Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komisyonu’nun 20-21 Haziran 2019’da Strazburg’ta “Çatışmalardan etkilenmiş ve üzerinde tartışmalar devam eden topraklarda çalışan insan hakları savunucuları için düzenlediği yuvarlak masa toplantısı” için sunduğum metin…
*** BİRLİKTE BAŞARABİLİRİZ’in üyeleri, EDON gençlik örgütü tarafından organize edilen yaz kamplarında 12-18 yaş arasında 500 gence “kayıplar”la ilgili eğitim vermiş, onlara kendi öykülerini aktararak gençlerin okullarda okutulan tarih kitaplarında okuyamayacakları gerçeği onlara aktarmışlardır. BİRLİKTE BAŞARABİLİRİZ, aynı şekilde EDON ve CTP Gençlik Örgütü’yle birlikte iki toplumlu bir seminer de organize ederek gençlerin “kayıplar”la ilgili gerçekleri anlamalarına yardımcı oldu – bunun her iki toplumu etkileyen insani bir konu olduğunu, “kayıp” yakınlarının acılarını dindirmek için birlikte çalışmamız gerektiğini aktardılar.
*** “Kayıp” yakınlarının acısının hayatlarını nasıl etkilediğini, hayatlarının nasıl tümüyle felç olduğunu ve bu travmaların bir kuşaktan diğer kuşağa nasıl aktarıldığını ortaya koymak üzere adayı bölen hattın her iki tarafından da yaratıcı sanatçılarla çalıştık ve iki toplumdan “kayıp” yakınları ile ressamları, Nilgün Güney Sanat Atölyesi’nde diyalog için bir araya getirdik. Her iki taraftan ressamlar, “kayıp” yakınlarının evlerini ziyaret ettiler, toplu mezarları ziyaret ettiler, geçmişte her iki toplumun başından geçenleri dinlediler ve sonra da sanat yapıtlarını yarattılar. Bu resim sergisi “GERÇEĞİN RENGİ” başlığını taşıyordu ve Lefkoşa’da Yeşil Hat üzerinde açılmıştı – yine herhangi bir fona başvurmaksızın, tümüyle gönüllülük temelinde, tutku ve merhametle gerçekleştirilmişti.
*** Kıbrıslıtürk ressam Hulusi Halit ile Kıbrıslırum ressamlar rahmetli Mihalis Kirlitças’ın yanı sıra George Tornaridis’le 2009 yılında “kayıplar” konuşu sergileri Lefkoşa’nın her iki tarafında ve aynı zamanda Henrich Böll Vakfı’nın Berlin’deki binasında izleyicilerin beğenisine sunduk. Berlin’de aynı yerde BİRLİKTE BAŞARABİLİRİZ’den üyelerin katıldığı iki toplumlu bir etkinlik yaptık ve bu etkinlikte “kayıp” yakınları işbirliklerinden ve acılarından söz ettiler.
*** İngiltere’de yaşayan “kayıp” yakınlarının oluşturduğu Kayıp Şahısların Yakınları Örgütü ile Londra’dan Komikebir Örgütü’yle ortaklaşa iki toplumlu etkinlikler organize ettik ve “kayıplar”la ilgili çalışmalarımızı Londra’dan Kıbrıslıtürkler’le Kıbrıslırumlar’a aktardık. Benzer etkinlikleri Atina ve İstanbul’da da gerçekleştirdik.
*** AKEL Avrupa Milletvekilleri Takis Hacıyeorgiu ile Neoklis Silikyotis’in davetleri üzerine çeşitli defalar Brüksel’e giderek Avrupa Parlamentosu’nda çeşitli etkinlikler düzenledik.
*** 2009 yılında, Alman Kıbrıs Forumu’nun 10ncu kuruluş yıldönümü etkinlikleri çerçevesinde Almanya’da Osthofen’deki eski bir toplama kampında etkinlikler yaptık – burası federal bir eğitim merkezine dönüştürülmüştü ve gençler burada geçmişle ilgili gerçekleri öğreniyorlardı. Osthofen’deki bu federal eğitim enstitüsü direktörü Uwe Bader’i ve benzer konuda konuşmacıları, Lefkoşa’da Yeşil Hat’ta düzenlediğimiz bir etkinlikte bir araya getirdik ve onların geçmişle yüzleşme deneyimlerini aktarmalarını sağladık.
