Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu (KIB-TEK) Yönetim Kurulu Asbaşkanı Yusuf Avcıoğlu ile KIBTEK Yönetim Kurulu Üyesi Ali Şefik, KIB-TEK’le ilgili Sayıştay Başkanlığı ve Yüksek Yönetim Denetçisine şikayette bulunduklarını açıkladı.
Avcıoğlu ve Şefik konuyla ilgili yazılı açıklamalarında, iyi yönetim ve Anayasanın eşitlik ilkeleri çerçevesinde, halkın malı olan KIB-TEK'in “siyasetten arındırılarak” iyi yönetilmesi için mücadele ettiklerini kaydettiler.
Kurumun çalışma yöntemi ve son dönemde alınan kararlarla ilgili detaylı bilgiye yer verilen ortak açıklamada, “ilgili yasal düzenlemeler çerçevesinde yapılan hesaplamalar sonucu KIB-TEK yönetim kurulunun 22 Ağustos 2019- 6 Mart 2020 tarihleri arasında 6 kez tarife düzenlemesi yönünde karar aldığı ancak ilgili bakanlığın bu kararı reddettiği” kaydedildi.
“Tarife düzenlemelerinin yapılmaması sebebiyle oluşan zararın” Maliye Bakanlığı tarafından karşılanması talebine ise herhangi bir yanıt verilmediği belirtilen açıklamada, alınan yatırım kararlarının da işletilmediği dile getirildi.
“Siyasi baskı” nedeniyle sayaç kesme ve bağlama işlemleriyle ilgili sorunlar da olduğu kaydedilen açıklamada, tüm bunların incelenip, denetlenip, yasal prosedürü başlatmak üzere raporlanması için Sayıştay Başkanlığı ve Yüksek Yönetim Denetçiliğine şikayette bulunulduğu ifade edildi.
Açıklamanın tam metni şöyle:
“Elektrik İnkişaf Yasasının 23. Maddesinin 1’inci fıkrasında yer alan maliyet unsurları tahtında hesaplanan Ortalama Maliyet Fiyatı M harfi ile gösterilir ve kWs başına düşen ortalama maliyet fiyatı hesaplama formülü: M=Yakıt Bedeli YB + Sabit Bedel SB’dir.
Yakıt Bedeli bir tonluk yakıt maliyetinin değişimine bağlı olarak 3 ayı geçmeyen sürelerde, sabit bedel ise yılda iki kez Şubat ve Ağustos Ayı içerisinde, üretim, tüketim miktarları, ekonomik değişimler ve diğer maliyet unsurları gözden geçirilerek, varsa oluşan değişiklikler ışığında yeniden hesaplanır ve yeni durum maliyetlere yansıtılır.
28 Şubat 2019 tarih ve MS/32/2019 No’lu Karar ile Elektrik İnkişaf Nizamnamesi altında, güncel yakıt bedeli ve sabit bedel maliyetleri çerçevesinde elektrik tarifeleri güncellenmiş ve aynı zamanda da çoklu tarifeye geçilmiştir.
Bu tarife düzenlemesinden sonra, Nisan 2019’da mevcut hükümet bozulmuş, hükümet değişimi olmuş, 2019 yılının Haziran Ayında kurulan yeni Hükümetle birlikte yeni KIB-TEK Yönetim Kurulu atanmıştır.
Hükümet değişimi süresinde Genel Müdürlük tarafından 9 Mayıs 2019 tarihinde hazırlanan Tarife Düzenlemesi Önergesi, Yönetim Kurulu Üyelerinin istifası sebebiyle, toplantı yeter sayısı olmadığı için karara bağlanamamıştır.
Yeni Hükümetin kurulup Yeni KIB-TEK Yönetim Kurulunun atanması ile birlikte 18 Haziran 2019 tarihinde Genel Müdürlük tarafından Yönetim Kuruluna yeni bir önerge gönderilmiş, bu önerge konusunda da Bakanlık tarafından dönemin Yönetim Kurulu Başkanına bekletin talimatı verilerek yürürlüğe konmamıştır.
