Fehime ALASYA
Lefke’nin önde gelen ceviz üreticileri, taze ceviz ve ceviz macunu üretiminin bölgeye yılda yaklaşık 2 Milyon TL getirisi olduğu belirtilirken, yüzlerce işgücü istihdam edildiği ifade ediliyor: Lefke’nin gizli kalmış hazinesi; ceviz…
Tarladan hasat edilip macun kavanozuna girene dek maliyeti 1 TL’yi aşan taze ceviz, tanesi 2 TL dolaylarında macun olarak tüketiciye ulaşıyor. Yıllık hasadı bir milyon adet üzerinde olan cevizin piyasaya 2 Milyon TL’ye yakın maddi getirisinin olduğu söyleniyor. Bu üretim, Lefke bölgesi başta olmak üzere her yıl mevsimsel olarak yüzlerce kişiye iş olanağı yaratıyor.
Tüm bu süreci YENİDÜZEN’e anlatan Lefke’nin önde gelen üreticileri ve Lefke Turizm Derneği Başkanı Hasan Karlıtaş, ceviz üretimi, hasadı ve ceviz macununa dair değerlendirmede bulundu.
Kıbrıs’ın kuzeyinde en fazla ceviz ağacına sahip bölge olarak bilinen Lefke’de, ceviz ve ceviz macunu için piyasadaki talebi karşılayan üreticiler, talepten memnun, bu yılki düşük rekolteden şikâyetçi…
Hava ısısındaki ve yağışlardaki dengesizliğin bu yılki taze ceviz verimini olumsuz etkilediğini anlatan Lefkeli üreticiler, verimin geçmiş yıllara oranla yarı yarıya düştüğünü belirtirken, taze cevize olan talepten oldukça memnun…
Ceviz üretimindeki en zahmetli ve riskli bölümün hasat olduğunu dile getiren üreticiler, yüksek olan ceviz ağaçlarından ürün toplanırken, işçilerin 10 ila13 metre arası yükseklikte çalıştığını belirterek, bunun çok zor ve hayati risk taşıdığını anlattı. Bu risklerden ötürü çoğu zaman eleman bulmakta güçlük çeken üreticiler, aynı zorluğu taze cevizin ayıklanmasında da yaşıyor…
Özellikle son yıllarda soyulmuş cevize olan talebin çok artması, üreticilerin, hasadın ardından cevizleri soymasına, neden olurken, bölgedeki işgücü istihdamında da yeni kapılar açılmasını sağladı.
CEVİZ ÜRETİCİLERİ NE DEDİ?
Savaş Kırkır: "Bu sektör hem meziyetli hem de masraflı"
"Yedi yıldır ceviz üretimi içindeyim, burada işçi olarak üretimde yer alıyorum. İşin en meziyetli kısmı toplaması ve ayıklamasıdır. Ağaçlar yüksek, rüzgâr bile bu duruma etki eden, örneğin rüzgarlı günde ceviz toplanmaz. Sakin günler tercih edilir. Toplandığı zaman bir gün içinde ayıklanması gerek, olmazsa yumuşar, soyulmazsa da zorluk olur, o ürün buruşur (solar).
Bunun ayıklanması da ayrı bir iş sektörüdür, evdeki kadınlar bunları ayıklayıp para kazanıyor.
Soyulmuş halde iç piyasaya sunuyoruz. Geçen sene 40 gün soyduk bu yıl ancak 20 gün, yani verim çok düşük... Ürün az olduğu için fiyatlarda da bu yıl biraz yükselme oldu. Gecen yıl soyulmuş 75 TL iken bu yıl 85 TL... Bu sektör hem meziyetli hem de masraflıdır. İşçi giderleri çok yüksek…”
Derviş Zayımlar: "İklim değişikliği ceviz üretimini de olumsuz etkiledi"
"Bu sektörün en büyük sıkıntısı ürünün toplanmasıdır, ağaçlar çok yüksektir. Cevizler yaklaşık 12 metrelik merdivenlerle toplanır, işçilerin düşme tehlikesi çok yüksektir. Herkes ayıklanmış talep ediyor, bu yüzden son yıllarda ayıklıyoruz. Bunun için de erkek veya bayan işgücü istiyor, işgücü bulmak zordur, herkes de bu işi yapamaz. Verim geçen yıla göre çok düşüktür, sıcak soğuk, devamlı yağış oldu, verim çok düşük oldu, yarı yarıya. İklim şartları, iklim değişikliği ceviz üretimini de etkiledi. İç piyasaya ve evlere dağıtımlarımız oluyor, macun üretimi şirketleri bunları toplu olarak alıyor. Tüccarlar veya imalathanesi olan şahıslar alıyor.