*** Meksika’dan “kayıp” yakınlarıyla temasa geçerek Meksika ve Güney Amerika’da “kayıplar”ın trajedisiyle ilgili Lefkoşa’da bir etkinlik düzenledik. Ara bölgedeki bu etkinliğimizde her Pazar Meksika’da bir meydanda toplanarak “kayıp” öykülerini mendiller üzerine işleyen ve bunları sergileyen Meksikalı “kayıp” yakınlarının öyküsünü aktardık ve bu mendilleri, öyküleriyle birlikte sergiledik. BİRLİKTE BAŞARABİLİRİZ’in öncü üyelerinden biri de bir mendil işleyerek Kıbrıs’tan acılarını paylaştığımızı ve dayanışmamızı ifade etti ve bunu Meksika’ya gönderdik. Bu mendil, Monterrey Üniversitesi’nde bir sergide sergilendi.
*** Farklı şehirlerde ve köylerde, belediyelerin ve spor kulüplerinin yardımlarıyla çeşitli etkinlikler düzenliyoruz ve ortak acımızın bizi nasıl bir araya getirdiğini, Kıbrıs’ta ortak bir gelecek kurabilmek için acılarımızı paylaştığımızı aktarıyoruz, her iki tarafta işlenmiş savaş suçlarıyla ilgili gerçekliklerin genelde toplum tarafından anlaşılmasını ve bir daha böylesi şeylerin yaşanmaması için koşullar yaratılması gerektiğini anlatıyoruz.
*** Slovak Büyükelçiliği’nin yardımlarıyla, iki toplumluluk temelinde “kayıplar”la ilgili çalışmalar yapmak üzere iki toplumdan siyasi partilerle bir araya gelmeyi başardık. Masum sivillerin 1964 ve 1974’te öldürülerek gömüldükleri her iki taraftaki toplu mezarları birlikte ziyaret ettik, milliyetine bakmaksızın tüm “kayıplar”ı andık ve bu toplu mezarlara birlikte çiçekler bıraktık.
*** Son 30 yıldan beridir Slovakya Büyükelçiliği’nin daveti üzerine diyalog için bir araya gelmekte olan siyasi partiler, kendileriyle çalışmalarımız sonucunda bu çerçevede iki ortak açıklama yayımladılar ve iki toplum liderine çağrıda bulunarak tüm “kayıplar” için Ortak bir Anma Günü tesis edilmesini ve ayrıca tüm “kayıplar” için ortak bir anıt yapılmasını talep ettiler.
*** İki toplumdan siyasi partiler, sendikalar ve sivil toplum örgütlerini bir araya getirmekte olan Kıbrıs Diyalog Forumu’yla da çalışmaya başladık ve “Hafıza Grubu”nu oluşturduk. Bu çerçevede gerçeği arayışımız, onarıcı bir adalet, bu konularda bilgi toplayıp toplumlarımızla paylaşma gibi konuları tartışıyoruz ve bu çerçevede Güney Afrika’da Hakikat ve Uzlaşma sürecinin parçası olmuş olan Hannes Siebert’le de birlikte çalışıyoruz. BİRLİKTE BAŞARABİLİRİZ üyeleri geçmişte de Elders grubuyla çalışmalar yapmış ve Elders’in “kayıplar”la ilgili bir belgesel film çekiminde yer alarak kendilerine yardımcı olmuşlardı.
*** BİRLİKTE BAŞARABİLİRİZ üyeleri ayrıca gönüllülük temelinde gazetecilere, araştırmacılara, üniversite profesörlerine, birlikte çalışmalarımızı ve trajik geçmişimizden gerçek yaşam öykülerini öğrenmeleri için yardımcı oluyorlar.
*** Bunun da ötesinde resmi Kayıplar Komitesi’nin geçmiş çatışmalarda olup bitenlerle ilgili görgü tanıkları ve olası gömü yerleriyle ilgili bilgi arayışlarına yardımcı olmak maksadıyla, BİRLİKTE BAŞARABİLİRİZ üyeler, 2006 yılından beridir günlük olarak sistematik biçimde çalışmakta, topladıkları bilgileri Kayıplar Komitesi’yle gönüllü olarak ve herhangi bir “proje”nin parçası olmaksızın paylaşmaktadırlar.
