Dila ŞİMŞEK
Lefkoşa Sanayi Bölgesi'nde bulunan işletmeler, Ağustos ayında baş gösteren ekonomik krizden olumsuz etkilendiklerini ve bu etkinin hâlâ sürdüğünü kaydetti. Aylardır işlerinde düşüş yaşadıklarını söyleyen iş sahipleri, Aralık ayında döviz eskisine göre düştüğü için az da olsa canlanma yaşandığını aktardı. Şirket yöneticileri, bu süre zarfında personel sayısını ve ihtiyaçtan aldıkları ürünleri azalttıklarını da belirttiler. “2019 için umutluyuz, döviz biraz daha düşerse ve asgari ücret artarsa bizim işlerimiz de açılacak” şeklinde konuşan işletmeciler, gelecek aylardan daha iyi sonuç almayı ümit ediyor.
İşte şirket yöneticileri
Marangoz Arçın İzci: “Birçok inşaat durduruldu”
“Geçtiğimiz aylarda yaşanan kriz, illaki herkesi etkilemiştir. Benim işletmem adına en çok, inşaatı devam eden ve bitmek üzere olan yapıların, geçici olarak durdurulması kötü etkiledi. Birçok inşa halindeki yapı, borçlarının artması, para kaybı yaşaması ve bizim fiyatlarımızın artmasıyla inşaatlarına ara verdi. Bu yüzden satışlarımız azaldı. Bekleme ve duraklama yaşadık. Bazı müşteriler, ahşabın şu anki durumda lüks olduğunu düşünerek daha ucuz malzemelere yöneldi. Örneğin, tamamen anlaştığımız bir müşterimiz, bu krizden kötü etkilendiğini söyleyerek anlaştığımız miktar ve ödemeyi azaltmak durumunda kaldı. Biz ürünü daha ucuza satabilmek için ne yazık ki kaliteden ödün vermek durumunda kalabiliriz. Ham madde ve ihtiyaçlarımızın fiyatları çok yükseldi. Yeni yılda ise dövizin daha da yükseleceğini düşünüyorum. Maalesef herkes piyasaya yönelik adım atmaya korkuyor. Daha fazla durgunluk yaşanabilir. Bunun yanı sıra, KDV vergileri çok yüksek. Hükümetin, özellikle yerli işletmecilere sahip çıkması gerekir. Orta halli işletmecileri kalkındırmaya yardım etmeye yönelik çalışmalar yapılması gerekiyor.”
Perdeci İbrahim Halil Doğru: “2019 için umutluyuz”
“Biz perde kumaşlarımızı döviz üzerinden alıyoruz. Bu yüzden dövizin yükselmesiyle, giderlerimiz de yükseldi. Önceden satın aldığımızın yarısı kadar ürün getirtmeye başladık. Fiyatlar şimdi biraz daha sabitlendi. Sezon sebebiyle, normalde kışları bizim sektörümüzde durgunluk yaşanır, fakat bu kez döviz de bunu tetikledi. Ancak, önümüzdeki ayla birlikte bir yükseliş yaşanacağını umuyorum. 2019’da işlerimizin artacağı kanaatindeyim.”
Kaportacı Fikret Atilla: “Geçen yıla kıyasla çok düşüş yaşadık”
“Dövizin patlak vermesi, herkes için çok olumsuz sonuçlandı. Ben kendi adıma, bu durumun Ocak ayından sonra daha da kötüye gideceğini düşünüyorum. Geçen yıla kıyasla çok düşüş yaşadık. Normalde Kasım ayında bir durgunluk yaşardık, fakat Ağustos’tan beri her ay durgun geçti. İnsanlar bütçelerine göre borçlanarak bazı şeyleri karşılıyordu. Bankalarda borçlardaki vergiye de zam gelince, bu giderler neredeyse iki katına çıktı. Bu nedenle insanlar her şeyden kısmaya başladı. Asgari ücrete zam gelir ve insanların aylık geliri yükselirse bu durum değişebilir.”
Cam ve ayna üreticisi Mehmet Acet: “Bazı inşaat şirketleri inşalarını askıya aldığı için sorun yaşayabiliriz”
“Bizim sektörümüz, yaşanan krizden diğer sektörlere kıyasla çok fazla etkilemedi, işlerimizde bir düşüş olmadı. Piyasada nakit azalması ve kredi fiyatları biraz sorun yarattı fakat halen satış yapıyoruz. Bunun sebebinin ise, inşaatların cam alımına mecbur olması. İnsanlar belki inşaat halindeki yapılardan bazı şeyleri kısmak ve daha ucuz ürünleri kullanmak isteyebilirler fakat camı mutlaka taktırmak durumundalar. Ancak, bazı inşa halindeki yapıların durdurulduğunu ve ara verildiğini biliyorum. Bu nedenle, birkaç ay sonra sorun yaşayabiliriz. Ben birkaç aya kadar ekonominin biraz daha canlanmasını ve böylece bu krizi daha az zararla atlatabilmeyi umuyorum.”
Oto boyama ve kaportacı Murat Kallavi: “20 personel çalışırken, 9 personele düştük”
“Biz yaşanan kriz sebebiyle, işletmemizde 20 personel ile çalışırken, mecburen bu sayıyı 9’a düşürmek durumunda kaldık. Fiyat pahalılığı yüzünden ise, işletmenin ihtiyaçlarını almakta zorlanıyoruz. Personel azaldığı için ise iş gücünde de azalma yaşandı. Yatırımcı için çok riskli bir durumdayız. Ben bir dış yatırımcıyım ve hükümetin desteğini almıyorum. Aralık ayında ise işlerimizde artış yaşandı. 2019 için ise daha umutluyum. Adadaki nüfusun artmasıyla arabalar da çoğaldı ve mutlaka bize talep olacaktır.”
Mobilyacı Burhan Soykut: “Krizi bitirmek için aylık gelir yükselmeli”
“Döviz kurlarının süratle yükselmesi ile insanlar mecburen harcamalarını en aza indirdi ve daha çok ihtiyacı olan ürünlere yöneldi. Ağustos’tan bu yana bu durum sürüyor. Satış yapabilmek için mecburen indirim kampanyaları düzenliyoruz fakat bu da bize olumsuz etki ediyor çünkü gerekenin altında satış yapıyoruz. 2019 için ise emin değilim, hâlâ toparlanmaya çalışıyoruz. Elimizde yeterli derecede yedek ürün var. Öncelikle bunları satmak niyetindeyiz. Dört-beş aydır ürün ithal etmeyi durdurduk. Eminim ki bu durum başka firmaları da aynı şekilde etkilemiştir. Bu şekilde nereye kadar devam edebileceğini ben de bilmiyorum. Bu durum, insanların aylık gelirinin yükselmesi ile düzelebilir. Dövizin düşmesini beklemek ve düşüşle fiyatların azalacağını ummak riskli ve kesin olmayan bir durumdur. Ancak asgari ücret yükselirse ve insanlar bir ay için yeteri kadar para alabilirse kalıcı bir çözüm sağlanabilir.”