Burak Maviş
80thalassa80@gmail.com
Osmanlı Devleti'nin şaşalı zaferlerinin 100 yıl sonra son bulduğu adadır, Malta. Templer Şövalyeleri’nin bu zaferinden sonra Voltaire "Hiçbir şey Malta Kuşatması kadar ünlü değildir." sözünü söylemiştir. Malta 150 yıl İngiliz hakimiyetinde kalmış, 1964'te bağımsızlığını kazanmış. Sicilya'ya 80 km uzaklıkta olan ada coğrafi konumu, doğal limanları ve aşılmaz surları nedeniyle yüzen bir kale gibidir. Yalnızca 316 km2 olan adanın nüfusu 450.000. Avrupa'da, İrlanda'dan sonra en büyük 2. ekonomik büyümeye sahip olan Malta'nın ekonomisi turizm üzerine kurulmuş. Dil okullarının, sağlık turizminin ve gemiciliğin yanı sıra emlak satışları, offshore bankacılık, legal bet ile internet üzerinden kumarın da hatırı sayılır bir ekonomik girdisi var.
Ülkenin yönetimi İşçi Partisinde. Parlamento seçimleri 6 bölgede, lokal meclis seçimleri de 68 küçük bölgede yapılmakta. Malta seçimlerinde uygulanan sistem "devredilebilir tek oy" (single transferable vote) sistemi. Bu formül, seçmenlerin parti listelerine değil, bireysel adaylara oy vermesi bakımından, listeli nisbi temsilden ayrılır. 3 Haziran 2017'de yapılan seçimlerde İşçi Partisi parlamentodaki 67 sandalyenin 37'sini ve lokal meclisteki 455 sandalyenin 245'ini kazandı. Malta'da 14 bakanlık vardır ve görev bölümleri açık ve şeffaftır. Faaliyetler ve politikalar ile ilgili her türlü veriye internet üzerinden ulaşılabilir.
Özellikle çocuklar ve engelli vatandaşlar için her türlü koruma, geliştirme ve destek mevcut. Malta'da kişi başına düşen yıllık gelir 25.623 Euro. Maltalıların %88'i İngilizce, %66'sı İtalyanca, %17'si Fransızca ve %86'sı Malti dilini konuşabilmekte. Okuryazarlık oranı %99,5. Malta'da ücretler aylık veya haftalık ödeniyor. Haftalık asgari ücret 170 Euro. Maltalıların çoğunluğu kamusal alanda bankacılık sektöründe ve turizmde çalışmakta veya hizmet sektöründe iş sahibi konumundalar. Malta'da 151 ülkeden 23.000 kişi yaşamakta, 15.095 yabancı işçi çalışmakta. Malta'yı yılda 1.6 milyon turist ziyaret etmekte ve 100 bin dolayında öğrenci İngiliz dili okullarında 2 ile 6 ay arası öğrenim görmekte. Öğrencilerin %50'si Rusya, İtalya ve Almanya'dan. Malta'da her şey vergiye tâbi. Dilencilik bir meslek ve vergisini vermek şartı ile serbest. Sokaklarda dilenci veya çocuk işçi göremezsiniz. En küçük bir alışverişte, en ıssız yerdeki bir büfede mutlaka fişiniz kesilir.
Malta'da hayat diğer ülkelere göre daha pahalı. Hayat standartlarının yüksekliği, aşırı turist ve öğrenci talebi özellikle yaz aylarında fiyatların yüksek oranda seyretmesine neden oluyor. Malta'da eğitim ve sağlık ücretsiz. Bunun yanında sayıları az olan özel okullar ve 3 tane özel hastane mevcut. Maltalılar iyi bir sosyal güvenlik sistemi ve eğitim sistemine sahip olduklarına inandıkları için devlet okullarını ve hastanelerini tercih ediyorlar. Üç ay önce genç bir kadının doğum esnasında özel bir hastanede hayatını kaybetmesi ile özel hastanelere olan güven daha da azaldı ve çeşitli protestolara neden oldu. Malta Eğitim Sistemi, İngiliz Eğitim Sistemi'nin benzeri. Malta'da eğitim İngilizce. Erken yaşta İngilizce ve Malti dilini çocuklara okullarda öğretiyorlar. Öğrenciler 16 yaşından sonra (kindergarden, ilkokul ve ortaokul) iki yıllık kolejlere gitmekteler. Bitirme sınavından sonra öğrencilerin %45'i üniversiteye veya yüksek meslek okullarına devam ediyor. Malta Üniversitesi ülkede otorite konumunda ve ücretsiz. Malta Hükümeti vatandaşı olan her üniversite öğrencisine ilk iki yıl olmak koşulu ile yılda 1500 Euro hibe veriyor.
