Yüksek Yönetim Denetçisi’ne (Ombudsman) 2020 yılında 101 kişisel başvuru yapıldı. 69 başvuruyla Lefkoşa en çok başvuru yapılan ilçe oldu.
2020’deki başvuruların yüzde 21’lik kısmının İçişleri Bakanlığı, yüzde 19’unun Yerel Yönetimler / Kaymakamlıklar ve yüzde 10’unun Sağlık Bakanlığı’nın yetki alanıyla ilgili olduğu belirtildi.
Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman), Temmuz-Aralık 32. Dönem Raporu’nu yayımladı. Ombudsman Emine Dizdarlı, Yüksek Yönetim Denetçisi Dairesi olarak amaçlarının; “toplum içerisinde etkin bir rol oynamak, hak arama kültürünü geliştirmek, İdarenin hukuka aykırı uygulamalarını asgariye indirmek ve kötü yönetimden doğan haksızlıkları önleyen bir düzenin oluşturulmasına katkı koymak” olduğunu belirtti.
Yeni tip Corona Virüs (Covid-19) pandemisi devam ederken, idare tarafından alınması gereken bazı önlemlerin alınmaması veya sunulması gereken bazı hizmetlerin sunulmamasının ciddi hak ihlallerine yol açabildiğine işaret eden Dizdarlı, “Tüm hakların korunması önem taşırken Devlet, herkesin beden ve ruh sağlığı içinde yaşayabilmesini ve tıbbi bakım görmesini sağlamakla ödevlidir. Bu nedenle Pandemi hak ihlallerine gerekçe veya bahane olamaz. Salgınla mücadele sürecinde Dairece hedefimiz kamu vicdanının her daim sesi olmak, güvenilir bilgi akışını sağlamak ve kamu vicdanında kalıcı olarak yer almaktır” ifadelerini kullandı.
Başvuru sayısında artış
Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi’nin başlıca problemleri arasında “personel eksikliği” ve/veya “personel temin etmenin güçlüğünün” geldiğini ifade eden Dizdarlı, sıkıntılara rağmen tüm personelin büyük özveri ile çalıştığına işaret etti.
Göreve geldiği 2015 yılından itibaren Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi’nin faaliyetlerinin etkin bir şekilde devam ettiğini ifade eden Dizdarlı, şöyle devam etti:
“Son beş yıl içerisinde Dairemiz toplumsal olayları yakından ilgilendiren konularda birçok önemli raporlar yayımlamıştır. Kamuoyunu bilgilendirmek, raporlarımızda şikayetlerin yoğunlaştığı alanlara, eksik veya hatalı uygulamalara dikkat çekmek, İdare nezdinde iyi yönetişim ilkelerini yaygınlaştırmak, desteklemek ve ilkeli bir denetim sunmak amacı ile görev yapmaktayız. Bu süreç içerisinde Dairemiz kamuoyunun güvenini kazanmış ve başvuru sayımız bu hususa bağlı olarak kat be kat artmıştır.
Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi, hukukun üstünlüğünün sağlanmasına, idarenin hizmet kalitesinin yükseltilmesine, insan haklarının ve hak arama kültürünün yaygınlaşmasına katkı sağlamak için bir araçtır. Demokrasinin yerleşmesi, hukukun üstünlüğünün sağlanması ve şeffaflığın korunması için denetim her alanda hep olmalıdır. İdarenin faaliyetlerinin ve/veya eylem ve işlemlerinin etkin ve verimli olması, yasal mevzuata uygun yürütülmesi her şeye olanak sağlayan istikrarlı ve öngörülebilir bir ortam yaratılmasına, korunmasına, kaynak ve gelir kayıplarının önlenmesini doğru amaca ulaştıran kararlar alınmasına yardımcı olacaktır. Sadece bir denetim yapılması yeterli değildir. Önemli olan denetim sonunda verilen kararların gereklerinin yerine getirilmesidir.”
Bireylerin hak ve çıkarlarını korumak, geliştirmek ve desteklemekle görevli oldukları bilinciyle “Altı Aylık Raporu” kamuoyu ile paylaştıklarını ifade eden Dizdarlı, yıllar itibariyle kişisel başvuru sayılarını “2012’de 17, 2013’te 4, 2014’te 2, 2015’te 33, 2016’da 114, 2017’de 127, 2018’de 80, 2019’da 93 ve 2020’de 101” olarak sıraladı.
İlk sırada İçişleri Bakanlığı
2020 yılında Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi’nden Kamu Kurum ve Kuruluşlarına giden belge sayısının 405 olduğunu ifade eden Dizdarlı, Kamu Kurum ve Kuruluşlarından gelen belge sayısının toplamının 666, işlem gören toplam belge sayısının ise bin 71 olduğunu kaydetti.
