YSK Başkanı Narin Şefik, seçime iki hafta kala TAK'a değerlendirmelerde bulundu, seçim hazırlıklarını anlattı.
Milletvekilliği erken genel seçimine iki hafta kaldı. 203 bin 792 kayıtlı seçmenin bulunduğu Kıbrıs’ın kuzeyinde 23 Ocak seçimi için 763 sandık kurulacak. 2 bin 289 kişinin görev yapacağı sandıklar Pazar günü sabah 08.00’de açılacak; oy verme işlemi 18.00’de tamamlanacak.
Sonuçlar Bayrak Radyo Televizyon Kurumu (BRTK) ile Türk Ajansı Kıbrıs (TAK,) üzerinden duyurulacak. 18.00-19.00 saatleri arasında seçimle ilgili yayın yapmak yasak olacak.
Oylar, “Mühür”, “mühür ve tercih”, “karma oy” şeklinde kullanılacak.
Sandıklar kapandıktan sonra ilk önce partilerin oyları hesaplanacak; yüzde 5 barajını geçip geçmedikleri belirlenecek. Hangi milletvekilinin Cumhuriyet Meclisi’ne girmeye hak kazanacağını mühürle karmadan aldığı oylar ve tercih sayıları belirleyecek.
KKTC’de 4 yıl önce yine milletvekilliği erken genel seçimi için sandığa gidilmiş, Seçim ve Halk Oylaması Yasası’ndaki değişiklikle çarşaf liste ilk kez 7 Ocak 2018’de kullanılmıştı. Bu seçim çarşaf listeyle gerçekleşecek ikinci seçim olacak.
Seçmenlerin, ikamet ettikleri ilçedeki milletvekillerini değil Cumhuriyet Meclisi’ndeki 50 milletvekilinin tümünü belirlemede etkili olmasına imkan veren çarşaf listede sonuçların cetvellere işlenmesi vakit aldığından önceki seçimde sıkıntılar yaşanmıştı. 2018 seçiminde oyların yüzde 11’i de geçersiz sayılmıştı.
Yüksek Seçim Kurulu (YSK) Başkanı Narin Ferdi Şefik, 8 siyasi partinin (pusula sırasına göre; Ulusal Birlik Partisi (UBP), Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP), Demokrat Parti (DP), Toplumcu Kurtuluş Partisi Yeni Güçler (TKP-YG), Bağımsızlık Yolu, Yeniden Doğuş Partisi (YDP), Halkın Partisi (HP) ve Toplumcu Demokrasi Partisi (TDP) ) 400 adayla katılacağı, 3 bağımsız adayla 403 adayın yer alacağı seçimin hazırlıklarını Türk Ajansı Kıbrıs’a (TAK) anlattı.
Şefik, “Elbette böyle bir ortamda seçime gidecek olmak bizi de endişelendiriyor ama vatandaşlar tedbirlerini alarak günlük hayatına devam ediyor. Sandığa gitmenin başka herhangi bir yere gitmekten daha riskli olacağını düşünmüyorum” dedi.
YSK Başkanı Şefik, seçmenleri vatandaşlık görevlerini yerine getirmek üzere sandığa gitmeye çağırdı.
Pozitif vakaların oy kullanamayacağını belirten Şefik, YSK’nın temaslı kişilerin oy kullanmasıyla ilgili konuyu Bulaşıcı Hastalıklar Üst Komitesi’nin yeni kararları ışığında değerlendirerek önümüzdeki hafta karara bağlayacağını belirtti.
“Seçmenden Adapass veya COVID-19 test sonucu talep etmek için karar üretmedik”
Şefik, sandık kurulu üyelerinin tümünün aşılı kişilerden seçildiğini kaydetti.
“Oy kullanacak vatandaşlardan AdaPass veya Covid-19 test sonucu talep edilip edilmeyeceğiyle” ilgili soru üzerine YSK Başkanı Şefik, “Öyle bir karar üretmedik. Oy kullanacak kişiler salonda uzun süre kalmayacak ve zaten maskeli olacak. Seçmenlere eldiven verilecek; salonların camları açık olacak… Sandık kurulu üyeleri uzun saatler birlikte çalışacağından onlardan test talep edilip edilmeyeceği konusu YSK’nın gündemindedir. Seçim tarihine kadar vaka sayısının düşmesini temenni ediyorum” dedi.
