Yıl 1975.
Kıbrıs'ın en önemli dönüm noktalarından biri kabul edilen savaşın sonrası.
Türkiye'nin Kıbrıs'a yönelik müdahalesi sonrasında, yeşil bir boyayla çizilen hat, adayı ikiye böldü.
Ancak, Kıbrıslı Türklerin elinde kalan adanın kuzey yarısı, öylesine "bol" gelmişti ki!..
Bu da doğaldı.
Çünkü, 160 binin üzerinde Kıbrıslı Rum güneye göç ederken, kuzeyden gelen Kıbrıslı Türklerin sayısı 65 bindi.
Üstelik, Kıbrıslı Türkler, 500 bin dönüme yakın bir mal bırakırken güneyde; kuzeyde kendilerini bekleyen 1.5 milyon dönüm mal, mülk vardı.
Yine de…
160 binin üzerinde Kıbrıslı Rum'un terk ettiği KUZEYE, gelen 65 bin Kıbrıslı Türk, sığışamadı.
15 bine yakın evi bıraktı, kuzeye geldi Kıbrıslı Türkler…
Kıbrıslı Rumlar, 40 binin üzerinde evi terk etti, güneye göç etti.
Evet…
1975'e girilirken, 40 binin üzerinde ev, binlerce işyeri, otel, fabrika, atölye vardı boş…
Ve bu "ganimet", kuzey açısından adanın gerçek tarihi oldu.
Tüm dengeleri, yaşam alışkanlıklarını değiştirdi; iktidarları belirledi, "ganimet" adeta Kıbrıslı Türklerin "karakteri" oldu.
Sene 1975!
Kıbrıs'ın kuzeyinde "acil" nüfusa ihtiyaç vardı.
Ve o dönem, iddiaya göre "Kıbrıs Türk Federe Devleti'nin istemi üzerine, Kıbrıs'ın Türk bölgesindeki işgücü açığının Türkiye'den gelecek işgücü ile kapatılmasına ilişkin yönetmelik" hazırlandı!..
Sonra da nüfus taşınmasına başlandı.
Çok sınırlı sayıda basılan ve üzerinde "ÇOK GİZLİ" ibaresi yer alan YÖNETMELİK ile hangi grupların, ne kadar sayıda adaya geldiği, hangi bölgelerden hangi köylere nüfus aktarıldığına dair BELGELERİ, bu kadar kapsamlı olarak İLK KEZ sizlerle paylaşacağız.
Kıbrıs'ın kuzeyine "nüfus aktarılması siyaseti"ni, bir kez daha buradan masaya yatıracağız.
Cenk MUTLUYAKALI
İşte "çok gizli" yönetmelik
Kıbrıs Türk Federe Devletinin İstemi Üzerine Kıbrıs’ın Türk Bölgesindeki İşgücü Açığının Türkiye’den Gönderilecek İşgücü İle Kapatılmasına İlişkin YÖNETMELİK…
"ÇOK GİZLİ" ibaresi taşıyor.
"Sınırlı" sayıda nüshada basılmış.
Tarih: 2.5.1975 NO: 97
Bakınız içeriğinde neler var.
Yanlış bir yorum yapmamak adına yönetmelikte yazılanları, aynen aktarıyoruz.
BÖLÜM / GENEL ESASLAR / AMAÇ
MADDE 1- Kıbrıs’ın Türk Bölgesinin ekonomik yönden kalkındırılmasının sağlanması amacıyla Kıbrıs Türk Federe Devletinin istemi üzerine, bölgedeki işgüdü gereksinmesinin sür’atli ve planlı bir şekilde karşılanmasıdır.
