Ayşe GÜLER
Kuzey Kıbrıs’ta bütçe gelirleri toplamı 2013’te bir önceki yıllara göre yüzde 2,41 oranında artarak, 3 milyar 216 milyon TL’ye ulaştı.
Söz konusu yıl yapılan harcamaların 928 milyon TL’si Türkiye Cumhuriyeti yardımlarından karşılandı.
Türkiye Cumhuriyeti Lefkoşa Büyükelçiliği Yardım Heyeti Başkanlığı tarafından yayınlanan ‘KKTC 2013 Durum Raporu’na göre, 2013 yılında yerel gelirlerin yüzde 2,22 azaldığı, bir önceki yıl yüzde 25,5 olan Türkiye Cumhuriyeti yardımlarının ise yüzde 28,87 oranına ulaştığı belirtildi. Gelirlerdeki azalma nedeninin ise Ercan Havaalanı işletme hakkının devredilmesi olduğu kaydedildi.
Yerel gelirlerinin yüzde 29,3’ü, TC yardımlarından…
Raporda; 2012 yılında genel bütçe gelirlerinin yüzde 74,5’i yerel gelirlerinden oluştuğu ifade edildi. Bu rakamın 2013 yılında yüzde 71,1’e gerilediği, bir önceki yıl yüzde 25,5 olan Türkiye yardımlarının da 2013’te yüzde 28,9’a ulaştığı kaydedildi.
Yerel gelirlerin yüzde 71,4’ünü vergi gelirlerinin, yüzde 29,3’ünün ise vergi dışı gelirlerin oluşturduğu raporda yer aldı.
En fazla yardım 2013’te
Raporda, Türkiye’den Kuzey Kıbrıs’a yapılan ‘mali yardımlara’ da değinildi.
2009’da TC yardımlarının 932 milyon TL ile en yüksek seviyeye ulaştığı, 2013 yılında ise yapılan yardımlarının bu miktarı aştığına dikkat çekildi.
Hazırlanan rapora göre 2013 yılından itibaren uygulanan ekonomik programlar çerçevesinde ülkedeki mali disiplinin ‘kısmen’ de olsa sağlandığı, bu nedenle programda öngörülen yardımın miktarının dışında yardımın yapılmadığı kaydedildi.
Söz konusu yılın ‘en fazla yardım yapılan yıl’ olmasının nedenlerine de raporda yer verildi.
Buna göre; ‘ekonomik krizle mücadele programı’ adı altında 2010-2012 yılları arasında uygulanan programın 3 yıllık toplam yardımın ilk yıllarında daha fazla yardım verildiği ve ilerleyen yıllarda yardımın azalarak dağıtıldığı, bu durumun da yıllık yardım bazında düşük görülmesine yol açtığı kaydedildi.
Yardımlar alt yapı yatırımları ve verimli alanlara kaydırıldı
Hazırlanan raporda ayrıca yardımların alt yapı yatırımları ve reel sektör teşvikleri gibi hibe nitelikli ve verimli alanlara kaydırıldığına dikkat çekildi. Söz konusu durumun Türkiye tarafından desteklenen bir durum olduğu ve ‘diğer’ başlığı altında yapılan harcamalarda ise son yıllarda önemli artış yaşandığı vurgulandı.
Öte yandan 2013 yılındaki yatırım harcamaları, reel sektörün desteklenmesine yönelik harcamalar ve savunma harcamalarının toplamının 2012 yılına göre yüzde 8,8 artarak 430 milyon TL’ye ulaştığı, bununla birlikte kredilerin ise yüzde 22 artarak 499 milyon TL’ye yükseldiği raporda dikkat çeken noktalar oldu.
Yerel gelirler…
Hazırlanan raporda, katma değer vergisi ile özel iletişim vergisinde yaşanan artışın yetersiz düzeyde olduğu, bu alanlarda vergi kaçağının olabileceği sinyali verdiğine dikkat çekildi.