Bunun akabinde, 22 Ağustos 2019 (EO/80/2019) , 26 Eylül 2019 (EO/123/2019) , 14 Kasım 2019 (EO/179/2019) , 25 Aralık 2019 (EO/218/2019) , 16 Ocak 2020 (EO/07/2020) , 6 Mart 2020 (EO/51/2020) tarihlerinde toplam 6 kere alınan Yönetim Kurulu Kararları ile tarife düzenlemesi yapılması kararlaştırılmış, ilgili Bakanlığa bildirilmiş, fakat her seferinde Bakanlığın talimatı ile Tarife Düzenlemesi yapılması engellenmiş, 11 Haziran 2020 (SG/46/2020) karar ile de Tarife Düzenlemelerinin yapılmaması sebebiyle oluşan zararın Maliye Bakanlığı tarafından karşılanması talep edilmiş, bu karara da ilgili Bakanlık tarafından olumlu veya olumsuz bir geri dönüş yapılmamıştır.
“31 ARALIK 2019 TARİHİNE KADAR 125 MİLYON 378 BİN 768 TL NET ZARAR”
Bağımsız Denetçi Ergin & CO’nun 2019 yılı mali hesaplarında yapmış olduğu denetim sonucunda, Yönetim Kuruluna sunmuş olduğu raporda, KIB-TEK’in yalnızca 31 Aralık 2019 tarihine kadar 125 milyon 378 bin 768 TL net zarar ettiği tespit edilmiştir.
Bakanlık eliyle yaratılan zarar bu kadarla da kalmamış, yaratılan zarar sebebiyle KIB-TEK borçlanmak durumunda bırakılmış ve finansman gideri yükü altına da sokulmuştur.
İlgili Bakanlığın Tarife Düzenlemesi yapılmaması konusundaki talimatları, basına sık sık vermiş olduğu, “Aralık 2020’ye kadar elektriğe zam yapılmayacaktır” şeklindeki açıklamaları ve KIB-TEK Yönetim Kurulu Toplantılarının ses kayıtları olan toplantı tutanaklarında da mevcuttur.
Elektrik İnkişaf Yasasının 23. Maddesinin (1)’inci fıkrasında yer alan maliyet unsurları tahtında hesaplanan Ortalama Maliyet Fiyatı (M) harfi ile gösterilir ve kWs başına düşen ortalama maliyet fiyatı hesaplama formülü: M=Yakıt Bedeli (YB) + Sabit Bedel (SB) ‘dir. Sabit Bedel’i daha detaylı açacak olursak:
“Sabit Bedel = Personel Gideri Maliyeti + Emeklilik Fon Maliyeti + Amortisman Maliyeti + Finansman Maliyeti + Genel Gider Maliyeti + Kalecik Santral Kira Bedeli Maliyeti + İlave Yatırım Payı Maliyeti” şeklindedir.
28 Şubat 2019 tarih ve MS/32/2019 No’lu KIB-TEK Yönetim Kurulu Kararında da mevcut olduğu gibi, sabit bedel içerisindeki “İlave Yatırım Payı Maliyeti” 5.5 Kuruş/kWs olarak belirlenmiş ve yürürlüğe konmuş fakat yine Bakanlık Politikaları çerçevesinde, MS/32/2019 No’lu karar akabinde, Nisan 2019’da Bakanlar Kurulu Kararı ile santral yatırımı için uluslararası ihale kararı alınmış fakat ilgili Bakanlık tarafından durdurulmuş, akabinde Kasım 2019’da EL-SEN ile Yatırım Konusunda protokol imzalanmış fakat yine yatırım kararı yürütülmemiş, son olarak KIB-TEK Yönetim Kurulunun 11 Haziran 2020 tarih ve SG/44/2020 ve 11 Haziran 2020 tarih ve SG/45/2020 No’lu almış olduğu kararlar da Bakanlar Kurulunun onayına sunulmak üzere ilgili Bakanlığa gönderilmiş fakat Bakanlar Kuruluna sunulmamış, gerek 2019 yılı sonuna kadar, gerekse 2020 yılı günümüze kadar her hangi bir yatırım yapılmamış, yatırım payı için ayrılan bu meblağ da heba edilmiştir.
