Noel’in Anlamı Budur
Yarın Noel! Yani İsa’nın doğduğu gün. Kıbrıslı Rumlar olarak, yeme içmeyle kutladığımız bir diğer gün! Akraba veya arkadaş evinde toplanıp patlayana kadar yediğimiz bir gündür. Bu günde, masada geleneğe göre birçok başka yemekle birlikte, içi pilav, kuş üzümü ve kuru yemiş ile doldurulmuş fırında pişmiş hindi de olmalıdır (yok, hayır bu Kıbrıs geleneği değildir… Belki İngiliz’den kalmadır). Bunlar yanında bol bol şiş kebap ve geleneksel Noel tatlıları da olur. Kurabiyeler, baltopu (melomakarona) ve hurma kurabiyeleri (finikoto)! Bu tatlıların nasıl tercüme edileceğini, edilebilip edilemeyeceğini bilmiyorum. Sanırım yalnızca kurabiye aynı zamanda Türk tatlısıdır. Bu tatlıların nasıl tarif edileceklerini de bilmiyorum… Bildiğim tek şey, Noel gününden sonraki sabaha kilo daha fazla olarak uyanıldığıdır!
****
Kıbrıslı Türklerin Noel için ne düşündüklerini, kendi dinlerinde olmayan bir bayramı nasıl algıladıklarını hep merak etmişimdir. Kıbrıslı Rumların Ramazanı algıladıkları şekilde algılamaları oldukça muhtemeldir. Ansiklopedik bilgilerle… Hatta bu bayramı inanç ve kilise ile özdeşleştirmeleri de olasıdır.
Fakat Noel’in din ile o kadar da fazla alakası yoktur. Kişinin Tanrı’ya inanıp inanmadığını, iyi bir Hristiyan olup olmadığının, Kiliseye gidip gitmediğinin o kadar da önemi yoktur. Daha ziyade sosyolojik bir olgudur. Aileleri birleştiren bayramlardan biridir. Noel, yalnızca 25 Aralık tarihi ile sınırlı değildir. Yeni yılın gelişine kadar birkaç gün öncesi ve sonrasını da kapsar. Bu günlerde arkadaş ve akrabalar toplanırlar, kucaklaşırlar, birbirlerine hediyeler verirler. Bir ateşkes dönemdir. Ateşkes dönemi olmasına ateşkes dönemidir, ama Kıbrıs sorunundaki gelişmelerle birlikte bu yılki bayram masalarında görüş ayrılıkları da eksik olmayacak. Bu masalarda soğukkanlılık kaybedilebilir…
****
Aramızda kalsın, eğer çocuk değilseniz Noel oldukça zahmetlidir. Ayın başından ağacı süslemek gerekir. Tabii etkileyici olması için uzun ve süslü bir ağaç olması gerekir. Bu süsleme işi en az iki saat alır. Bir yıl boyunca depoda bir yerlerde atılı olan küçük ışıkları bağlayana kadar, ağacı yerine oturtana kadar, tüm süslerini üzerine yerleştirene kadar epey bir vakit gider.
Noel’den bir hafta önce hediye alma mücadeleleri başlar. Bırakın hediyeler için harcayacağınız parayı, bir de bayram günlerinde her göreceğiniz kişiye uygun bir hediye bulmakla uğraşırsınız! Bir de arkadaş ve akrabaları konuk etme sırası geldiyse, yandın! Hazırlayacağın masada hiçbir eksik olmamalı. Bir önceki yıl bir başkası tarafından hazırlanan masada ne varsa yine olmalı. Tabii ev de Noel “tütmeli”. Süsler, mumlar, ışıklar ve tatlı kokuları…
****
Noel bir gelenektir. İçerisinde hiçbir şekilde fanatizm unsuru barındırmayan az sayıdaki geleneklerden biridir. Okulların kapalı olduğu, dışarıda havanın soğuk olduğu ve çocukların eve kapandıkları bu günler, masal anlatmak için ideal günlerdir. Birçok kişi, Varyemez Amca, Kibritçi Kız gibi klasik Noel masallarını tercih ederler. Ben gerçek hikâyeleri anlatmayı tercih ediyorum. Dün, iyi bir arkadaşım bu yıl anlatacağım çok güzel bir hikâye anlattı…
Nefret, düşmanlık ve acı günlerinde, başka bir Kıbrıslıyı kötü bir şekilde kendi yurdundan kovan bir Kıbrıslının dilediği özür. Ona özel bir kötülük yapmamıştı aslında. Ancak, o alanı boşaltmak ile ilgili olarak yetkilendirilmişti. Geçtiğimiz günlerde yapılan, insanları birleştiren etkinliklerden birinde yerinden kovduğu kişiyi yıllar sonra buldu. Diğeri de onu hatırlamıştı. Ona, “Sana o zaman söylediklerim için çok acı çekiyorum. Seni kovmam için o kadar kişiden beni buldular. Beni affetmeni istiyorum” dedi. Diğerinin yanıtı ise, “seni daha ilk andan atfetmiştim” şeklindeydi.
