Öbür Tarafta Ölmeyin…
Ne diyeyim! 1,5 ay araştırmadan sonra bile hayatını kaybeden birinin, adanın bir yanında öteki yanına barikattan nasıl geçirilebileceğine ilişkin halen net bir yanıt veremiyorum.
Utanıyorum!
Gerçi tünelin ucunda bir ışık huzmesi görünüyor ama böyle güç bir durumda bulunan herhangi bir kişinin, Kıbrıslı Rum veya Kıbrıslı Türk olması fark etmiyor, yaşayabileceği işkence prosedüründen utanıyorum!
***
Bu konu Yenidüzen Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Cenk Mutluyakalı’nın babasının, Kıbrıs’ın güneyinde özel bir klinikte hayatını kaybetmesiyle ortaya çıktı.
Artık konu gün yüzündedir.
Hastane cenaze arabasını çağırdı ve araba, babasını tabut içerisinde değil, çarşafa sarılmış vaziyette Ay. Demet Barikatı’na kadar götürdü. Orada da başka bir cenaze arabası bekliyordu. O araba ise Ay. Demet’ten gömüleceği yer olan Girne’ye götürecekti. Ölü, bir cenaze arabasından diğerine, ölen kişinin akrabaları ve arkadaşları tarafından taşındı.
Trajik ayrıntılar…
Naaşın sarılı olduğu çarşafların iade edilmesi!
Utanıyorum Cenk! Sen ve ailenin yaşadıklarını yazarken bile utanıyorum.
***
İlgili makalenin “Politis” gazetesinde yayınlanmasının ardından, Ombudsman Eliza Savvidu başvuru yapılmaksızın, haberi başvuru kabul ederek konuyu inceleme kararı aldı.
Bir hafta önce, yazdığı rapor bilgime geldi.
Ölen kişinin ailesinin yaşadığı adaletsizliği ortaya koyuyor.
Yapılan uygulamaların sonucu olarak, insan onurunun yerle bir edilmesinden söz ediyor. Ayrıca, ailenin daha fazla esneklik gösterilmesi ve bürokratik işlemlerin uzatılmaması yönünde makul beklentileri olduğuna değiniyor.
Bunların yanı sıra, yaptığı araştırmaya göre ölen kişilerin barikatlardan geçirilmesine ilişkin bir protokol olduğundan da bahsediyor.
Bu protokole göre; her iki tarafta da barikatlardan geçebilmek üzere tüm gerekli izinleri çıkarılmış cenaze arabaları var…
Fakat raporu tamamlarken ofisinin bu protokole ulaşamadığını da ifade ediyor (!)
***
Hal böyle olunca Ay. Demet Barikatı’ndaki polisi arıyorum. Oradaki subay böyle bir protokol olup olmadığından emin değil. Daha üstleri ile görüşmek üzere benden zaman istedi ve günün sonunda kimsenin böyle bir protokole ilişkin bir bilgisi olmadığını söyledi!
Dışişleri Bakanlığı (Kıbrıs sorunu ile ilgili meselelerde ilgili bakanlık) ile iletişime geçtim. Sonuçta bir protokol varsa orada kaleme alınmış olacağını ve oradakilerin bu protokol ile ilgili bilgileri olabileceğini düşündüm. Oradan gelen yanıtlar da bir şekil bulanıktı. Muhtemelen vardır, ama belki yazılı olarak yoktur ve yetkili memur şu an izinde. "Birkaç gün içerisinde işe döner, yeniden arayınız".
***
Kesinlikle arayacağım. Hatta bu makalenin yayınlanmasını da geciktirebilirdim. Ama meselenin esası başka bir şeydir. Çünkü konu ile ilgili bir çeşit anlaşma varsa bile konuya müdahil olanların bu anlaşmadan haberdar olmadıkları oldukça açıktır: Ne kliniğin böyle bir protokolden haberi vardı, ne ölüyü barikatın diğer tarafına geçirmesi talep edilen belediyenin yetkili bölümünün, ne de barikattaki polisin. Göründüğü kadarıyla Kıbrıs Türk tarafında da bu protokolden haber olan yoktu, zira akrabalarının taşınması için ailenin bazı temaslarda bulunduğunu biliyorum. Bu noktada, Ombudsman böyle bir protokolün olduğu bilgisine ulaşsa da bu protokolü bulamadı ve raporuna koyamadı. Şimdi, her an tüm yetkililere ve kurumlara ulaşma şansımız olmasına karşın biz bile bu bulanıklığı temizleyemiyorsak; bir yakınını kaybetmiş herhangi bir kişinin ölen kişiyi doğru düzgün bir şekilde gömülmek üzere diğer tarafa geçirmesi için ne yapması gerektiğini bilmesini nasıl bekleyebiliriz ki?