Telekominikasyon, posta, tersane, gemi sanayi tamamen özelleştirilmiş durumda. Havaalanının ve Bank of Valetta'nın %80'i özelleştirilmiş. Enerji hizmetleri (elektrik, doğal gaz, petrol) kamusal taşıma, AİR Malta, limanlar ve su hizmetleri kamusal varlığını korumakta. Küçük bir ülke olması ve tekelleşme ihtimali nedeniyle Malta AB içinde bazı deregülasyonlara da sahip. Malta hükümeti ülkenin zenginliklerini, kaynaklarını ve ekonomik potansiyelini vatandaşlarına yansıtmakta. Yollar, kaldırımlar, parklar, yürüyüş ve koşu parkurları, denize ulaşım tamamen vatandaşlar için düzenlenmiş. Denizler halkındır, doğaldır, ücretsizdir ve erişime açıktır. Kamusal taşımacılık ülkenin her alanına ulaşımı sağlıyor, botlar ile de taşımacılık yapılıyor. Ülkenin kültürü ve mimari yapısı korunmakta, tarihi yapılara değer verilmekte. Çocuklardan emeklilere kadar insanlar yürüyüş ve koşu parkurlarını tercih ediyor, spor teşvik ediliyor. Maltalılar, Kıbrıslılar gibi mangalı seviyorlar; ilk fırsatta deniz kenarında geniş kalabalıklarla mangallarını yakmaktalar. Hemen hemen her gün bir bölge veya köyde festival düzenlenyor ve havai fişek gösterilerini geniş kalabalıklar izliyor. Malta'da sendikal mücadelenin tarihi 1900’lü yılların başına dayanmakta. Güçlü ve örgütlü mücadele, ekonomik ve sosyal yaşamın gelişimine olumlu katkı koymuş.
Kıbrıs'ın kuzeyi de Maltalılar gibi sıcakkanlı insanlardan oluşuyor. Benzer tarihî yapılarımız, denizlerimiz ve benzer bir tarihimiz mevcut. Benzer yanlarımız olmasına rağmen farklılıklarımız bizleri birkaç adım geride bırakmış. Maltalıların direngen yapısı, ülkelerine sahip çıkma güdüsü, eşit ve adil paylaşıma olan inançları Malta'nın bağımsız, özgür ve refah içinde bir ülke olmasını sağlamış. Elbet güzellikleri yanında beğenmeyeceğiniz yanları da olacaktır. Yine de istisnalar kaideyi bozmayacaktır.
Kaynakça
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/298/2768.pdf
http://www.visitmalta.com/en/british-period
www.myguidemalta.com/the-three-cities/amp/
http://www.independent.com.mt/articles/2014-04-01/news/23000-foreign-nationals-from-151-countries-living-in-malta-4459331588/
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Malta
https://books.google.com.tr/books?id=ez2vJ6_BiOIC&pg=PA26&lpg=PA26&dq=malta+privatization+or+public?&source=bl&ots=CP84xqBlY8&sig=Dn76AC210t6IDbOkrE6kEflBk5k&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjUqruIgZDVAhXItxQKHUQCBJwQ6AEILDAG#v=onepage&q=malta%20privatization%20or%20public%3F&f=false
https://mut.org.mt/information/education-system-overview/
http://www.mywage.org/malta/home/salary/minimum-wage
http://www.tepav.org.tr/upload/files/1455006727-2.KKTC_Enerji_Sektorunun_Kurumsal_ve_Fonksiyonel_Analizi.pdf
www.gov.mt
İnterview of MUT ex-president Kevin Bonello