Bu iki Kıbrıslının hangisinin hangi milliyetten olduklarını istediğiniz gibi belirleyiniz. Hangisinin hangi milliyetten olduklarının hiçbir önemi yoktur. Her ikisi de hem Kıbrıslı Rum hem Kıbrıslı Türk olabilirdi. Buradaki önemli nokta, bir Kıbrıslının diğerinden af dilemesi ve diğerinin de onu affetmesidir.
Bir Noel hikâyesi. Yalnızca Hristiyanlar için değil, evrensel olarak “İnsanlık” kelimesini tüm anlamıyla temsil eden bir hikâye… Sevgi, özür, af. Noel’de söylenen güzel dilekler, “iyi Noeller” ve “Mutlu yıllar” şeklindedir. Hepimizi doğuran toprakta sevgi dolu, barış dolu yıllar dilerim!
YENİDÜZEN için yazılan özgün Yunanca metinden çeviri: Çağdaş Polili
Αυτό σημαίνει Χριστούγεννα
Αύριο είναι Χριστούγεννα! Η μέρα δηλαδή που γεννήθηκε ο Χριστός. Άλλη μια μέρα, την οποία οι Ελληνοκύπριοι την γιορτάζουμε με... φαγητό! Μαζευόμαστε σε συγγενικά ή φιλικά σπίτια και τρώμε μέχρι σκασμού. Η παράδοση θέλει τη μέρα αυτή στο τραπέζι μεταξύ πολλών άλλων, γαλοπούλα ψημένη στο φούρνο με γέμιση από πιλάφι, σταφίδες και ξηρούς καρπούς (όχι, αυτό δεν είναι κυπριακό έθιμο... ίσως αγγλικό κατάλοιπο), μπόλικο κρέας στη σούβλα και παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα γλυκά. Αυτά μ' αρέσουν περισσότερο. Οι κουραμπιέδες, τα μελομακάρονα και τα φοινικωτά! Δεν ξέρω πώς μεταφράζονται αυτά. Νομίζω μόνο οι κουραμπιέδες είναι και τουρκικό γλυκό. Ούτε πώς περιγράφονται ξέρω... το μόνο που ξέρω είναι πως η μέρα μετά τα Χριστούγεννα ξημερώνει με ένα-δυο κιλά παραπάνω!
****
Πάντα ήμουν περίεργη τι σκέφτονται οι Τουρκοκύπριοι για τα Χριστούγεννα. Πώς αντιλαμβάνονται μια μεγάλη γιορτή που δεν ανήκει στη θρησκεία τους. Πολύ πιθανόν με τον ίδιο τρόπο που αντιλαμβάνονται οι Ελληνοκύπριοι το Ραμαζάνι. Εγκυκλοπαιδικά...
Και μάλλον την ταυτίζουν απόλυτα με την πίστη και την Εκκλησία.