***
Cenk’in hikâyesinin başka trajik noktaları da vardır. Babasının ölüm belgesi sadece Yunanca olarak çıkarıldı. Ölüm sebebi ise İngilizce yazıldı. Ombudsman Raporu’nda Sağlık ve Adalet Bakanlıkları’na ve tüm yetkili birimlere ölüm sebebinin Türkçe olarak yazılması tavsiyesi verildi. Aynı zamanda, tüm hastane ve kliniklerdeki tüm Kıbrıslı Türklerin barikatlardan uygun bir şekilde ölünün taşınmasına ilişkin bilgilendirilmeleri katı bir şekilde telkin edildi. Tabii bunu kimin yapacağını bulabilirsek…
***
Birkaç gün içerisinde, yetkili görevine dönmüş olduğunda yeniden Dışişleri Bakanlığı’nı arayarak meseleye döneceğim. Ancak, meselenin yöneticilerin odalarında paslanmayacak kadar insani ve hassas olduğunu düşünüyorum. Bu mesele hem Kıbrıslı Türkleri hem Kıbrıslı Rumları ilgilendiriyor. Bu nedenlerden ötürü liderler düzeyinde eyleme geçilmesi gereklidir. Ölümü dahi basit, insani ve insan onuruna yaraşır bir şekilde birlikte yönetemiyorsak tüm bir vatanı paylaşacağımıza nasıl inanalım?
_______________________
YENİDÜZEN için hazırlanan özgün Yunanca metinden çeviri Çağdaş Polili
_______________________
Μην πεθάνετε στην άλλη πλευρά…
Τι να πω! Μετά από 1,5 μήνα διερεύνησης ακόμα δεν μπορώ να δώσω σαφή απάντηση για το πώς μπορεί κανείς να μεταφέρει νεκρό από τη μια πλευρά στην άλλη από το οδόφραγμα. Ντρέπομαι! Για τη διαδικασία που μπορεί να αναγκαστεί να υποστεί κάποιος που θα βρεθεί σε αυτή τη δυσάρεστη θέση (Ελληνοκύπριος ή Τουρκοκύπριος), αν και διαφαίνεται ακτίνα φωτός από την άκρη του τούνελ. Μικρή, θολή, αλλά υπαρκτή.
***
Το θέμα προέκυψε μετά τον θάνατο του πατέρα του αρχισυντάκτη της Γενίντουζεν Τζενκ Μουτλουγιακαλί σε ιδιωτικό νοσηλευτήριο (συμβεβλημένο με το υπουργείο Υγείας) στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Τα γεγονότα είναι πλέον γνωστά. Το νοσηλευτήριο κάλεσε νεκροφόρα η οποία μετέφερε τον πατέρα του μέχρι το οδόφραγμα του Αγίου Δομετίου (όχι σε φέρετρο, αλλά τυλιγμένο σε σεντόνια) και εκεί άλλη νεκροφόρα τον ανέμενε για να συνεχίσει την πορεία μέχρι την Κερύνεια όπου επρόκειτο να ταφεί. Η μεταφορά του νεκρού από τη μια νεκροφόρα στην άλλη έγινε από συγγενείς και φίλους του θανόντος. Τραγική λεπτομέρεια, η επιστροφή των σεντονιών με τα οποία ήταν τυλιγμένη η σορός!
Ντρέπομαι Τζενκ! Ακόμα και που γράφω όλα όσα έζησες εσύ και η οικογένεια σου.
***
Αυτεπάγγελτα, το γραφείο της Επιτρόπου Διοικήσεως Ελίζας Σαββίδου, μετά την δημοσίευση σχετικού άρθρου στον «Π» αποφάσισε την εξέταση του θέματος. Πριν μια βδομάδα, ήρθε σε γνώση μου η έκθεση που συνέταξε. Δικαιώνει το αίσθημα αδικίας που ένιωσε η οικογένεια του θανόντος. Κάνει λόγο για χειρισμούς που είχαν ως αποτέλεσμα την υποτίμηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, αναφέρει ότι εύλογα η οικογένεια ανέμενε μεγαλύτερη ευελιξία και λιγότερη προσκόλληση σε γραφειοκρατικές διαδικασίες. Και αναφέρει πως σύμφωνα με την διερεύνηση, υπάρχει Πρωτόκολλο το οποίο διέπει τον χειρισμό της μεταφοράς νεκρών από τα οδοφράγματα. Σύμφωνα με αυτόν, υπάρχουν νεκροφόρες και στις δύο πλευρές, οι οποίες έχουν εξασφαλίσει όλες τις απαραίτητες άδειες και μπορούν να διακινούνται από τα οδοφράγματα. Συμπληρώνει ωστόσο στην έκθεση, ότι δεν κατέστη δυνατή η εξασφάλιση του εν λόγω Πρωτοκόλλου από το γραφείο της.