KAPSAM
MADDE 2- Bu Yönetmelik: Kıbrıs’ın Türk Bölgesine gönderilecek işgücünün ve önceliklerinin saptanmasını, seçimini değerlendirilmesini ve gruplandırılmasını,
Bu görevi yapacak örgütün kuruluş ve işleyiş esaslarını,
Uygulamada izlenecek yöntemleri,
Uygulamada kullanılacak mali kaynakları ve sarf usullerini,
Gönderilecek işgücü için bölge ve aile seçimi ölçütlerini ve tarım sektöründen gidecek işgücünün seçiminde öncelikli yöreleri kapsar
"Gönderilecek" işgücü, bölge ve aile seçimi ölçüt ve genel öncelikleri
İŞGÜCÜ
MADDE 3- Tarım, sanayi, turizm ve diğer hizmet sektörlerinde istihdam edilmek üzere Türkiye’den Kıbrıs’ın Türk Bölgesine gidecek olan işgücü aşağıdaki guruplardan oluşur.
- Daha evvel Türkiye’ye göç etmiş bulunan Kıbrıs kökenli, T.C. uyruklu veya halen Türkiye’de ikamet eden ve çalışan Kıbrıslı Türkler,
- Çiftçiler ve tarım işçileri,
- Sanayi, Turizm ve diğer hizmet dallarında çalışacak kalifiye işçiler,
- Esnaf , zanaatkarlar, sermaye ve işletme sahipleri, çeşitli mesleklerdeki fikir işçileri, çeşitli meslek dallarındaki uzman ve teknisyenler.
- Vasıfsız işçiler.
GÖNDERİLECEK İŞGÜCÜNÜN SAPTANMASI
MADDE 4- Üçüncü maddenin b, c ve e fıkralarında kayıtlı işgücü için aşağıdaki koşullar aranır :
- Aile başkanı veya aile sayılan kişi olmak,
- Medeni haklarını kullanma ehliyetine sahip bulunmak,
- Kendisine gösterilecek yöre ve sektörde istihdam edilmeyi kabul ve taahhüt etmek.
BÖLGE VE AİLE SEÇİMİ ÖLÇÜTLERİ :
MADDE 5- Üçüncü maddenin b, c ve e fıkralarında kayıtlı işgücü için bölge seçimi ölçütleri ve öncelikleri:
- Sosyal uyum yeteneği yüksek olan nüfusun yaşadığı bölgeler,
- Kıbrıs’taki istihdam dallarına yatkın bilgi ve beceriye sahip nüfusun yaşadığı bölgeler,
- Nüfus yoğunluğu fazla ve iskan sorunu büyük olan bölgeler,
- Deniz yakını dağlık ve ormanlık bölgeler,
- İklimi Kıbrıs’a benzer bölgeler.
MADDE 6 – Üçüncü maddenin b, c ve e fıkralarında kayıtlı işgücü için aile seçimi ölçütleri:
Ailelerin Türk Vatandaşı, anadillerinin Türkçe olması,
Aile reisinin okuryazar, askerliğini yapmış bulunması, 45 yaşından büyük olmaması ve sağlık durumunun verilecek işi yapmaya elverişli olması,
Aile reisleri ve fertlerinin yurt dışına çıkmasına engel olacak kanuni sakıncalarının bulunmaması.
Genel öncelik: Yerleşik olmayan göçebeler
MADDE 7 – Tarım kesiminden gidecek işgücü için, köyler açısından:
- Yerleşik durumda olmayan göçebelere,
- Yapılan veya yapılması planlanan barajlardan göl sahası içinde kalan veya kalacak köylere,
- 6831 Sayılı Orman Yasasının 13/B maddesi kapsamına giren orman içi köylere,
- Topraksız nüfusun yoğun olduğu köylere,
- Tarihi ve turistik değere sahip yerler üzerinde kurulmuş olan köylere, öncelik verilir.
MADDE 8- Aileler açısından:
- Topraksız yahut yeterli toprağı olmayan ailelere,
- Yeterli gelir getiren bir işe veya mülke sahip bulunmayanlara, öncelik tanınır.
Genelkurmay devrede!
