Cumhuriyet Meclisi İdari ve Sosyal İşler Komitesi Başkanı Dr. Özdemir Berova, organ naklinin dünyada en çok teşvik edilen tedavi yöntemlerinden olduğunu söyleyerek, organ nakliyle ilgili hazırlıkların tamamlanmasının 6 ay-1 yıl gibi bir zaman gerektirdiğini belirtti
Ödül Aşık Ülker
Cumhuriyet Meclisi İdari ve Sosyal İşler Komitesi Başkanı, DP-UG Milletvekili Dr. Özdemir Berova, organ nakliyle ilgili yasanın onaylanmasından sonra hazırlıkların tamamlanması için 6 ay-1 yıl gibi bir zaman gerektirdiğini söyledi.
Dr. Berova, organ naklinin ülkenin gündemine girmesi, uygulamaya geçme kararı alınmasının ilgili ünitelerin iyileştirilmesine sebep olacağını söyleyerek, “Organ nakli şu aşamada dünyada en çok teşvik edilen, uygulanması ön plana çıkarılmaya çalışılan bir tedavi yöntemidir çünkü genelde nakil gerçekleştirilen hastalarda tam iyileşme sağlanmaktadır” diye konuştu.
Dr. Özdemir Berova, halk arasında “Organ Nakli Yasası” olarak bilinen “İnsan Hücre, Doku ve Organlarının Bağışlanması, Nakil, Tedarik Edilmesi, Test Edilmesi, İşlenmesi, Korunması, Saklanması, Dağıtımına ve Gereğinde İmhasına İlişkin Güvenlik Ve Kalite Standartlarının Belirlenmesi Yasa Tasarısı”nın detaylarını Yenidüzen’e anlattı.
Sağlık Bakanlığı’nca Cumhuriyet Meclisi İdari ve Sosyal İşler Komitesi’ne gönderilen yasa tasarısı, geçtiğimiz Meclis döneminde hazırlanmış, hükümetin düşmesinin ardından kadük olmuştu. 4 Ekim 2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak halkın bilgisine sunulan yasa tasarısıyla ilgili, yirmi gün içerisinde görüş ve öneriler yazılı olarak sunulabilecek. Cumhuriyet Meclisi’nin 10 Ekim 2013 tarihinde yapılan toplantısında söz konusu yasanın komitede ivedilikle görüşülmesine ilişkin tezkere de kabul edildi.
• Soru: Çok uzun bir ismi olan bu yasanın amacı nedir?
• Dr. Berova: Bu tasarı bağıştan nakle kadar geçen sürede tedarik edilmesi, test edilmesi, işlenmesi, korunması, saklanması, dağıtılması ve nakledilmesi sürecinde oluşabilecek olumsuzluklardan dolayı organ, doku veya hücre kullanılamaz duruma gelse de imha edilmesini dizayn eden, anlatan ve uygulama esnasında oluşacak olumsuzlukların nasıl olumlu hale getirilebileceğini, suistimal varsa da bunların cezalandırılması yönünde nasıl yapılacağı konusunda ayrıntılı bir yasa tasarısıdır.
• Soru: Yasa tasarısı bir koordinasyon kurulu öngörüyor. Bu koordinasyon kurulu kimlerden oluşacak, nasıl çalışacak?
• Dr. Berova: Koordinasyon Kurulu’nun kimlerden oluşacağı ve nasıl görev yapacağı kendi yasası içinde açıklanacaktır.
Denetim...
• Soru: Siz hem bir doktor hem de Tabipler Birliği eski başkanı olarak nasıl bir yapı olması gerektiğini düşünüyorsunuz?
• Dr. Berova: Başkanlık öncesinde de uzun yıllar Tabipler Birliği’nde görev yaptım ve bu yıllar içerisinde bu yasanın hazırlık çalışmalarının başından itibaren nasıl bir organizasyon şeması olması gerektiği konusunda fikrimiz var. Koordinasyon Kurulu bağıştan nakle kadar olan süreç içerisinde bir denetim yapacak.
