Klinik Psikolog ve Kognitif (bilişsel) Terapisti Deniz Erkal, duygusal ve fiziksel bitkinlik gibi semptomlarla (belirti) ortaya çıkan tükenmişlik sendromunun, başta belirsiz çalışma saatleri olmak üzere, mobbing, etik anlayışa ters uygulamalar, kişinin yaptığı işin ve görev tanımının belirsiz olması gibi nedenlerle ortaya çıkabileceğini anlattı.
Kuzey Kıbrıs'ta da özellikle özel sektördeki iş koşullarının kişilerin güvensiz hissetmelerine ve tükenmişlik sendromuna yakalanmalarına neden olduğunu anlatan Erkal, “Ancak kişiler bu durumla ilgili fazla bilgi sahibi olmadığından, yardım almaları gerektiğinin farkına varmıyorlar” diye konuştu.
Klinik Psikolog ve Kognitif Terapist Deniz Erkal, TAK muhabirine tükenmişlik sendromunun nedenler, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini anlattı.
“TEMEL BELİRTİLER DUYGUSAL VE FİZİKSEL BİTKİNLİK”
Deniz Erkal tükenmişlik sendromunun temel belirtilerinin duygusal ve fiziksel bitkinlik; kişisel başarının azalması ve duyarsızlaşma olduğunu söyledi.
Tükenmişlik sendromuna yakalanan kişinin eski “coşkusunu” kaybettiğine işaret eden Erkal, sendromun fiziksel ve ruhsal çöküntü, işe dair isteksizlik ve kendine dair olumsuz, alaycı ve şüpheci inanışlar yaratabileceğini dile getirdi.
“İLK AŞAMADA AĞIR İŞ YÜKÜ VE STRESTEN ŞİKÂYET EDİLİR”
Tükenmişlik sendromunun aniden değil, aylar içinde ve 4 aşama halinde geliştiğini ifade eden Erkal, şöyle devam etti:
“Birinci aşamada kişi ağır iş yükü ağır stres ve yoğun taleplerden bahseder. İkinci aşamada kişinin işi kişisel ihtiyaçlarının önüne geçer ve fiziksel ve duygusal yorgunluk ortaya çıkar. Bu yorgunluk giderek kronikleşir ve çalışmaya devam ettikçe fiziksel şikâyetler baş göstermeye başlar.Üçüncü aşamada ise kişi artık kendini işe ait hissetmez ve performansı düşer. Dördüncü aşamada çaresizlik duyguları, nefret ve ne yaparsa yapsın gevşeyememe halleri görülür”
“DEPRESYONLA TÜKENMİŞLİK ARASINDA FARK VAR”
Depresyonla, tükenmişlik zaman zaman birbirine karıştırılsa da bu iki durum arasında ciddi farklar olduğuna dikkat çeken Erkal, depresyonda olumsuz duyguların tüm hayata yayıldığını ancak tükenmişlikte olumsuz yargı ve inanışların sadece işle ilgili olduğunu anlattı.
“ÇALIŞMA SAATLERİNİN BELİRSİZ OLMASI VE MOBBİNG TÜKENMİŞLİK SENDROMU YARATIYOR”
Deniz Erkal çalışma saatlerinin belirsiz olmasının tükenmişlik sendromunun en önemli nedenlerinden olduğunu anlattı.
“İş saatlerinin uzun olmasından çok belirsiz olması tükenmişlik sendromuna yol açıyor” diyen Erkal, sözlerine, “mobbing” adı altında toplanabilecek baskıcı tutumların; etik anlayışına ters uygulamaların; kişinin yaptığı işin ve görev tanımını belirsiz olmasının; ağır rekabet koşulları ve iş yerindeki ödül mekanizmasının yetersiz olmasının tükenmişliğe neden olabileceğini ekledi.
“İŞ HAYATIYLA ÖZEL HAYAT ARASINDA DENGE KURAMAYANLAR TÜKENİYOR”
Aynı şartlara maruz kalan bazı insanlar tükenmişlik yaşarken diğerlerinin bu yönde etkilenmemesini tavır ve kişilik özelliklerine bağlayan Erkal şöyle devam etti:
“İş hayatıyla özel hayat arasında denge kurmakta güçlük çekenler öncelikli şekilde tükenmişlik sendromu yaşama riski taşıyor. Bunun dışında, mükemmeliyetçi kişilik özelliği taşıyanlar, ‘herkesi memnun etmeliyim’ diye düşünenler ve sağlık, eğitim ve hizmet sektöründe çalışanlar da risk grubunda sayılıyor.”
“ÇALIŞMAYA SIK SIK ARA VERİLMELİ”
Deniz Erkal, tükenmişlik sendromunun tedavisi için tükenmişliğin nedenlerinin incelenmesi gerektiğini söyleyerek, düzeltilebiliyorsa iş koşullarının düzeltilmesi; iş yerlerinin profesyonel koşullara taşınması ve kurumsallaşmanın sağlanması gerektiğini anlattı.
Bunların yapılması mümkün değilse, kişinin çalışmaya sık sık ara vermesi gerektiğini ifade eden Erkal şöyle devam etti:
“Tükenmişlik sendromu yaşayan kişinin tedavisi için sosyal destek mekanizmasının güçlenmesi, aile ve arkadaşlarla daha fazla zaman geçirilmesi, sporun muhakkak yasam biçimi haline getirilmesi gerek.
Elbette sağlıklı beslenme ve sağlıklı uyku alışkanlıklarının kazanılması özellikle fiziksel sağlık koşullarının düzelmesinde, ardından da duygusal semptomların giderilmesinde önemli rol oynayacaktır.”
Tükenmişlik sendromuyla başa çıkmak için kişinin mutlaka bir hobiyle uğraşması gerektiğini kaydeden Erkal, işe dair beklentilerin de gerçekçi düzeye çekilmesi gerekliliği üzerinde durdu.
“ÜLKEMİZDE DE İNSANLAR TÜKENİYOR ANCAK BİLİNÇ OLMADIĞINDAN YARDIM ALMIYORLAR”
KKTC’de de özellikle özel sektördeki iş koşullarının kişilerin güvensiz hissetmelerine ve tükenmişlik sendromuna yakalanmalarına neden olduğunu anlatan Erkal, “Ancak kişiler bu durumla ilgili fazla bilgi sahibi olmadığından yardım almaları gerektiğinin farkına varmıyorlar” dedi.
Erkal tükenmişlik sendromunun gerekli yardım alındığında tedavi edilebileceğini vurguladı.
(T.A.K- Doğuş Ö. ÇİFTÇİOĞLU; Fotoğraf Arda SAMUR)