BÖLÜM III / ÖRGÜT
MERKEZİ ÖRGÜT:
MADDE 9 – Türkiye’den Kıbrıs’ın Türk Bölgesine aktarılacak işgücü ile ilgili politikayı saptamak, planlamak ve koordinasyon hizmetlerini yürütmek üzere Kıbrıs Koordinasyon Komitesi bünyesinde bir “İŞGÜCÜ PLANLAMA KOMİSYONU” kurulur. Bu Komisyon Kıbrıs Koordinasyon Komitesi Başkanının başkanlığında aşağıdaki kuruluşların ve başkanlıkça gereksinme duyulacak diğer kuruluşların üst kademe temsilcilerinden oluşur.
- Genelkurmay Başkanlığı
- Milli Savunma Başkanlığı
- İçişleri Bakanlığı
- Dışişleri Bakanlığı
- Maliye Bakanlığı
- Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı
- Çalışma Bakanlığı (İş ve İşçi Bulma Kurumu Genel Müdürlüğü)
- Köy İşleri ve Kooperatifler Bakanlığı (Toprak ve İskan İşleri Genel Müdürlüğü)
- Sosyal Güvenlik Bakanlığı (Sosyal Sigortalar Kurumu Genel Müdürlüğü)
- Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı
MADDE 10 – İşgücü planlama komisyonunun görevleri şunlardır:
- Komisyonun çalışma ilke ve yöntemini saptamak,
- İşgücü aktarmasında izlenecek genel uygulama politikasını saptamak,
- Kıbrıs Türk Federe Devletinden işgücü gereksinmesi konusunda gerekecek bilgi ve istekler ışığında gerekli değerlendirmeleri yapmak ve uygulama birimlerine değerlendirme sonuçlarını iletmek.
- İşgücü gönderilmesine ilişkin genel zamanlama planını hazırlamak,
- Uygulama birimleri arasında gerekli işbirliği ve koordinasyonu sağlamak ve ortaya çıkacak darboğazlara çözüm getirmek.
UYGULAMA BİRİMLERİ VE GÖREVLERİ:
MADDE 11 – Uygulama birimleri ve bu birimlerin görevleri aşağıda belirtilmiştir.
Köy ileri ve Kooperatifler Bakanlığı (Toprak ve iskan işleri Genel Müdürlüğü):
Kıbrıs’ın Türk Bölgesinde tarım işkolundaki işgücü gereksinmesini karşılamak üzere Türkiye’de tarım sektöründe çalışıp da Kıbrıs’a gitmek isteyenlerden talep ve taahhütname almak, değerlendirmek, sonuçlarını işgücü planlama Komisyonuna bildirmek ve Kıbrıs’a gönderilmelerine karar verilenlerin Mersin’e intikallerini sağlamak üzere gerekli tüm tedbirleri almak.
Çalışma Bakanlığı (İç ve İşçi Bulma Kurum Genel Müdürlüğü):
Kıbrıs’ın Türk Bölgesinde sanayi, turizm ve diğer hizmet sektörlerinde istihdam edilmek üzere Türkiye’den Kıbrıs’a gitmek isteyenlerin talep ve taahhütnamelerini almak, değerlendirmek, sonuçlarını işgücü Planlama Komisyonu’na bildirmek ve Kıbrıs’a göndermelerine karar verilenlerin Mersin’e intikallerini sağlamak üzere gerekli tüm tedbirleri almak.
İşgücü Gönderme Komitesi, İçel Valiliği başkanlığında
Madde 12 – Kıbrıs’ın Türk Bölgesine gönderilmesine karar verilen ve bu maksatla Mersin’e getirilecek olan işgücünün Mersin’de kalacağı süre içinde iaşe ve ibatelerini sağlamak ve eksik kalan formalitelerini de tamamlayarak Ada’ya intikallerini gerçekleştirmek üzere İçel İş ve işçi Bulma Kurumu Şubesi bünyesinde bir “İŞGÜCÜ GÖNDERME KOMİTESİ” kurulur.
Bu komite İçel Valisinin başkanlığında aşağıdaki kuruluşların yöneticileri ile Valinin uygun göreceği diğer yetkililerden oluşur.
