleri sözünü verdiler ve yerine getirmediler ama bu taahhütleri karşılığında devletten başka hak ve imtiyazlar aldılar.
Evet, Erich Maria Remarque romanındaki gibi, geçen 50 yıla rağmen, ‘Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok’ diyoruz ama bu süre içinde Lefke ve yöre halkı CMC maden atıklarının yarattığı çevre feleketinden dolayı hayatlarını kaybetmekte, bu felaketin yarattığı sağlık riski ile yaşamaya devam etmekte.”
Oktay, bu yetmezmiş gibi bir de Lefke merkezde yeni madencilik macerasının bu bölge insanına dayatılmaya çalışıldığını ifade ederek, “Şunu iyi bilsinler ki Lefke, Bölge halkı ve Kuzey Kıbrıs’ta çevreye duyarlı insanlar Lefke’de yeni madenciliğe asla izin vermeyecekler.” dedi.
Kaya: Hükümet tarafından karar alınmalı
Lefke Belediye Başkanı Aziz Kaya da, Bakanlar Kurulu kararı ile CMC alanındaki ilgili şirketin sözleşmesinin iptal edildiğini anımsatarak, bu alanın bilimsel çalışmalar ışığında temizlenmesi, ilgili şirketin yaptığı işlerin devamlılığının sağlanması, denize zararlı suların ulaşmaması uygulamasının devamı ile burada çalışanların akibetiyle ilgili olarak acilen hükümet tarafından kararlar alınması gerektiğini kaydetti.
Lefke Çevre ve Tanıtma Derneği Başkanı Ahmet Hızlı da CMC alanının temizlenerek bölgeye kazandırılması için yıllardır mücadele verdiklerini anımsatarak, bundan sonraki süreçte oluşturulacak bir bilim komitesinin öncülüğünde şeffaf bir ihale ile çalışmalar yapılmasının ve bölgede ağır metal içeren madenciliğe asla izin verilmemesinin çok önemli olduğunu söyledi.
Basın bildirisi
Konuşmaların ardından Lefke Çevre ve Tanıtma Derneği adına hazırlanan basın bildirisi dernek adına Nazım Kaşot tarafından okundu.
Bildiride, sadece Lefke’de değil tüm adada ağır metal içeren her türlü madenciliğe karşı olunduğu belirtilerek, Mecliste bu çalışmaların ülke çapında yasaklanmasına dair karar üretilmesi talep edildi.
Bildiride ayrıca, CMC alanının bilim insanlarının önereceği yöntem ile rehabilite edilmesi, alanın tarım, eğitim, turizm sektörlerinde kullanılır hale getirilmesi için hükümete çağrı yapıldı.
Kaşot'un okuduğu bildiri şöyle:
“1995 yılından beri Lefke Çevre ve Tanıtma Derneği olarak CMC maden atıklarının temizlenip alanın bölgeye kazandırılması için sürekli çalışmalar yapmaktayız.
Çeşitli uluslararası konferanslar, sempozyumlar, seminerler düzenleyerek sağlığa ve çevreye etkisi, temizlenme ve çözüm yolları bilim insanları tarafından bilimsel olarak defalarca açıklanmış, bilimsel makaleler olarak yayınlanmıştır. Yine AB destekli 1.2 milyon Euroya bir ihale açılmış ve ihaleyi kazanan Hollandalı Plejades firması tarafından 1.5 yıl süren detaylı bir araştırma ve analizler sonucunda çok önemli ve değerli sonuçlar çıkarılmıştır.
Bilindiği gibi CMC alanını temizleyip Serbest Liman yapmak için ilgili alan 26 Mayıs 2003 yılında Doba İnvestments Ltd. ve Serbest Liman ve Bölgeler Yönetim Kurulu arasında imzalanan sözleşme ile daha sonra 26.05.2007 tarihinde tadil edilerek Kiralayan olarak Port İsbi Cyprus Free Zone Marine & Logistic Service Ltd. olarak değiştirilmiş ve ayni şekilde 26.09.2007, 23.10.2007, 16.05.2012, 22.05.2012, 14.07.2016 ve 26.12.2016 tarihlerinde 7 kez tadil sözleşmesi ile Port-İsbi firmasının kirasında bulunmaktadır.
Bu sözleşme 14 Mayıs 2020 tarihinde Bakanlar Kurulu kararı ile ve 21 Mayıs 2020 tarihinde Resmi gazetede de yayınlanarak fesh edilmek için gerekli fesih ihbarının gönderilmesine ve tahliye prosedörünün başlatılmasına karar verdi.
Sözleşme 2016 yılında Kalyoncu hükümeti döneminde de iptal edilmişti. Ardından Hükemet değişikliği ve Port-İsbi’nin hukuğa başvurması ile iptal edilen sözleşme için iptal kararı üretilmişti.
Port-İsbi sözleşmesi gereği ÇED raporu olmadan CMC alanında herhangi bir çalışma yapamazken, çevreyi kirletici ve sağlığa zararlı çalışmalar yaptığını fotoğraflar ile ilgili bakanlıklara iletmiş ve sözleşmenin iptali edilmesi için başvuruda bulunmuştuk. İlgili bakanlardan aldığımız cevap “tazminatı ödeyemeyiz” olup sözleşme iptal edilmemişti.
Port İsbi ile imzalanan sözleşmenin iptalinin ani bir kararla olması ve pandemi döneminde gerçekleşmesi hepimize CMC alanına talip olan diğer firmaya mı kiralanıyor diye endişe uyandırmıştır. Bu konuda Hükümet yetkililerinden bilgi talep etmekteyiz.”
Lefke’deki tüm STÖ’lerin sadece Lefke değil tüm adada ağır metal içeren madenciliğe karşı olunduğu belirtilen açıklamada, şöyle denildi:
“CMC alanı, bilim insanlarının önereceği bilimsel bir yöntem ile rahabilete edilmesi ve alanın tarım, eğitim, turizm sektörlerinde kullanılır bir şekle getirilmesi için hükümete herzamanki gibi çağrı yapıyoruz.
CMC alanı için yapılacak her türlü çalışmada, hazırlanacak teknik şartname, sözleşme ve kiralanma amacı gibi konularda karar verici kurumlar ile derneğimiz ile Lefke’deki tüm STÖ’lerin, Lefke Avrupa Üniversitesi'ndeki değerli bilim insanları, hocalarımızın, KKTC’deki bilim yuvası üniversitelerimizden ve ayrıca Lefke Belediyesi’nden oluşacak bir kurulun da olması ile çalışma yapılmasını talep ediyoruz.
Yine halkı temsil eden milletvekillerimizden, 5 Haziran Dünya Çevre gününde Cumhurriyet Meclisi'mizde 'KKTC’de ağr metal içeren her türlü maden çalışmasının yasaklandığını' ve bu kararın yasallaştırılması konusunda bir karar üretmeleri istiyoruz. Böyle bir karar ile tüm KKTC halkının sağlığını ve geleceğini düşündüklerini göstermiş olacaklar.”