Bu üretim bölgelere göredir, başka bölgelere yaygınlaştırmak çok zordur. Lefke ve Yeşilırmak bölgelerinde yaygın yetişir, bu bağlamda bölgelere sahip çıkmak lazım, buradaki üretim durmasın, önemli olan o... Bölgede ağaçlandırmayı ekim yapılarak çoğaltmak gerek. Dış ülkelere satışları arttırabiliriz. Tanıtım yapılırsa dünyaya yayılabilir. Mevsimi; mayıs ortası üretime başlanır, ömrü 20 gündür... Sertleştiği zaman artık bırakırız, onları kuru olarak sunulur. Yerli ceviz daha lezzetlidir.
Talep de bu yıl düştü çünkü pahalı bir üründür. Emek, şekeri, bademi derken masraflıdır. Bizdeki satışlar düştüğüne göre marketlerdeki satışlar da düşecek.
Üç dört elden geçip yapılır. Toplanır, ayıklanır, suda bekletilir, pişirilir, paketlenir... 100 adeti 70 ila 100 TL arsasındadır."
Pamir Nekibzade: "Getirisi olan bir iştir, en zor yanı, en büyük masrafı toplanmasıdır”
"Ceviz olgunlaşınca 10 gün içinde toplanır, sonra artık kartlaşır, kemikleşir. Olgunlaşmadan taze kesilirse, macunu yapınca buruşur. Geç kesilirse de kartlaşır... Bana bu iş babamdan kalmadır. Verim geçen yıla göre çok düştü, geçen yıl 40 gün ceviz topladık, bu yıl sadece 18 gün topladık. Hava şartları bu işi olumsuz etkiledi. Dengesizlik buna neden oldu, ceviz suyu seven bir ağaçtır. Ben babadan kalma ağaçlarımın yanında kendim de ekiyorum, aşılıyorum, bir yılda mahsul almaya başlıyorum.
Getirisi olan bir iştir, hiçbir masrafı yoktur, en zor yanı, en büyük masrafı toplanmasıdır.
Macun yapması da eziyetli. Beş gün her gün suyu değişir, beş günden sonra bir gece kireçte kalır, ertesi gün yıkayıp kaynatılır, ertesi gün yine kaynatılır, üçüncü kaynatmada karanfil ve ızgara yapılmış bademi içine takılır. Şşekeri konur, bir gece bekletilir, ertesi gün yine kanatmaya başlanır, üç gün üst üste kaynatılır, kıvamına bakılır, şerebet damla damla kaşıktan düşerse kıvamına gelir.
Her geçen yıl talep artar. Bu yıl ürün az olduğu için eksileceğiz. Reçel yapıp satıyoruz veya ayıklanmış satıyoruz. Fiyatlar üreticiden üreticiye değişiyor, ben 80 TL'ye ayıklanmış, 60 TL'ye de kabuklu veriyorum. Macunu ise tanesi 2i TL'ye veriyorum. Zaten maliyeti 1 TL."
Hasan Öksüz: "Bölgede her yıl yaklaşık bir milyon adet ceviz hasat edilir”
"Verim geçen yıllara göre düşüktü, talep de çok fazla değildi, piyasanın ihtiyacını karşıladık. Havalar geç ısındı, yağışlar dengesizdi, iklim değişikliği ceviz üretimini de olumsuz etkiledi, rekolteyi düşürdü. Genelde 500 bin adet olan ceviz talebi 300 bine düştü. Masraflar da arttı, işçilik, asgari ücretin dengesiz artışı, piyasadaki kötü ekonomik şartlar ceviz fiyatlarını da etkiledi, fiyatlar arttıkça satış da geriledi. Bir adamım düştü, omuriliği zedelendi, bu işin emeği çok fazla, işçi maliyeti çok fazla, toplaması, ayıklaması derken zaten daha macun olmaya girmeden işçilik masrafı çok fazla... Ceviz toplaması ve üretiminde sadece ben toplam 65 kişi çalıştırıyorum, yüzlerce kişi de piyasaya macun olarak dağılmasında çalışıyor, istihdamı da çok fazla... Bölgede her yıl yaklaşık bir milyon adet ceviz hasat edilir, bunun maddi karşılığı 2 Milyon TL'yi buluyor. Sadece üretimin tarladaki hamı 400 bin TL'dir.”