Öncelikle şunu açıklamak lazım bağış iki türlü olabilir, kadavradan yani beyin ölümü gerçekleşmiş olan kişilerden ya da yaşayan birinden yapılabilir. Beyin ölümü ve bitkisel hayat farklı şeylerdir. Bitkisel hayattayken beynin belli bir bölgesi tutulum altında olmadığı durumlardır. Beyin ölümü ise belli bir uzman ekip tarafından karara bağlanır. Beyin ölümü için anastezi, beyin cerrahı, nörolog veya dahiliye uzmanından oluşan bir ekip beyin ölümünü onaylayacak. Sonrasında kadavradan elde edilecek organ, doku veya hücrenin uygun şekilde zincir içerisinde son halkaya gelene kadar olan süreci bu yasa düzenliyor. Ancak bir kadavradan alınacak hücre, doku veya organı kimlerin kullacağı konusunda bekleme listeleri oluşturulacak. Bu listeler elektronik ortamda, puantaj sistemine göre liste oluşturulacak. Listenin kontrolünü de Koordinasyon Kurulu yapacak. Bekleme listesindeki birini atlayıp nakli başkasına yapmak onun hayat şansını elinden almaktır ve bu çok ciddi bir suçtur. Bu suçların önlenmesi amacıyla tüm dünyada fiili etkin mekanizmalar vardır. listelerin kontrolünü de Koordinasyon kurulu yapacak.
Canlı birinden nakil konusunun kriterleri de tüzüklerle düzenlenecek. Akrabalık şartı getirilebilir de getirilmeye bilir de. Akrabalık şartı aranmadığını varsayarsak, vericinin bu bağışı para karşılığında, şantaj veya baskı altında yapıp yapmadığını da Koordinasyon Kurulu içinde oluşacak olan Etik Kurul’daki uzmanlar değerlendirecek. Koordinasyon Kurulu’nda uzman hekimlerin yanı sıra sivil toplum örgütlerinden, barolardan ve bildiğim kadarıyla polisten de temsilciler olacak. Ayrıca Organ Doku Koordinatörleri de öngörülüyor. Bu uzmanlar aileleri bağışa hazırlıyorlar. Organ nakli yapılmasını kabul ederlerse kaç kişinin bundan faydalanacağı, acının neticesinden bir ve birden fazla insanın hayata bağlanacağını anlatıyorlar.
“Üniteler iyileştirilecek”
• Soru: Laboratuvarlar bu testleri yapmak için gerekli donanıma sahip mi? Beyin ölümü gerçekleşmiş kişilerden nakil yapılacağından bahsettiniz. Yoğun bakımınların sayı olarak yeterli olmadığı da basına zaman zaman yansıyor. Bu konuda altyapımız yeterli mi, hazır mıyız? Veya ne kadar zamanda hazırlanılabilir, nasıl bir geçiş süresi olması gerekir?
• Dr. Berova: Organ naklinin ülkenin gündemine girip, uygulamaya geçme kararı alınması söylediğiniz ünitelerin de iyileştirilmesine sebep olacak. Organ Nakli şu aşamada dünyada en çok teşvik edilen, uygulanması ön plana çıkarılmaya çalışılan bir tedavi yöntemidir çünkü genelde nakil gerçekleştirilen hastalarda tam iyileşme sağlanmaktadır. Bu hasta grubu çok ciddi masraflar yapılan bir gruptur. Maliyeti de düşürmek amacıyla devletler organ naklini teşvik eder. Bu konunun başlayıp uygulanabilir bir hale getirilmesi 6 ay-1 yıl gibi bir zaman gerektirir. Bu süre içerisinde uygulayıcı merkezler altyapısını tamamlayabilir.
“Organ nakli için yapılacak yatırım çok kısa sürede geri dönecek”
• Soru: Yaşanan bazı ekonomik sıkıntılar var, hükümetin de sıkıntıları var. Bu şartlar altında nereden kaynak bulunabilir ya da altyapı için bu tür bir kaynağın bütçeden ayrılması söz konusu olabilir mi?
• Dr. Berova: Şu anda nakil bekleyen hastalar için zaman içinde harcanan miktarın büyüklüğünü, maliyeti düşünürsek, bundan ayrılacak bir miktar kesinti ile hazırlıklar yapılabilir. Şu anda gerek devlette, gerekse özel hastanelerin bazılarında yasada ifade edilen üniteler ayrı ayrı noktalarda vardır. Bunun koordinasyonunun nasıl yapılacağı yasada açıkça belirtilmiştir. Organ nakli neticesinde sağlık bütçesinden düşecek miktar çok büyük olacaktır. Organ nakli için yapılacak yatırım çok kısa sürede geri dönecektir. Hiçbir yatırım bu kadar kısa sürede geri dönüşüm yapmaz.