Öte yandan emekli fonu tahsilatında analiz yapmayı sağlayacak bir trend bulunmadığı, 1987 öncesinde işe giren memurların emekli olmaları ile söz konusu fon gelirlerinde azalmaya neden olduğu ifade edildi.
Gelir vergisi tahsilatı içerisinde en önemli alt kalemlerin, ücretlilerden tahsil edilen gelir vergisi ile mevduat faizlerinden ve kurumlar vergisi mükelleflerinden alınan gelir vergisi stopajı olduğu raporda belirtildi.
Gelir vergisi beyanları son derece düşük
Raporda; 2013 yılında ‘yıllık beyanlardan alınan gelir vergisi’ tutarından daha fazla tutarda ‘tecilden tahsilat’ yapıldığı belirtildi.
Bu durumun bir taraftan gelir vergisi beyanlarının son derece düşük olduğu gösterdiğini, diğer taraftan da tahakkuk eden vergilerin tahsilinde idarenin oldukça zorlandığına neden olduğu vurgulandı.
Stopaj, casino ve bet ofislerinden alınan vergi ilk sıralarda….
Hazırlanan rapora göre; 2013 yılı kurumlar vergisi tahsilatı içindeki en önemli kalemlerin ithalat aşamasında olan stopaj gelir vergisi, casino ve bet ofislerinden alınan stopaj vergisi, yıllık beyanlardan alınan kurumlar vergisi ve tecilden tahsilat olduğu vurgulandı.
Kurumlar vergisi tahsilatında son 3 yılda önemli ölçüde artış yaşandığı belirtilirken, bu artışın bankacılık ve sigortacılık sektörünün beyanlarından kaynaklandığı kaydedildi.
‘Tecilden tahsilat’ 23 milyon TL’ye yükseldi
Öte yandan kurumlar vergisi mükellefleri içinde ‘tecilden tahsilat’ kaleminde dikkate değer bir artışın olduğu vurgulandı.
Raporda, 2010 yılında 9 milyon TL olan ‘tecilden tahsilat’ tutarının 2013 yılında 23 milyon TL’ye yükseldiğine dikkat çekildi.
Bununla birlikte son 3 yıl içerisinde ‘tecilden tahsilat’ kaleminde yıllar itibariyle arttığı belirtildi.
Vergi Usul Yasası’nda gecikme faizi müessesinin düzenlenmediği, bu yüzden de beyannamelerin süresi içinde ve doğru bir şekilde vermediği de dile getirildi.
2013 yılında ithalattan alınan KDV’de önemli artış yaşandığı raporda belirtildi.
Fiyat İstikrar Fonu (FİF) Gelirleri…
Yayınlanan raporda; 2013 yılı Fiyat İstikrar Fonu (FİF) tahsilatının 2012 yılına göre yüzde 15,6 oranında artış gösterdiği ve ülke gelirlerinin yüzde 13,3’ünü oluşturduğu vurgulandı.
2013 FİF tahsilatının yüzde 46’sının enerji ürünlerinden, yüzde 30’unun da tütün ürünlerinden sağlandığına da dikkat çekildi.
Emekli Sandığı Fonu ve Merkez Bankası kar gelirleri azaldı
Hazırlanan raporda, Emekli Sandığı Fonu ve Merkez Bankası kar gelirlerinin 2012 yılına göre azaldığına dikkat çekildi.
Buna rağmen 2013’te gelir vergisi, banka ve sigorta işlemleri vergisi, ithalattan alınan gümrük vergisi, şans oyunları vergisi, damga vergisi, tapu harçları, fiyat istikrar fonu, turizm teşvik fonu ve spor fonu gelirlerinin enflasyonun üzerinde bir artış gösterdiği raporda yer aldı.
Öte yandan kurumlar vergisi, dahilde alınan katma değer vergisi, özel iletişim vergisi ve motorlu taşıtlar vergisi gelirlerinin de enflasyonun altında artış gösterdiği ifade edildi.