BM Mülteciler Yüksek Komiserliği Kıbrıs Temsilciliği Kamu Bilgilendirme Görevlisi Emilia Strovolidou, geçen haftaki mülteci kurtarma operasyonunun sorunsuz bir şekilde yapılmasından memnuniyet belirtti ancak mültecilerin temel insan haklarının korunmasını sağlayacak yasal çerçevenin eksikliğine de vurgu yaptı
Ödül Aşık Ülker
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) Kıbrıs Temsilciliği Kamu Bilgilendirme Görevlisi Emilia Strovolidou, BMMYK’nın geçen hafta Girne açıklarında yaşanan mülteci kurtarma operasyonunun sorunsuz ve kayıpsız bir şekilde ilerlemesinden ve mültecilerin ihtiyaçlarının hemen karşılanmış olmasından memnun olduğunu belirtti.
“Denize açılmaya elverişsiz araçlarda, kötü hava koşullarına yakalanmış insanların hayatının kurtarılması böylesi durumlarda yapılması gereken en öncelikli ve gerekli şeydir” diyen Strovolidou, Kuzey Kıbrıs’ta “mültecilerin temel insan haklarının korunmasını sağlamak için yasal bir çerçeve olmadığının altını çizdi. Strovolidou, uluslararası sözleşmelerde belirlenen temel hakların korunmasını sağlamak için gerekli bir mevzuatın yürürlüğe girmesi gerektiğini vurguladı.
Hiçbir mültecinin kendi ülkesine veya zulüm göreceği bir başka ülkeye dönmeye zorlanamayacağına dikkat çeken Strovolidou, son olayda kurtarılan mültecilerin Türkiye’ye geri gönderilmesiyle ilgili de “Türkiye, Suriye krizinin başlangıcından bu yana 1 milyon Suriyeli mülteciyi ağırlayan bir ülkedir. Türkiye’nin mültecilere ihtiyaçları olan korumayı vereceği konusunda şüphe duymamıza neden olacak birşey yoktur” diye konuştu.
• Soru: Sığınmacı ve mülteci kavramları sıklıkla karıştırılıyor. Öncelikle farklarını açıklar mısınız?
• Strovolidou: Mültecilerin Statütüsüne ilişkin 1951 Sözleşmesi’nin 1A maddesine göre, mülteci “ırkı, dini, tabiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden, zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen; yahut tabiyeti yoksa ve bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen” kişidir.
İnsanlar kendi ülkelerini başka bir ülkede korunma aramak için terk ettiklerinde, genellikle ulusal iltica prosedürü kapsamında bireysel olarak sığınma başvurusunda bulunurlar. Nihai karar için beklerken de “sığınmacı” olarak tanımlanırlar. Her sığınmacı mülteci olarak tanımlanmayabilir, ama her mülteci bir sığınmacıdır.
“BMMYK operasyondan memnun”
• Soru: Geçen hafta Kuzey Kıbrıs’a 235 mülteci geldi. Bu olayda Kuzey Kıbrıs’ta sığınmacılara yapılan muameleyi nasıl değerlendiriyorsunuz?
• Strovolidou: BM Mülteciler Yüksek Komiserliği kurtarma operasyonunun sorunsuz ve kayıpsız bir şekilde ilerlemesinden ve mültecilerin ihtiyaçlarının hemen karşılanmış olmasından memnundur. Denize açılmaya elverişsiz araçlarda, kötü hava koşullarına yakalanmış insanların hayatının kurtarılması böylesi durumlarda yapılması gereken en öncelikli ve gerekli şeydir. Akdeniz’i aşıp, güvenli bir şekilde Avrupa’ya ulaşmaya çalışan erkek, kadın ve çocuk sayısı artmaktadır. BMMYK denizdeki arama ve kurtarma çalışmalarının önemini vurgulamakta ve bu konudaki çalışmaları takdirle karşılamaktadır.
“Geri göndermeme prensibi imza koymayanları da bağlar”
• Soru: Son olaya kadar “yasa dışı” giriş veya bulunmadan ötürü mülteciler cezalandırılıyordu. Son zamanlarda mültecilerin cezalandırılmasının daha az ve eskiye nazaran daha kısa süreli olduğunu görüyoruz. Ancak Kuzey Kıbrıs’ta sığınma hakkı yok ve sığınmacılar Mülteci Hakları Derneği aracılığıyla BMMYK’ya başvurabiliyor. Son olayda, Avrupa’da bir ülkeye ulaşmaya çalışan mülteciler Türkiye’ye geri gönderildiler. Bu uygulama hakkındaki düşünceniz nedir?
• Strovolidou: Mültecilerin gitmek istediği yer Avrupa idi, Kıbrıs’ta kalmak istemediler. Yüksek sayıda Suriyeli, çoğu Avrupa ülkesine başka yerlere gitmek amacıyla varıyor, bunun, yetersiz karşılama koşulları, iltica prosedürü erişim zorlukları, diğer ülkelerdeki ailevi bağlantıları, diğer ülkelerde daha iyi yardım ve entegrasyon umutları gibi çeşitli nedenleri olabiliyor.
