Hükümet, Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Tüzüğü’nde yaptığı değişiklikle, 29 Haziran 2023 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesi beklenen tek kullanımlık plastik poşet yasağını, 1.5 yıl süreyle erteledi.
Plastik poşet yasağı, geçiş süreci için, 6 ayın yetersiz olduğu gerekçesiyle, açılan dava sonucu 31 Aralık 2024’e kadar ertelendi.
Erteleme ile ilgili esas nedenin, ülkede faaliyet gösteren plastik tesislerinin kapanmasını, çalışanların işsiz kalmasını engellemek olduğu bilgisini aldık. Plastik poşet üreticileri, plastik poşetlerin kullanımının yasaklanmasına şu anda hazır olmadıklarını belirtmişlerdi.
Hükümet, üreticilerden gelen tepkiler üzerine, plastik poşet yasağını uygulamaya koyamadı ve zaman kazanmak için, uygulama tarihini erteleme yoluna gitti. Bakalım, bu erteleme son erteleme mi olacak?
Plastik poşet yasağının hayata geçirilebilmesi için, bir hedef çerçevesinde kademeli gidecek bir planlama yapılmalıdır. Kısa sürede, hemen uygulanabilecek bir konu değildir. Bir program dahilinde hazırlanılmalıdır.
Öncelikle, plastik ürünlerinin yasaklanması durumunda, ikame olarak bu ürünler yerine, eşit maliyette ve ülke içinden hangi ürünlerin kullanılacağına dair kapsamlı bir çalışma yapılmalıdır.
Plastik poşet üreticilerinin, bu yasaktan olumsuz etkilenmemesi, kapanmamaları için, kendilerini yeni döneme adapte etmeleri, yatırım yapmaları için, şimdiye kadar planlamalar yapılmalı, düşük faizli, uzun vadeli kredi imkanları sağlanması gerekiyordu.
Aslında, ülkemizde pek çok plastik ürün üretilmekte ve yurt dışından getirilmektedir. Bu alanda, eğer yasak getirilecekse, mutlaka ülkenin ihtiyaçları tespit edilmeli, bu rakamlar göz önünde bulundurulmalı ve yasak uygulaması bu çerçevede hayata geçmelidir.
Plastik poşet üretimini yasaklamak tek başına yeterli değildir. İthal edilen plastik ürünlerin durumu ne olacak? Ülkeye gelmeye devam mı edecek? Bu konuda kapsamlı bir yasal çalışma yapılmalıdır.
Öte yandan, Bakanlar Kurulu, plastik poşetlerin, marketlerde 0.25 kuruştan, 1 TL’ye satılmasını onayladı. Naylon poşetlerin yasaklanacağı 31 Aralık 2024’e kadar poşetlerin birkaç kez daha zamlanması beklenmektedir. Yapılan bu zamların, naylon poşet kullanımını caydırması bekleniyor.
Bu kararın, plastik poşet kullanımını bir miktar azaltacağını, fakat önemli oranda azaltacağını düşünmüyorum. Denetim yapılmazsa, poşetlerin işletmelerde bedava dağıtımı bile yapılabilir.
Plastik poşetlerin insan sağlığına zararlı ürünler olduğunu birçok uzman dile getirmektedir. Bunun yanında, gözle görülmeyen çok küçük plastik maddeler de, yediğimiz birçok sebze, meyve ve diğer gıdalar içinde bulunmaktadır.
Bunları yediğimiz zaman da, birçok hastalığa yakalanmamıza neden olmaktadır. Plastik ürünlerin yasaklanmasına dair, daha kapsamlı çalışmalar mutlaka yapılmalıdır.
Bahse konu yasağın uygulanabilmesi ve yürürlüğe girmesi için, teknik düzeyde bilgisi olan kişiler, uzmanlar ve sivil toplum örgütlerinin mutlaka sürece dahil edilmeleri ve görüşlerinden yararlanılması olmazsa olmazdır.
Plastik poşet yasağı, gelişmiş ülkelerde uzun zamandır uygulanmaktadır. Er veya geç mutlaka bizim ülkemiz de de uygulamaya girecektir. Önemli olan, o zamana kadar, gerekli mevzuat, alt yapı ve ikame ürün çalışmalarını tamamlayıp, verilecek teşviklerle, bir plan çerçevesinde hayata geçirmek olmalıdır.
Hükümet yetkilileri, bu ertelemeden sonra rehavete kapılmamalı ve erteleme süresi bitecek olan bir buçuk senenin sonrasına yönelik, çalışmalar ve planlamalara, sektördeki tüm paydaşlarla birlikte şimdiden hazırlanmaya başlamalıdır.
Günü gelsin de bakarız yaklaşımından uzak durulmalıdır. Zira, bu yaklaşım, geçmişte de yaşanılan tecrübelerle göstermiştir ki, bu ülkeye pek çok alanda zaman, maddi ve manevi pek çok şey kaybettirmiştir.