Lefke Turizm Derneği Başkanı Hasan Karlıtaş:
“Ürün markalaşmalı, tescillenmeli…”
Ceviz üretimi ve ceviz macunu yapımında, mevsimsel olarak yüzlerce kişinin istihdam edildiği belirtilirken, Kıbrıs’a özgü bu tadın, Lefke Bölgesi’nden çıkıp dünyaya yayıldığı belirtiliyor.
Ürünün ve bölgede yetişen hurma, zeytin ve narenciye gibi yerli üretimin duyurusu için yıllardır çaba sarf eden Lefke Turizm Derneği, Lefke Bölgesi’nde düzenlediği ‘Ceviz Festivali’ ile bu üretime katkı koyuyor.
Son yapılan araştırmalarda Lefke ilçe sınırları içinde bin 500 dolaylarında ceviz ağacı tespit edildiğini dile getiren Lefke Turizm Derneği Başkanı Hasan Karlıtaş, bölgede yıl içinde bir milyonun üzerinde de ceviz hasadı yapıldığını belirterek, bunun bir buçuk milyon TL'nin üzerinde ekonomiye katkı sağladığını kaydetti.
Karlıtaş, açıklamasında şu ifadelere yer verdi:
"Lefke Turizm Derneği'ni kurduğumuz zaman bölgenin imajı çok iyi değildi, sadece CMC ile anılıyordu. Bunu değiştirmek, bölgemizin güzelliklerini ve verimini ortaya koymak istedik. Biz bu arayış içinde cevize yöneldik. Ceviz Festivali ile yola çıktık. O yıllarda çok fazla ekonomik değeri yoktu, giderek artmaya başladı. On yıl içinde bölgedeki üreticiler ceviz ağaçlarını arttırdı, üretim oranı da arttı ve her geçen gün de artıyor. Son yaptığımız araştırmada Lefke ilçe sınırları içinde 1500 dolaylarında ağaç olduğunu tespit ettik. Bir milyonun üzerinde de ceviz hasadı yapılmakta. Bu da çok yüksek bir rakam. Yılda 1 buçuk milyon TL'nin üzerinde bir katkı yaptığı görülüyor.
Ceviz festivalinin de buna büyük desteği var, bu yıl da festivale ilgi güzeldi... Ceviz serin havayı ve suyu, hurma ise sıcağı sever ve her ikisi de bizim bölgemizde var. Coğrafik özelliklerimiz buna elveriyor. Ceviz, hurma, narenciye ve zeytin, tümü yan yana bölgemizde var. Cevize talep çok fazla, bazı üreticilerin bu talebe yetişemediğini duyuyoruz. Özellikle yeşil cevize talep çok fazla… İnsanlar hem kendi ihtiyacı için hem de toptan alımlar talep görüyor. Macun haliyle yurt dışına, otel, marketse turistik işletmelere satış yapılır.
Bu ürünün Lefke cevizi veya macunu olarak markalaşması gerek, tescillenmeli. Daha önce adım atıldı, takibi ve sürekliliği şart."
Taze cevizlerin sofralarda yer aldığı son hal: Kıbrıs’a özgü önde gelen yerel tatlardan; Ceviz Macunu
Cevizler ayıklandıktan sonra kireçli suda beklemeye alınıyor.
Ceviz macunu yapımının en meziyetli yanlarından biri de kabukları soyulurken ellerde bıraktığı siyah lekeler… Eldiven kullandığı halde bu lekeleri engelleyemeyen bir mevsimlik işçinin elleri…