Τα Χριστούγεννα όμως δεν έχουν να κάνουν τόσο με την θρησκεία. Δεν έχει μεγάλη σημασία αν πιστεύεις ή όχι στον Θεό, αν είσαι ή όχι καλός Χριστιανός. Αν πας ή όχι στην Εκκλησία. Το φαινόμενο είναι περισσότερο κοινωνιολογικό. Είναι από εκείνες τις γιορτές που ενώνουν οικογένειες. Χριστούγεννα, δεν είναι μόνο η 25η Δεκεμβρίου. Είναι όλες οι μέρες λίγο πριν και μετά, μέχρι τον ερχομό του νέου χρόνου. Εκείνες τις μέρες, φίλοι και συγγενείς μαζεύονται, αγκαλιάζονται, ανταλλάζουν δώρα. Είναι περίοδος ανακωχής. Αν και εδώ που τα λέμε, στα φετινά γιορτινά τραπέζια, οι εξελίξεις στο Κυπριακό, θα βρουν διαφωνούντες ανάμεσα στους συνδαιτυμόνες. Μπορεί και να ανάψουν λίγο τα αίματα…
****
Μεταξύ μας, είναι και ταλαιπωρία αν δεν είσαι παιδί. Πρέπει από την αρχή του μήνα να στολίσεις το δέντρο και το ‘χεις πάρει ψηλό για να ‘ναι εντυπωσιακό. Παίρνει τουλάχιστον δύο ώρες αυτή η διαδικασία. Μέχρι να ξεμπλέξεις τα λαμπιόνια που τα ‘χεις καταχωνιασμένα σε μια αποθήκη για ένα χρόνο, να συναρμολογήσεις το δέντρο, να βάλεις πάνω όλα τα στολίδια.
Καμιά βδομάδα πριν, αρχίζει ο αγώνας της αγοράς δώρων. Και δεν είναι τόσο τα χρήματα που θα δαπανήσεις, όσο το τι θα διαλέξεις για όλους όσους θα συναντήσεις τις μέρες των γιορτών! Αν είναι δε η σειρά σου να φιλοξενήσεις φίλους και συγγενείς, την έβαψες! Το τραπέζι δεν πρέπει να υστερεί σε τίποτα από αυτό που έγινε τον προηγούμενο χρόνο από κάποιον άλλο. Και το σπίτι, πρέπει να «μυρίζει» Χριστούγεννα. Στολίδια, κεριά, φωτάκια, αλλά και μυρωδιές από γλυκά.
****
Παράδοση είναι λοιπόν τα Χριστούγεννα. Μια από τις λίγες οι οποίες δεν περιέχουν κανένα στοιχείο οποιασδήποτε μορφής φανατισμού. Αυτές οι μέρες, που τα σχολεία είναι κλειστά, έξω κάνει κρύο και τα παιδιά κλείνονται στο σπίτι, είναι ιδανικές για παραμύθια. Οι περισσότεροι επιλέγουν τα κλασικά χριστουγεννιάτικα όπως την ιστορία του τσιγκούνη Σκρουτζ, ή το κοριτσάκι με τα σπίρτα. Εγώ πάλι επιλέγω τις πραγματικές ιστορίες. Και ένας καλός φίλος μου ‘δωσε χθες την πιο όμορφη για φέτος…
Μια συγγνώμη από Κύπριο ο οποίος τις μέρες του μίσους, της έχθρας και του πόνου, έδιωξε κακήν κακώς από τον τόπο του έναν άλλο Κύπριο. Δεν του ‘χε κάνει κακό. Ήταν όμως εντεταλμένος να εκκενώσει τον χώρο. Τον βρήκε μετά από δεκαετίες, πρόσφατα, σε μια εκδήλωση από αυτές που ενώνουν τους ανθρώπους. Ο άλλος τον θυμόταν. Του είπε «νιώθω πολύ πόνο για τον τρόπο που σου μίλησα τότε. Για το ότι βρέθηκα εγώ από όλους να σε διώξω. Θέλω να με συγχωρέσεις». «Σε συγχώρεσα από την πρώτη στιγμή» ήταν η απάντηση που πήρε.
Βάλτε στη θέση των δύο Κυπρίων όποιο εθνοτικό προσδιορισμό θέλετε. Δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Θα μπορούσε να ήταν Ελληνοκύπριος ή Τουρκοκύπριος στη θέση και των δύο. Σημασία έχει το μεγαλείο της παραδοχής από τη μια και της συγχώρεσης από την άλλη.
Μια Χριστουγεννιάτικη ιστορία. Με όλα όσα πρεσβεύει η λέξη «ανθρωπιά», όχι μόνο για τους Χριστιανούς, αλλά για τους ανθρώπους παγκόσμια. Αγάπη, συγγνώμη, συγχώρεση. «Καλά Χριστούγεννα» και «Χρόνια Πολλά» είναι οι ευχές τη μέρα αυτή. Χρόνια αγαπημένα, συμφιλιωμένα, στη Γη που μας γέννησε όλους!