Son olayda kurtarılan mülteciler Türkiye’ye geri gönderildiler. Türkiye, Suriye krizinin başlangıcından bu yana 1 milyon Suriyeli mülteciyi ağırlayan bir ülkedir. Türkiye’nin mültecilere ihtiyaçları olan korumayı vereceği konusunda şüphe duymamıza neden olacak birşey yoktur. Kıbrıs’ta sığınma istediklerin ifade etselerdi, istedikleri bölgeye ulaşmaları sağlanmalıydı. Hiçbir mülteci kendi ülkelerine veya zulüm görecekleri bir başka ülkeye dönmeye zorlanamaz. Geri göndermeme prensibi, yani hayatı ya da özgürlüğü tehdit altında olacak bölgeye dönüşünü engelleme, sadece 1951 Mülteci Sözleşmesi veya onun 1967 protokolüne katılmış devletleri değil, imza koymayanları da bağlar.
Suriye ve Irak sorunundan kaçan çok sayıda insan başka ülkelerde güvenlik arıyor. Komşu ülkelerden mülteciler Avrupa’ya, özellikle Almanya ve İsveç’e gitmenin yollarını arıyor. Lübnan, Türkiye, Ürdün, Irak ve Mısır sorundan kaçan mültecilerin artan sayısının yükü altındadır. Kasım 2014 itibarıyla, 3.2 milyon Suriyeli mülteci Suriye’nin komşu ülkelerinde kayıt altına alınmıştır. Buna ek olarak, BMMYK ISID’ten Ürdün ve Türkiye’ye kaçan Iraklı mültecilerin sayısında da artış olduğunu rapor etmiştir. BMMYK büyük ölçüde finansman sıkıntısı olan hayat kurtarıcı bölgesel insani müdahale planına destek ve ev sahibi ülkeler ve toplumlarla dayanışma çağrısı yapıyor.
“Kuzey’de yasal bir çerçeve yok”
• Soru: Bazı uluslararası sözleşmeler, Kuzey Kıbrıs’ın iç hukukunun bir parçasıdır. Diğer yandan mültecilerle ilgili belli bir yasa yoktur. Kuzey Kıbrıs’taki konuyla ilgili yasal düzenlemeler hakkında bir inceleme yaptınız mı, bu konudaki değerlendirmeniz nedir?
• Strovolidou: Kuzey’e gelen mültecilerin temel insan haklarının korunmasını sağlamak için yasal bir çerçeve yoktur. Söz konusu uluslararası sözleşmelerde belirlenen temel hakların korunmasını sağlamak için bir mevzuat yürürlüğe girmelidir. BMMYK, Mülteci Hakları Derneği’ne mültecilerin hayatlarının tehlikede olacağı ülkelere geri gönderilmemesini, çalışma, eğitim, iş piyasasına erişim, tıbbi bakım, hareket özgürlüğü ve yardım gibi temel hakların sağlanmasını sağlayacak ve Çocuk Haklar Sözleşme hükümlerine uygun olarak, ebeveynleri ve/veya yakınları olmadan gelen çocukların yararına yönelik özel hükümlerin de yer alacağı bir tasarı hazırlaması konusunda destek sağlıyor.
Mülteci Hakları Derneği ile işbirliği...
• Soru: Yasal bir belirsizlik ve sığınma hakkı eksikliği var. Mülteci Hakları Derneği, Kuzey Kıbrıs’a gelen sığınmacılara ve mültecilere ücretsiz olarak hukuki destek sağlamaktadır. BMMYK’nın dernek ile yakın işbirliği de biliniyor. Bu konuda yapılan çalışmalar hakkında bilgi verir misiniz?
• Strovolidou: BMMYK, kuzeydeki mültecilerin ve sığınmacıların korunması konusunda Mülteci Hakları Derneği’yle aktif şekilde işbirliği içindedir ve çalışmalara destek vermektedir. Dernek diğer çalışmalarının yanı sıra, ülkelerine veya hayatlarının risk altında olacağı ülkelere gönderilmemelerini sağlamak için uluslararası korunmaya ihtiyacı olanların belirlenmesi, güvende olacakları topraklara erişimin sağlanması, kuzeydeki sığınmacı ve mültecilerin geçimini sağlamasına yardımcı olunması, iş, eğitim ve tıbbi bakım imkanlarına ulaşılması gibi konularında da önemli faaliyetler yürütmektedir. Dernek ayrıca toplumu bilinçlendirme, sığınmacı ve mülteciler hakkında olumlu mesajlar vermeyi amaçlayan, dayanışma ve çeşitliliğin değerini vurgulayan ve böylece uyumlu toplum ilişkileri geliştirmeye yardımcı olacak faaliyetler de yapmaktadır.