2020 yılında yapılan başvuruların yüzde 21’lik kısmının İçişleri Bakanlığını ilgilendiren konular olduğu, bunu yüzde 19 ile Yerel Yönetimler / Kaymakamlıklar, yüzde 10 ile Sağlık Bakanlığının takip ettiğini ifade eden Dizdarlı, 2020 yılının Ocak-Haziran Altı (6) Aylık Döneminde sonuçlanan başvuru sayısını şöyle sıraladı:
“Soruşturması tamamlanarak raporu yayınlanan 5. Başlatılan soruşturmada, İdare hatalı işlemini başvuru sahibi lehine düzeltmesi neticesinde şikayeti geri çekilen/kapatılan 14. Dava nedeniyle bekletilen/sonlandırılan 4. 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası'nın 13'üncü maddesi tahtında ilgili makama iletilen 2. Toplam 25.”
2020 yılının Temmuz-Aralık Altı (6) Aylık Döneminde Sonuçlanan Başvuru Sayısı ise şöyle:
“Soruşturması tamamlanarak raporu yayınlanan 29. Başlatılan soruşturmada, İdare hatalı işlemini başvuru sahibi lehine düzeltmesi neticesinde şikayeti geri çekilen/kapatılan 12. Dava nedeniyle bekletilen/sonlandırılan 3. 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası'nın 13'üncü maddesi tahtında ilgili makama iletilen 5. Toplam 49.”
2020 yılında sonuçlanan toplam başvuru sayısı da şöyle:
“Soruşturması tamamlanarak raporu yayınlanan 34. Başlatılan soruşturmada, İdare hatalı işlemini başvuru sahibi lehine düzeltmesi neticesinde şikayeti geri çekilen/kapatılan 26. Dava nedeniyle bekletilen/sonlandırılan 7. 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası'nın 13'üncü maddesi tahtında ilgili makama iletilen 7. Toplam 74.”
Meclis Komitesinde görüşülen raporlar
2020 yılı içerisinde başlatılan İçişleri Bakanlığı eli ile Merkezi Cezaevi’nden Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi’ne iletilen başvuru sayısının toplamının 18 olduğunu ifade eden Dizdarlı, Cumhuriyet Meclisi Ombudsman Komitesi’nde görüşülen rapor sayısını ise şöyle sıraladı:
“Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhuriyet Meclisi İçtüzüğü’nün 21’inci maddesinin 1’inci fıkrasının (D) bendi gereğince Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası tahtında Meclis Başkanlığına gönderilen Raporlar bu Komitede incelenerek görüşülür ve Komite konuyla ilgili Raporunu Genel Kurula sunar. Genel Kurula sunulan Rapor hakkında sadece görüşme yapılır. Komite, Ombudsman Raporunda yapmış olduğu değerlendirmeye ilişkin tavsiyelerini ilgili bakanlık, kurum ve kuruluşlara bildirebilir.
2020 yılında Ombudsman Komitesinde sonuçlanan ve görüşülen rapor sayısı 13.”
Ombudsman Emine Dizdarlı, demokratik ve hukuka bağlı bir yönetim anlayışında, idarenin şeffaf, insan hak ve özgürlüklerini dikkate alan veya önemseyen bir kimliğe sahip olması gerektiğini belirttiği raporunda şunları kaydetti:
“Bu nedenle yazdığımız her raporda İdare’nin her türlü işlem ve eyleminin tutum ve davranışının hukuka, hakkaniyete ve iyi yönetim ilkelerine uygun olması konusunda önerilerde bulunmaktayız. Bu gayemiz doğrultusunda, Cumhuriyet Meclisi, Ombudsman Komitesi’ne sunulan raporlarımız önem taşımaktadır.
Şöyle ki, başvuru neticesinde hazırlanan raporlar şikayetlerin yoğunlaştığı, toplumda rahatsızlık oluşturan konuların neler olduğu hususunu Komite’nin dikkatine getirerek konunun Cumhuriyet Meclisi Genel Kurulu’nda konuşulmasını veya tartışılmasını sağlamaktayız. Tavsiye kararlarımızın gecikmeksizin yerine getirilmesi Dairemizin işlerliğini artıracaktır. Bu bağlamda, İdare’nin Dairemizin tavsiye niteliğindeki kararlarına uyması ve İdare’nin hatalı veya hukuka aykırı işlemlerinin düzeltilmesi beklenmektedir. Kamu yönetiminin hukuka, kamu yararına ve hizmet gereklerine uygun hareket etmesinin sağlanması için denetlenmesi gerekmektedir. Bu noktada, kamu hizmetleriyle ilgili vatandaşın idareden kaynaklanan şikayetlerini asgariye indiren, idarenin haksız uygulamaları karşısında kişisel haklarını uygun bir biçimde koruyabilen bir yönetim anlayışının yerleşmesi önem arz etmektedir.