*** Tüm bu ortak çabaların sonucunda BİRLİKTE BAŞARABİLİRİZ’in öncü üç üyesi (buna ben de dahilim) Avrupa Parlamentosu tarafından geçmiş yıllarda “Avrupa Yurttaşlık Ödülü”ne layık görülmüştür. Ayrıca “kayıplar”la ilgili çalışmalarım ve toplumsal sorunların çözümünde alternatif bir yol yaratmam nedeniyle 2019 Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterildim. Bana ayrıca her iki toplumdan sivil toplum hareketleri düzinelerce ödül verirken, Uluslararası Kadınlar Medya Vakfı’nın “Gazetecilikte Cesaret Ödülü”, Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü Avusturya Bölümü’nün “Basın Özgürlüü Ödülü” gibi ödüllere de layık görüldüm. BİRLİKTE BAŞARABİLİRİZ’in öncü üyeleri ayrıca Kıbrıs’taki Slovakya Büyükelçiliği evsahipliğinde bir araya gelmekte olan iki toplumdan siyasi partiler tarafından “kayıplar” gibi son derece hassas, insani bir konuda gönüllü ve insani çabalarından ötürü ödüllendirilmiştir.
*** Gömü yerlerinin bulunması, kazıların yapılması, bulunan “kayıplar”ın kimliklendirilerek ailelerine defin için iadesinden sorumlu resmi Kayıplar Komitesi’ne tüm bu kolektif çabalar sonucu toplanan pek çok bilgi, gönüllülük temelinde verilmiştir.
*** Araştırmalarımızın sonucu olarak BİRLİKTE BAŞARABİLİRİZ örgütünden bazı üyelerin yanı sıra araştırmacı bir gazeteci ve bir aktivist olarak ben de tacizlerle, nefret söylemleriyle, tehditlerle karşı karşıya kaldık ancak bu bizim çalışmamızı durdurmadı – birbirimize yardımcı olduk çünkü toplumlarımızın insani çalışmalarımıza olağanüstü desteği bulunmaktadır.
*** Gerek 1950’li yıllarda, gerek 1960’lı yıllarda ve 1974’te Kıbrıs çatışmalarına karışmış tüm taraflar, “kayıplar” gibi insani bir konu dahil, korkunç insan hakları ihlallerinin “kapatılması” ve bu konunun susturulmasına karışmışlardı. Birleşmiş Milletler (BM Barış Gücü) dahil, dosyalarındaki bilgileri resmi Kayıplar Komitesi’yle çok yakın geçmişe kadar paylaşmaktan imtina etmiştir.
*** Yalnızca kendi yerel insanlarımızdan değil, bu çatışmayla ilgili tüm ilgili tarafları, “kayıplar”la, olası gömü yerleri ve olası toplu mezarlarla ilgili ellerindeki herhangi bir bilgiyi daha iyi biçimde paylaşmaları için onları teşvik etmeye çalışıyoruz. Aynı şekilde Kayıplar Komitesi’ni da daha etkili biçimde çalışması, yalnızca bizler tarafından değil, başka kaynaklar tarafından da kendilerine sunulmuş çok sayıda bilgiyi daha iyi değerlendirmesi için teşvik etmeye çalışıyoruz çünkü “kayıp” yakınları vefat ediyor ve trajedi ve travmalardan oluşan bu miras, torunlara bırakılıyor. Tüm bunları ele almak üzere geçen yıl Kayıplar Komitesi’nin üç üyesiyle geniş ve yapılandırılmış bir toplantı yaptık – böylece Kayıplar Komitesi üyeleri, iki toplumlu bir ortamda “kayıp” yakınlarının ihtiyaçlarını, kaygılarını, taleplerini ve Kayıplar Komitesi’ne yardım önerilerini doğrudan dinleyebilmişlerdi.
*** Bu toplantıda, Kayıplar Komitesi’nin her üç üyesiyle bu görüşmelerin daha sistematik biçimde devamına birlikte karar vermiş olduğumuz halde, çabalarımıza rağmen geçen yıl bu mümkün olmadı. Şimdi Kayıplar Komitesi’ne yeni bir Kıbrıslırum üye atanması, bu toplantılarımızın devamı yönünde yeni bir fırsat yaratmıştır. Bu yeni atmosferde bazı adımlar attık ve umarız onlarla birlikte çalışmalarımız devam edecektir. Geçtiğimiz günlerde Kayıplar Komitesi, “Kıbrıs’taki kayıp ailelerinin ihtiyaçları” başlıklı raporlarıyla ilgili olarak ilk kez bizi davet ettiler ve umarız bu diyaloğumuz devam edecektir.
(Sevgül Uludağ – 18.6.2019)