***
Παίρνω λοιπόν την Αστυνομία στο οδόφραγμα του Αγίου Δομετίου. Εκεί, ο αξιωματικός, δεν ήταν σίγουρος αν υπάρχει ή όχι Πρωτόκολλο. Χρειάστηκε να του δώσω χρόνο για να συνεννοηθεί με ανωτέρους του για να μου πει τελικά ότι δεν έχει κανένας υπόψη να υπάρχει τέτοιο Πρωτόκολλο! Επικοινωνώ και με το υπουργείο Εξωτερικών (το αρμόδιο υπουργείο για θέματα Κυπριακού), σκεπτόμενη πως αν υπάρχει Πρωτόκολλο, σίγουρα εκεί θα έχει συνταχθεί, ή εκείνοι θα πρέπει να το έχουν υπόψη. Εκεί οι απαντήσεις ήταν κάπως θολές. Μάλλον υπάρχει, αλλά ίσως όχι γραπτώς και λείπει ο αρμόδιος λειτουργός. "Πάρτε όταν θα επιστρέψει σε μερικές μέρες".
***
Σίγουρα θα πάρω. Και θα μπορούσα να περιμένω πριν την όποια δημοσίευση. Η ουσία όμως είναι πλέον άλλη. Γιατί έστω κι αν υπάρχει μια οποιαδήποτε μορφή συνεννόησης για το θέμα, είναι περισσότερο από σαφές ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι έχουν πλήρη άγνοια: Ούτε το νοσηλευτήριο ήξερε την ύπαρξη Πρωτοκόλλου για να καθοδηγήσει την οικογένεια, ούτε το αρμόδιο τμήμα του δημαρχείου που κλήθηκε να μεταφέρει τον νεκρό στο οδόφραγμα ήξερε, ούτε η Αστυνομία στο οδόφραγμα. Από ότι φαίνεται ούτε και από την Τουρκοκυπριακή πλευρά γνώριζαν την ύπαρξη Πρωτοκόλλου καθώς από ότι ξέρω η οικογένεια έκανε κάποιες επαφές πριν την μεταφορά του οικείου της. Εδώ, η Επίτροπος Διοικήσεως δεν κατάφερε να το εξασφαλίσει για να κάνει την έκθεσή της. Κι αν όλοι εμείς που έχουμε τις προσβάσεις σε όποιο γραφείο και υπηρεσία θέλουμε ανά πάσα στιγμή δεν καταφέραμε εδώ και τόσο καιρό να ξεδιαλύνουμε τη θολούρα, τότε πώς περιμένουμε ο κάθε πονεμένος άνθρωπος που μόλις έχασε τον οικείο του να γνωρίζει τι πρέπει να κάνει ώστε να μεταφέρει με αξιοπρέπεια το νεκρό του στην άλλη πλευρά για ταφή;
***
Έχει κι άλλα τραγικά η ιστορία του Τζενκ. Το πιστοποιητικό θανάτου του πατέρα του ήταν τυπωμένο μόνο στα ελληνικά με τα αίτια θανάτου γραμμένα στα αγγλικά. Η έκθεση της Επιτρόπου επιδόθηκε στους υπουργούς Υγείας και Δικαιοσύνης και σε όλα τα αρμόδια τμήματα και υπηρεσίες με τη σύσταση τα αίτια θανάτου Τουρκοκύπριων να γράφονται στην τουρκική γλώσσα, αλλά και με αυστηρή υπόδειξη όπως ενημερώνονται σε όλα τα νοσηλευτήρια οι Τουρκοκύπριοι για τον ενδεδειγμένο τρόπο μεταφοράς νεκρών από το οδόφραγμα. Αν αυτός καταστεί δυνατόν να ανακαλύψουμε ποιος είναι...
***
Θα πάρω τηλέφωνο σε μερικές μέρες ξανά το υπουργείο Εξωτερικών, όταν θα έχει επιστρέψει και ο λειτουργός και θα επανέλθω. Αλλά πιστεύω ότι επειδή το θέμα είναι ανθρωπιστικό και ευαίσθητο για να μένει σκουριασμένο σε γραφεία λειτουργών, και αφορά τόσο Τουρκοκύπριους, όσο και Ελληνοκύπριους, δράση θα πρέπει να αναληφθεί σε επίπεδο ηγετών. Πώς να πιστέψουμε ότι μπορούμε να μοιραστούμε ολόκληρη πατρίδα, αν δεν μπορούμε να χειριστούμε μαζί έστω και τον θάνατο; Απλά, ανθρώπινα και με αξιοπρέπεια!