Başvuru üzerine soruşturmalar, hataların önlenmesi, zayıflıkların belirlenmesi, iyi uygulama örneklerinin yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi amacıyla yapılmaktadır.
Denetim İdare’nin etkinliğinin ve verimliliğinin gözden geçirilmesini sağlamaktadır.
Uluslararası ağlara katılım
Daha önce de belirttiğimiz üzere Uluslararası Ombudsman Enstitüsü’nün (International Ombudsman Institute) dünya çapında 100 ülkeden 190 üyesi bulunmaktadır.
Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi, Uluslararası Ombudsman Enstitüsü’nün (International Ombudsman Institute) ve keza Avrupa Ombudsman Enstitüsü’nün (European Ombudsman Institute) bir üyesidir. Dairemiz üyesi bulunduğu Avrupa Ombudsman Enstitüsü’nün karar alma mekanizmalarında veya seçimlerinde oy hakkına sahipken kısa bir süre öncesine kadar bu durum Uluslararası Ombudsman Enstitüsü için geçerli değildi. İlk kez 2019 yılının Kasım ayında bu uygulama değişerek Dairemiz de Uluslararası Ombudsman Enstitüsü faaliyetlerinde oy kullanma hakkına sahip olmuştur veya “Voting Member” olarak kabul görmüştür.
Bu süre zarfında Dairemiz İslam İşbirliği Teşkilatı Üyesi Ülkeler Ombudsmanlar Birliği’ne de üye olmuştur.
Dairemizin faaliyetleri başta Türkiye ve Avrupa olmak üzere birçok Ombudsmanlık kurumu veya kuruluşu tarafından yakından takip edilmekte ve ülkemizde bulunan diplomatik misyon temsilcileri tarafından takdirle karşılanmaktadır. Bu çerçevede Dairemiz, Avrupa Birliği Kurum ve Kuruluşları ile Kıbrıs’ta yerleşik misyon temsilciliklerine ziyaretler gerçekleştirmiş ve ayni şekilde bazı diplomatik misyon temsilcileri Dairemize iadei ziyarette bulunmuşlardır.
Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) olarak göreve başladığım 2015 yılından itibaren takriben 5 yıl içerisinde 5’inci hükümetle çalışma olanağım olmuştur. Çeşitli sorunlarla veya problemlerle uğraşan hükümetler siyasi istikrarı sürdürmekte zorlanmaktadırlar. Değişen hükümetlerle beraber iş gücü ve yükü de değişmektedir. Ülkemizde hükümetler konusunda istikrar olmadığı cihetle etkin bir yönetimden bahsetme olanağımız bulunmamaktadır. Hükümetlerin değişmesi veya görevden ayrılmaları neticesinde birçok kamu kurum ve kuruluşunda görev yapan Müdür ve Müsteşarlar da değişmektedir. Bilgi, beceri ve uzmanlık isteyen görevlere atanan kişilerin çoğu zaman o iş için ehil olmamaları ve/veya atandıkları görevi yürütmek için gerekli vasfı taşımamaları işimizin aksamasına ve zaman kaybına neden olmaktadır. Görevden ayrılan Müdür veya Müsteşarlar ile birlikte kamusal hafıza da yok olmaktadır. Bu durumdan Dairemizin olumsuz etkilenmemesi olanaksızdır. Tüm bu olumsuzluklara rağmen Dairemize duyulan güven duygusunu sarsmamak adına hukuk ilkelerine bağlı, hesap verebilir ve faaliyetlerimizde şeffaflığı ön planda tutarak çalışmalarımızı titizlikle sürdürmekteyiz. Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi temel hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesi konusunda önemli bir işlev üstlenmiş durumdadır. Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi olarak amacımız toplum içerisinde etkin bir rol oynamak, hak arama kültürünü geliştirmek, İdarenin hukuka aykırı uygulamalarını asgariye indirmek ve kötü yönetimden doğan haksızlıkları önleyen bir düzenin oluşturulmasına katkı koymaktır.
Yeni tip Corona Virüs (Covid 19) pandemisi devam ederken, İdare tarafından alınması gereken bazı önlemlerin alınmaması veya sunulması gereken bazı hizmetlerin sunulmaması ciddi hak ihlallerine yol açabiliyor. Tüm hakların korunması önem taşırken Devlet, herkesin beden ve ruh sağlığı içinde yaşayabilmesini ve tıbbi bakım görmesini sağlamakla ödevlidir. Bu nedenle Pandemi hak ihlallerine gerekçe veya bahane olamaz.
Salgınla mücadele sürecinde Dairece hedefimiz kamu vicdanının her daim sesi olmak, güvenilir bilgi akışını sağlamak ve kamu vicdanında kalıcı olarak yer almaktır.”