- Emniyet Müdürlüğü
- Toprak ve İskan Müdürlüğü
- İş ve İşçi Bulma Kurumu Şube Müdürlüğü
- Sağlık ve Sosyal Yardım Müdürlüğü
MADDE 13- İşgücü Gönderme Komitesinin Görevleri şunlardır:
· Kıbrıs’a gitmek üzere Mersin’e gelecek nüfusun uzun süre bekletilmesini ve yığılmasını önlemek üzere uygulayıcı birimlerle devamlı haberleşme ve koordinasyonu sağlamak.
· Kafilelerin geçici süre ile barındırılacakları yerin temini ve iaşeleri ile her türlü tedbiri almak ve yürütmek,
· Kafilelerin beraberinde götürecekleri zati ve ev eşyalarının muhafazasını sağlamak,
· Kıbrıs’a gideceklerin eksik kalan formalitelerini ikmal etmek,
· Kafilelerin ve eşyalarının Kıbrıs’a intikallerini sağlamak,
· Kıbrıs Türk Federe Devleti Ankara Temsilciliği Mersin Şubesi ile gerekli işbirliğini sağlamak.
BÖLÜM IV
MALİ KAYNAKLAR
MADDE 14- Tarım sektöründen Kıbrıs’ın Türk Bölgesine işgücü gönderilmesinin gerektirdiği masraflar, 2510 Sayılı Kanuna ek 1309 sayılı kanununa ek 1306 sayılı Kanununun bazı maddelerinin uygulama şeklini gösterir Yönetmelik” esaslarına göre karşılanır. Bu fondan yapılacak harcamalar gelecek Mali Yıl Bütçesinden talep edilir.
MADDE 15- Sanayi, turizm ve diğer hizmet sektörlerinden Kıbrıs’ın Türk Bölgesine işgücü gönderilmesinin gerektirdiği masraflar, Kıbrıs’taki işverenin katkısı ile oluşan fondan ve diğer kaynaklardan karşılanır.
Öncelik göçebe gruplar ve köy topluluklarına
BÖLÜM V / UYGULAMADA İZLENECEK YÖNTEM
GENEL ESASLAR:
MADDE 16 – İşgücü aktarması süreci içinde görev alacak Mülki Amirler, Toprak ve İskan Müdürleri, iş ve işçi Bulma Kurumu Şube Müdürleri ve ilgili diğer yöneticilere, uygulamaya geçilmeden önce, işgücü gönderilmesine ilişkin politik, hedef ve yöntemler açıklanır.
İŞGÜCÜ GÖNDERİLMESİNE İLİŞKİN İŞLEMLER:
MADDE 17- Tarım Sektöründen Gönderilecek İşgücü:
A – 2510 ve buna ek 1306 Sayılı Kanun kapsamına giren ve daha önce Toprak ve İskan İşleri Genel Müdürlüğüne Türkiye’de yerleştirilmeleri ve istihdam olanaklarına kavuşturulmaları için başvurmuş olan göçebe grupları ve köy topluluklarına öncelik tanınır. (Uygulamaya ilk başlanacak olan göçebe gruplarının ve köylerin listeleri eklidir. Bu listelerde yer alan göçebelerin ve köylerin kendi aralarındaki öncelik sırası ise, Kıbrıs’tan gelecek iş gücü talebinin niteliği ve yönetmelikteki bölge ve köy seçim ölçütleri dikkate alınarak uygulayıcı birim tarafından tespit edilir.)
Ancak, bunların dışında kalan veya topraksızlık açısından büyük sorunları bulunan köylerden gelecek istemler de, olanaklar elverdiği oranda değerlendirilir.
Bu yönetmelik uyarınca, tarım sektöründen Kıbrıs’a gitmek isteminde bulunanlar, Yönetmeliğin yürürlüğe girişinden itibaren en geç 3 ay içinde istemlerini yazılı olarak ilgili mercilere yapmak zorundadırlar. Gerektiğinde bu süre işgücü planlama komisyonu tarafından uzatılabilir.
b-Yukarıda öncelikleri saptama göçebe grupları ve köy toplulukları ile Toprak ve İskan Müdürlüklerince bizzat temas edilir ve istemde bulunanlardan talep ve taahhüt formları, köy ihtiyar heyeti huzurunda usulüne uygun olarak alınır. Vilayetçe saplanan tarihten sonra yapılacak talepler kabul edilmez.