1 Mart 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında Üretilen Enerji Miktarı 1,380,557,000 kWs olmuştur.
1,380,557,000 kWs x 5.5 Kuruş/kWs ile hesapladığımızda, 31 Aralık 2019 tarihine kadar amacına uygun olarak kullanılmayıp 75 milyon 930 bin 614 TL de, borç ödemeleri vb kullanımlar ile heba edilmiştir.
“TOPLAM ZARAR 201 MİLYON 309 BİN 382 TL”
125 milyon 378 bin 768 TL ve 75 milyon 930 milyon 614 TL’yi topladığımızda, oluşan toplam zarar 201 milyon 309 bin 382 TL’ye ulaşmaktadır.
Sayaç kesme/bağlamalarda yaşanan sıkıntılar ve basına yansıyan haberler çerçevesinde sayaç kesme/bağlamanın denetime tabii olması için 16 Temmuz 2020 tarih ve SG/98/2020 No’lu KIBTEK Yönetim Kurulu Kararı üretilmiş, bu karar uyarınca, İç Denetim Şube Sorumlusunun tüm kesme/bağlama işlemlerinin günlük bazda denetlenmesi ve Genel Müdüre ve Yönetim Kuruluna, yapılan her türlü kesme/bağlama uygulamalarının denetim sonuçlarının yazılı olarak raporlanmasına oy birliği ile karar verilmiş fakat bu karar üst düzey bazı siyasilerin müdahalesi ile durdurulmuştur.
Bu kararın akabinde 29 Temmuz 2020 tarihinde gerçekleştirilen Yönetim Kurulu Toplantısının 15. gündem maddesi olarak, Elektrik İnkişaf Nizamnamesinde Değişiklik yapılarak sayaç kesme/bağlamalarının suistimale geçit vermeyecek şekilde Yasal çerçeve ile sınırlandırılması yönünde önerge getirilmiş, fakat bu önerge de siyasi baskılar sebebiyle karar haline getirilerek hayata geçirilememiştir.
Gerek bakanlıklar gerekse siyasi parti yetkililerinden gelen siyasi baskılar iç denetim ve Elektrik İnkişaf Nizamnamesinde yapılamaya çalışılan değişiklikleri engellemekle sınırlı kalmamış, çok sayıda abonenin borcuna rağmen elektriğinin açılması ile sonuçlanmıştır.
Elektrik İnkişaf Nizamnamesinde, açıkça “Son bir dönem faturası haricinde, Elektrik Kurumuna, Kurum tarafından uygulanmakta olan en düşük depozit miktarı üzerinde, ödeme süresi geçmiş tüketim borcu bulunan tüketiciler, ödemesi gereken borçların Kurum nezdinde aşağıdaki çerçevede yapılandırılmadıkça, ‘elektrik akımları kesilir’ şeklinde emir vermekte ve yoruma açık değildir.
Bunlara ilaveten, bazı Kurum içi Üst Kademe Yöneticileri tarafından, Otomatik Sayaç Yönetim Sistemi olan AMM (Automated Metering Management System) üzerinden, kayıt altına alınmamış/alınamayacak şekilde sayaç kesme/bağlama yapıldığı da iddia edilmekte, fakat elimizde bu yönde bir belge bulunmamaktadır.
Yukarıda 3 ana başlıkla özetleyerek bahsetmiş olduğumuz konuların incelenip, denetlenip, yasal prosedürü başlatmak üzere raporlanması için KKTC Sayıştay Başkanlığı ve KKTC Yüksek Yönetim Denetçisi Ombudsman'a şikâyette bulunduk.
İyi Yönetim ve Anayasanın Eşitlik ilkeleri çerçevesinde, halkın malı olan KIBTEK'in siyasetten arındırılarak iyi yönetilmesi için mücadelemiz devam edecektir”.