Meltem SONAY
Sayıştay, Aksa Enerji Üretim Şirketi’ne ait olan ve iki buçuk yıldır devlet gümrük deposunda bekletilen jeneratörün, gümrük depo (ardiye) bedeli ödetilmeksizin ülkeden çıkışının yapılmasına ilişkin girişim Bakanlar Kurulu kararını değerlendirdi, ‘mevzuata aykırı’ dedi.
Sayıştay, ‘ülkeye giriş izni verilmeyen santral ve ekipmanlarının ülkesine veya menşeine gönderilmesinde bir sakınca bulunmadığı, ancak, santral ve ekipmanlarının geri gönderileceği tarihe kadar doğacak ‘ardiye’ ücretinin bağışlanmasının veya kamu yararı gözetilmeden şirkete özel muafiyet sağlanmasının yürürlükteki mevzuat uyarınca mümkün olmadığı’ sonucuna vardı.
Sayıştay, Aksa Enerji Üretim Şirketi’ne ait olan ve iki buçuk yıldır devlet gümrük deposunda bekletilen jeneratörün, gümrük depo (ardiye) bedeline yönelik affı, affetmedi.
Bakanlar Kurulu’nun 30 Ekim tarihinde aldığı kararda, Aksa Enerji Üretim A.Ş.’nin 23 Mart 2017 tarihinde ithal ettiği, ancak daha sonra ithal izninin iptal edilerek, ülkeye girişine izin verilmeyen jeneratörün geri ihraç tarihine kadar Mağusa Limanı’nda bulunduğu süre zarfında oluşan gümrük depo ücretinden muaf tutulmasına karar verilmişti.
‘Bağışlama değil, muafiyet’ diye kararı savunan Hükümet Yetkilileri, ‘Kira bedeli Adaport’a ödendi, aynı şeyin iki kez ödenmemesi için muafiyet kararı alındı’ açıklaması yapmıştı.
Sayıştay, ‘muafiyeti’ inceledi, ‘mevzuata uygun değil’ kararına ilişkin raporunu Cumhuriyet Meclisi’ne gönderdi.
Sayıştay Raporu’ndan
- Yürürlükteki mevzuata göre gerekli ÖN İZİNLER alınmadı.
- Ticaret Dairesi tarafından onay belgeleri bulunmayan santrale ithalat iznini veren memura soruşturma açıldı, kınama cezası verildi.
- Santralin getirilmesinin imzalanan anlaşmaya aykırı olduğu tespit edildi.
- Santral, Ticaret Dairesi’ne ithal izni için başvurulmadan ve ithal izni alınmadan Mağusa Limanı’na gelmek üzere gemiye yüklendi.
- Hükümet’in “kira bedeli Adaport’a ödendi” açıklamasına karşın: Adaport’un AKSA ile bir kira sözleşmesi ve akdi, herhangi bir alan devri yok.
- Ödenen hizmet bedelleri ‘ambar ücreti’ yerine sayılamaz.
Cumhuriyet Meclisi Sayıştay Komitesi’ne gönderilen Rapor’da şu tespitler var:
- AKSA Üretim AŞ’nin, elektrik santrali ve ekipmanlarının ithal edilmesi için Ticaret Dairesi’ne verdiği talep dilekçesi ekinde, mevzuatta açıkça ithal izni işlemi yapılırken alınması gerektiği belirtilen KIBTEK Onayı ve /veya Elektrik Mühendisleri Odası ön izninin bulunmadığı, ithal izni başvurusu yapılırken, YÜRÜRLÜKTEKİ MEVZUATA GÖRE ALINMASI GEREKLİ OLAN ÖN İZİNLERİN İLGİLİ FİRMA TARAFINDAN ALINMADIĞI TESPİT EDİLMİŞTİR.
- AKSA Enerji Üretim A.Ş’nin Ticaret Dairesi’nden bulunan diğer ithal izin başvuruları incelendiğinde ise, yapmış olduğu ithal izni başvurularında mevzuatta belirtilen onay belgelerini sunduğu görülmüştür.
- Ticaret Dairesi tarafından onay belgeleri bulunmayan konu santral ve ekipmanlarına İTHALAT İZNİNİ VEREN MEMURA SORUŞTURMA açıldığı, Ekonomi ve Enerji Bakanlığı tarafından ilgili memura savunmasın ortaya koyduğu hususların kabul edilebilir gerekçeler olmadığı ve yasal dayanaktan yoksun olduğu belirtilerek 14.4.2017 tarihinde kınama cezası verildiği saptanmıştır.
- Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’ndan alınan test ve kabul tutanaklarından AKSA Enerji Üretim A.Ş’nin ithal izni için Ticaret Dairesi’ne başvurduğu tarihte, Kalecik Santrali’nde sözleşmede belirtilen 8 üniteyi elektrik üretimi için ithal edip kurmuş durumda olduğu dolayısıyla, 23.3.2017 tarihli ithal izni başvurusunun 9. Ünite elektrik üretim santrali için olduğu ve SANTRALİN GETİRİLMESİNİN İMZALANAN ANLAŞMAYA AYKIRI OLDUĞU TESPİT EDİLMİŞTİR.
- Elektrik Santrali ve ekipmanlarının Mağusa Limanı’na gelmek üzere 13.2.2017 tarihinde Colombo, Sri Lanka Limanı’ndan gemiye yüklendiği görülmüştür. AKSA’nın ithal izni ve başvurusu değerlendirildiğinde, konu santral ve ekipmanlarına ilişkin TİCARET DAİRESİ’NE İTHAL İZNİ İÇİN BAŞVURULMADAN VE İTHAL İZNİ ALINMADAN MAĞUSA LİMANI’NA GELMEK ÜZERE GEMİYE YÜKLENDİĞİ ANLAŞILMAKTADIR.
Sayıştay, ‘ülkeye giriş izni verilmeyen santral ve ekipmanlarının ülkesine veya menşeine gönderilmesinde bir sakınca bulunmadığı, ancak, geri gönderileceği tarihe kadar doğacak ardiye ücretinin bağışlanmasının veya kamu yararı gözetilmeden şirkete özel muafiyet sağlanmasının yürürlükteki mevzuat uyarınca mümkün olmadığı’ sonucuna vardı.
‘Bağışlama veya özel muafiyet mümkün değil’
Santralin gelişine ilişkin tespitlerini sıralayan Sayıştay, ilgili yasa ve tüzüğe atıfta bulunarak, ‘ithalatta ve ihracatta malı gönderenin ve gönderilenin, depo edenin, mal sahibinin veya temsilcisinin hatasından veya ihmalinden doğan bir neden teşkil etmemesi koşulunun gerekçe gösterilerek, santral ve ekipmanlarının geri gönderileceği tarihe kadar doğacak ‘Ardiye ücretinin bağışlanmasının veya kamu yararı gözetilmeden şirkete özel muafiyet sağlanmasının yürürlükteki mevzuata uyarınca mümkün olmadığını raporladı.’
Adaport: ‘AKSA ile bir kira sözleşmesi ve akdi herhangi bir alan devri yok”
Hükümet yetkililerinin ‘Adaport’a ödendi, aynı şeyin iki kez ödenmemesi için muafiyet kararı alındı’ açıklamasına karşın, Adaport’un talep edilen açıklamasında, ‘AKSA ile bir kira sözleşmesi ve akdi herhangi bir alan devrinin olmadığını’ belirttiği de rapora yansıdı. Adaport ayrıca oluşan zaruretin de, sunulan hizmetler, yıllık sigorta maliyetleri, elektrik tesisat kullanımı ve tüketim bedeline ilişkin olduğunu açıkladı.
“Ambar ücreti yerine sayılamaz”
Sayıştay, Adaport’un Serbest Liman ve Bölge Müdürlüğü’ne yaptığı yazılı açıklamasından, alınan ücretin belirli bir alanın kiralanmasına ilişkin bir sözleşmeye dayanmadığı, yapılan ücret akdinin verilen hizmetlere karşılık olduğunun anlaşıldığına işaret etti.
Sayıştay ayrıca, yapılan ücret akdinden doğan tutarın Gümrük Müdürlüğü tarafından Tüzükte belirtilen ‘ambar ücreti’ni yerine sayılmayacağı sonucuna vardı.
“Kamu yararı gözetilmeden şirkete özel muafiyet mümkün değil”
Başkan Osman Korahan imzalı Sayıştay Raporu’nda, ‘ülkeye giriş izni verilmeyen santral ve ekipmanlarının ülkesine veya menşeine gönderilmesinde bir sakınca bulunmadığı, ancak, santral ve ekipmanlarının geri gönderileceği tarihe kadar doğacak ‘ardiye’ ücretinin bağışlanmasının veya kamu yararı gözetilmeden şirkete özel muafiyet sağlanmasının yürürlükteki mevzuat uyarınca mümkün olmadığını sonucuna varıldığının altı çizildi.
CTP Milletvekili Fazilet Özdenefe, Sayıştay’ın Meclis’e gönderdiği, ‘AKSA Enerji Şirketi’ne yönelik Bakanlar Kurulu’nun almış olduğu KDV muafiyeti kararına’ ilişkin raporunu açıkladı, Sayıştay’ın muafiyeti “hatalı” bulduğunun altını çizdi....
Özdenefe'nin rapor ile ilgili Meclis'te yaptığı konuşmanın tümü için: “Hem mevzuata hem de kamu yararına aykırıdır”