“Sandıkta görev yapacak kişi bulmakta zorlandık… Son günlerde 120’den fazla görev iadesi var… Seçime kestiremeyeceğimiz koşullarda gidiyoruz”
Narin Ferdi Şefik, 2018’deki seçimde sandık kurullarında görev yapanların uzun saatler çalıştığını, bu zor koşullara Covid-19 pandemisi de eklendiğinden sandıkta görev yapacak kişi bulmakta zorlandıklarını, 120’den fazla kişinin son günlerde ilçe seçim kurullarına görevlerini iade ettiğini kaydetti.
Şefik, sandık kurulu üyelerinin yarısından fazlasının ilk kez bu görevi yapacağını belirtti.
“Normal şartlarda az sayıda yedek sandık kurulu üyesi belirlenir ama bu seçime kestiremeyeceğimiz koşullarda gidiyoruz” diyen Şefik, “23 Ocak’tan 24 saat önce kimin pozitif olacağını bilmek mümkün değil. İlçe seçim kurulları mümkün olan en fazla yedek üyeyi belirme çabası içinde” dedi.
YSK Başkanı Şefik, partilerin de sandığa temsilci göndereceğini anımsattı.
Sandıkta bir başkanla iki üyenin görev yapmasının zorunlu olduğunu belirten Şefik, üyelerle ilgili son anda sorun yaşanması, yeterli yedek üye bulunamaması, sandık kurul üyelerinin 3’ten aza düşmesi halinde Seçim ve Halk Oylaması Yasası uyarınca sandık başkanının o alanda olan, seçme yeteneğine haiz ve okur yazar olanlar arasından seçeceği biriyle eksikliği doldurulabileceğini söyledi.
Narin Ferdi Şefik, bu şekilde seçilecek kişiler daha tecrübesiz olacağından hata potansiyelinin artabileceği, bilgisayara girişlerde gecikme yaşanabileceğini de ifade etti.
YSK Başkanı, bu kişilerin diğer sandık kurulu üyeleri gibi aşılı olması gerekeceğini de vurguladı.
“Resmi sonuçların açıklanması 24 saatten fazla sürecek”
Yüksek Seçim Kurulu’nun, ilçe seçim kurulları ile WhatsApp ve sayısı artırılan sabit telefon hatları üzerinde iletişim kuracağı söyleyen Şefik, “Resmi sonuçların açıklanması 24 saatten fazla sürecek. Ne zaman netice verebileceğimizi önceden belirtmek mümkün değil” dedi.
Seçimlerin maliyeti 5 milyon 270 bin TL
Seçimin maliyetiyle ilgili soru üzere, bunun 23 Ocak’tan sonra kesinleşeceğini belirten Narin Ferdi Şefik, 2018 milletvekilliği erken genel seçiminin maliyetinin 5 milyon 270 bin TL, iki tur şeklinde gerçekleşen cumhurbaşkanlığı seçiminin maliyetininse 8 milyon 900 bin TL olduğunu söyledi.
Seçmen sayıları
Narin Ferdi Şefik’in verdiği bilgiye göre, askı öncesi 203 bin 183 olan seçmen sayısı askı sonrasında 203 bin 792 oldu. Kesinleşen listeye 609 seçmen eklendi.
Lefkoşa’da 65 bin 428, Gazimağusa’da 51 bin 149, Girne’de 44 bin 684, Güzelyurt’ta 15 bin 42, İskele’de 20 bin 550, Lefke’de 6 bin 639 kayıtlı seçmen var.
23 Ocak seçimi için 6 ilçeye toplam 763 sandık kurulacak. Sandık kurullarında 2 bin 289 kişi görev yapacak. Sandık kurulu başkanlarına bin TL, sandık kurulu üyelerine 800 TL ödenecek.
Lefkoşa’ya 231, Gazimağusa’ya 196, Girne’ye 164, Güzelyurt’a 55, İskele’ye 87 ve Lefke’ye 30 sandık kurulacak.
2018’de gerçekleşen erken seçimde seçmen sayısı 190 bin 553’dü. İki erken genel seçim arasındaki seçmen farkı 13 bin 239. 2020’de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminde 198 bin 957 kayıtlı seçmen vardı.
Nerede ve nasıl oy kullanacağım?
Seçmenlerin 23 Ocak’ta nerede oy kullanacağını internet üzerinden öğrenebileceğini anımsatan Şefik, sandık seçmen listelerinde kayıtlı olan seçmenlerin kimlik kartı numaralarıyla http://www.mahkemeler.net ve http://ysk.mahkemeler.net adreslerinden nerede oy kullanacağını öğrenebileceğini belirtti.