• Soru: Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi 2011 yılı sonunda organ nakline hazır olduğunu duyurmuştu...
• Dr. Berova: Yasa çıktıktan sonra hazır olup olmadıklarını göreceğiz. Yasa içerisinde neyin nasıl olması gerektiği çok detaylı bir şekilde belirtilmiştir. AB normlarına uyumludur ve nasıl denetleme yapılacağı nettir. Yapılacak denetim sonucunda hangi merkezin hazır olduğu tespit edilecektir.
------------------------------------------------------------------
“Tüp bebek konusu başıboşluktan kurtarılacak”
• Soru: Ülkemizde zaman zaman gündeme gelen tüp bebek, yumurtalık nakli konusunda yasada neler var?
• Dr. Berova: Daha önce IVF yani tüp bebek merkezlerinin denetim mekanizması tüzüğü Özel Hastaneler ve Muayehaneler Denetim Yasası altındaydı. Özel Hastaneler ve Muayehaneler Denetim Yasası da geçtiğimiz senelerde değiştirildi ve tüzük yapma yetkisi çıkarıldı. Bu yüzden tüzük boşlukta kaldı ve uygulanamaz hale geldi. Şu anda söz konusu merkezler denetimsizdir. Bu yasa yürürlüğe girdiği zaman, hücre nakli söz konusu olduğu için, tüp bebek konusunda tüzük yapma yetkisi bu yasa altında verilecektir ve kontrol da artık Koordinasyon Kurulu tarafından yapılacağı için artık cezai yaptırımları olan, süreci izleyecek olan bir kurul oluşturulacak ve bu konu da başıboşluktan kurtulacaktır. IVF tüzüğünde bir takım açılımlar yapılıp yapılamayacağı toplum önünde tartışılacak, gereği yapılacaktır. Bu yasa ile çok daha kontrollü bir sistem ortaya çıkacaktır.
------------------------------------------------------------------------
“En makul sürede yasayı geçirmeyi planlıyoruz”
• Soru: Meclisten yasanın ivediliği alındı. Bundan sonraki süreçte ne yapılacak?
• Dr. Berova: Yasa tasarısı şu anda İdari ve Sosyal İşler Komitesi’nin görüşeceği yasa tasarısı önerilerinin içerisinde birincidir. Bayramdan sonraki ilk salı gün yasa tasarısının ilk genel görüşmesine başlayacağız. İlgili sivil toplum örgütlerini, tıp fakültesi olan üniversitelerden ilgilileri de komiteye çağırıp yasa hakkında görüşlerini isteyeceğiz. Ayrıca AB Koordinasyon Merkezi’nden de yetkililerle görüşeceğiz. Yasanın madde madde görüşülmesi esnasında sıkıntı duyulan maddeler varsa teknik uzmanları da sürece dahil edeceğiz. Tüm bunları yaptıktan sonra en makul sürede yasayı geçirmeyi planlıyoruz.
“Toplumun sosyal ve kültürel yapısı çok hazır değil”
• Soru: Dünyadaki bazı ülkelerde olduğu gibi organlarınızı bağışlama konusunda bir sistemin hayata geçmesi söz konusu mudur? Toplum organ nakli konusuna sizce ne kadar hazır?
• Dr. Berova: Böyle bir sistem için yasal düzenleme vardır ancak her toplumun sosyal ve kültürel yapısı farklıdır. Bence bizim toplumumuzun da sosyal ve kültürel yapısı çok hazır değildir. Hayattayken organlarını bağışlayan birinin beyin ölümü sonrasında organlarının bağışlanması ailenin izniyle olması esas olacaktır diye düşünüyorum. Bu konu da tartışılacaktır. Kamu spotlarıyla, sivil toplum örgütlerinin üyelerine yönelik yapacakları bilgilendirmelerle bu konudaki bilincin artırılabilir. Yasanın geçmesiyle organ naklinin önemi toplumda tartışılmaya başlanacak ve bu konuda bilinç de artacaktır.