Talep ve taahhüt formları, Yönetmelikte yer alan aile seçim ölçütlerine uygunlukları yönünden, il makamınca kurulacak bir komisyon eliyle değerlendirilecek, gönderilmeye aday olanların köyler itibarıyla isim listeleriyle birlikte Toprak ve İskan İşleri Genel Müdürlüğüne gönderilir.
Toprak ve İskan İşleri Genel Müdürlüğüne illerden gelen talep ve taahhüt forumları ile isim listeleri Kıbrıs’tan alınan taleplere göre değerlendirilerek gönderilmeleri uygun görülenler için, gidecekleri yöre ile aile ve nüfus sayısı belirlenmek suretiyle hazırlanacak listeler, onaylamak üzere, işgücü Planlama Komisyonu’na iletildi.
Onaylanan listeler Toprak ve İskan işleri Genel Müdürlüğü tarafından, gerekli formalitelerin tamamlanması için, süre de belirtilerek valiliklere ulaştırılır.
Taahhütname verenlerin Kıbrıs’a intikalini sağlamak üzere, Toprak ve İskan Müdürlüğü ve İş ve İşçi Bulma Kurumu Şube Müdürlüğünün işbirliği ile, gidecekleri gerekli Kıbrıs için geçerli işçi pasaportu naahalinde verilir. Diğer formaliteler de en geç verilen süre içinde tamamlanacak sonuç toprak ve iskan işleri Genel Müdürlüğüne bildirilir.
Toprak ve İskan İşleri Genel Müdürlüğünden verilecek nakit talimata çerçevesinde mahalli örgütçe hazırlanacak nakil plansına göre işgücünün Mersin’e intikali sağlanır. Ve işgücü gönderme komitesine zamanında bilgi verilir.
MADDE 18 – Sanayi, Turizm ve diğer hizmet sektörlerinde gönderilecek işgücü
Sanayi, Turizm ve diğer hizmet sektörlerinde ilişkin işgücü talepleri isimli veya isimsiz olarak, İş koşulları da belirtilmek suretiyle, Kıbrıs Türk Federe Devletinin yetkili mercilerine iş ve işçi bulma kurumu genel müdürlüğüne ulaştırılır.
Alınan talepler, bu yönetmelikte yer alan ve işgücü planlama komisyonu tarafından saptanan ilkeler ışığında değerlendirilerek,iş ve işçi Bulma Komisyonu Genel Müdürlüğü tarafından merkez ve taşra örgütleri eliyle karşılanır.
Kıbrıs’a gönderilecek işgücünün, meslek ve iş dalları listeleri, bilgi için işgücü Planlama Komisyonu’na ve gönderme işlemlerinin yapılması için Mersin İşgücü Gönderme Komitesine iletilir.
MADDE 19- On yedinci ve on sekizinci maddelerde belirtilen işgücü dışında kalanlar, Kıbrıs’a gidişleri ile ilgili başvurularını doğrudan doğruya veya Kıbrıs Türk Federe Devleti Ankara Temsilciliği aracılığı ile Kıbrıs Türk Federe Devleti Planlama ve Koordinasyon Bakanlığına yaparlar.
"Dönenlerin, dönüş masrafları karşılanmaz"
BÖLÜM V. DİĞER HÜKÜMLER
MADDE 20 – Kıbrıs’a çalışmak üzere gidenler, Kıbrıs’ın Türk Bölgesinde mevzuata uymakla yükümlüdür.
Gönderilecek işgücüne Kıbrıs’ta sağlanacak olanaklar, tanınacak olanaklar ve Türkiye’deki sosyal güvenliklerine ilişkin hususlar Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kıbrıs Türk Federe Devleti arasında yapılacak bir protokolle saptanır.