Nasıl oy kullanılacağıyla ilgili kamu spotlarının iki üniversite tarafından hazırlandığını da belirten YSK Başkanı Narin Ferdi Şefik, “mühür”, “mühür ve tercih”, “karma oy” dan oluşan oy verme şekillerini şöyle anlattı:
Mühür
“Seçmenler destelemek istedikleri partinin ambleminin altındaki karenin içine bir defa ‘evet’ mührü basacak. Her mühürle o partinin 50 milletvekili adayına 1 oy gidecek.
Mührün önce emici kağıda basılması; mürekkebin oy pusulasına bulaşmasına engel olur. Seçmenler buna dikkat etmeli. Mührün bulaştığı pusulalar bulaşın işaret olarak kabul görmesi halinde geçersiz sayılacak.
Mühür ve tercih
Mühür ve tercih kullanacak seçmenler mühür vurdukları partinin 50 adayı arasında kalemle tercih yapılabilecek.
Her ilçeden aday tercih etme zorunluluğu yok ancak tercih yapılacak ilçedeki adayların yarısı kadar tercih yapma şartı var.
Lefkoşa’da 16, Gazimağusa’da 13, Girne’de 11, Güzelyurt’ta 3, İskele’de 5, Lefke’de 2 aday bulunuyor.
Lefkoşa’da 8; Gazimağusa’da 6; Girne’de 5; Güzelyurt’ta 1; İskele’de 2; Lefke’de 1 tercih yapma hakkı var.
Söz konusu sayılardan daha az veya daha çok tercih yapılması halinde tercihler geçersiz sayılır. Herhangi bir ilçede hatalı tercih yapılırsa sadece o ilçedeki tercihler geçersiz olur. Her ilçede tercihler hatalı yapılsa bile mühür geçerli sayılır.
Tercih, oy olmadığı için sadece adayların parti içi sıralamasını etkiler, partilerin aldığı oy miktarına veya kaç milletvekili çıkaracağına etki etmez.
Karma
Karmada mühür kullanılmaz. Kalemle oy pusulasındaki adaylar arasında seçim yapılır. Kural, en az 23 en fazla 50 adaya oy vermektir. Oyların en az iki parti veya bir parti ve bir bağımsız arasında paylaştırılması gerekir.
Her ilçede oy kullanma zorunluluğu yoktur ancak oy kullanılacak ilçede oylar karışık kullanılmalı ve en az aday sayısının yarısı kadar adaya oy verilmeli veya en fazla o ilçedeki aday sayısı kadar adaya karışık şekilde oy kullanılmalı.
Lefkoşa en az 8 en fazla 16; Gazimağusa’da en az 6 en fazla 13;Girne’de en az 5 en çok 11;Güzleyurt’ta en az 1 en çok 3;İskele’de en 2 en fazla 5; Lefke’de en az 1 en çok 2 adaya oy verilebilir.
Bir ilçede bu sayılarda belirtilen en az aday sayısından az veya en fazla aday sayısından fazla adaya oy verilirse o ilçenin karma oyları geçersiz kabul edilir.
Eğer oy kullanılan tüm ilçelerdeki geçerli karma oy sayısı 23’ün altına düşerse tüm karma oy pusulası geçersiz addedilir. Eğer hatalı karma oyların haricindeki geçerli karma oyların toplamı 23’ün üzerinde ve 50 veya 50’den az ise oy pusulası geçerlidir.
Hata payını en aza indirmek için karma oy kullanımında minimum olarak belirtilen 23’ün üzerinde adaya oy kullanılması gerek.
4 yılda 4 hükümet….
7 Ocak 2018 erken genel seçimiyle Ulusal Birlik Partisi (UBP), Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP), Halkın Partisi (HP), Toplumcu Demokrasi Partisi (TDP), Demokrat Parti (DP) ve Yeniden Doğuş Partisi (YDP) Cumhuriyet Meclisi’ne girdi; 4 yılda 6 siyasi partinin farklı zamanlarda dahil olduğu 4 koalisyon hükümeti kuruldu.
Geride bıraktığımız 2021’de seçim tarihiyle ilgili tartışmaların yanı sıra Seçim ve Halk Oylaması Yasası’nda değişikliğe gidilmesi, karma oyun kaldırılması da gündeme geldi, Cumhuriyet Meclisi’nde komite kuruldu ancak bu konuda uzlaşı sağlanamadı.