Çeşitli maddelerle, Kıbrıs Türk Federe Devleti tarafından Türkiye’ye iade edilmelerine karar verilenlerin, sait şekilde dönenlerin dönüş masrafları karşılanmaz ve bunlar dönüşlerinde 2510 ve buna ek 1306 sayılı Kanun hükümlerinden yararlanamazlar.
MADDE 21 – Kıbrıs’a gitmesine karar verilenlerden, askerlik, hastalık, ölüm ve benzeri haller dışında kalan nedenlerle, kendilerine tebliğ edilen tarihte hazır olmayanlar haklarını kaybetmiş sayılırlar.
MADDE 22 – İşgücü’nün Kıbrıs’a gönderilme süreci içinde yapılacak olan nakil, iaşe ve ibate masraflarından yalnız Türkiye İçindeki son yönetmeliğin mali kaynakları bölümünde belirtilen fonlarda karşılanır.
MADDE 23 – Üçüncü maddenin b, c ve fıkralarında belirtilen nileler, sadece ev eşyası zati eşya olmak üzere en çok 500 kg. ağırlığında eşyaların beraberlerinde götürebilirler, Ancak mesleğin gerektirdiği araç ve gereçler bu sınırlamanın dışındadır.
BÖLÜM VII
İSTİSNAİ HÜKÜMLER
MADDE: 24 – Kıbrıs’a gidecek işçiler için, iş ve İşçi Bulma Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından uygulanan “Yurt Dışında İşe Yerleştirme Hizmeti Yönetmelik”in 67. Maddesinin 2. Paragrafı uygulanır.
MADDE 25 – Taramanın veya büyük bir çoğunluğunun Kıbrıs’ın Türk Bölgesinde gönderilmesi düşünülen köyler ve topluluklar hakkında, bütünlüğün bozulması amacıyla, bu yönetmeliği 6. Maddesinin b fıkrasındaki koşullar aranmayabilir.
MADDE 26- Birinci ve ikinci Barış Harekatının fiilen katılan Türk silahlı Kuvvetleri mensuplarından şehit aileleri ve ebeveyni, malül gaziler ve gazilerden Kıbrıs’ın Türk Bölgesine gitmek isteyenlere, bu Yönetmelik kapsamına giren gruplara nazaran öncelik tanınır.
Bunlarla ilgili talepler Milli Savunma Bakanlığınca alınan ve gönderilmeye aday olanların isimleri, Kıbrıs’ta istihdam dalları da belirtilerek işgücü planlama Komisyonu aracılığı ile Kıbrıs Türk Federe Devleti yetkilileri makamlarına intikal ettirilir.
Bu şekilde Kıbrıs’a gidecek olanlar da, bu Yönetmelik kapsamını içinde diğer gruplara tanınan haklardan yararlandırılırlar.
BÖLÜM VIII
YÜRÜRLÜK
MADDE 27 – Bu Yönetmelik Bakanlar Kurulunca onaylandığı tarihte yürürlüğe gider.
MADDE 28 – Bu Yönetmeliği Bakanlar Kurulu yürütür.
(Bu Yönetmelik 7/9514 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulmuştur.)
SİZLER DE BİLGİLERİNİZİ PAYLAŞINIZ!..
1975 senesi, nüfus aktarma hareketine dair sizler de eğer anılarınız, belgeleriniz, fotoğraflarınız varsa, bizlerle paylaşınız. Ayrıca, o günlerde adaya gelen insanların önemli bir çoğunluğu, Kıbrıs'ın değişmez bir parçası oldular. Çocuklar doğdu… Onlar evlendi, onların çocukları büyüyor şimdi adada… 1975'te adaya getirilen insanlarımız ve çocukları da, deneyimlerini ve varsa belgeleri, fotoğrafları bizlerle paylaşabilirler. Her türlü paylaşımınızı, editor@adreskibris.com adresine bekliyoruz.