Fehime ALASYA
Sosyal güvencesi olmadan çalışan, aylık maaşı dışında yasal hiçbir hakkı bulunmayan binlerce çalışan gün işleyip gün kazanıyor.
Sosyal Sigortalar Dairesi verilerine göre ülkede aktif çalışır durumda görünen 104 bin 026 kişinin yatırımları yapılırken, 73 bin 333 kişinin ise “halen çalışıyor” görülmesine rağmen yatırımlarının yapılmadığını gösteriyor.
Kimi “işten duruşların” daireye bildirilmediği için 73 bin 333 rakamının çok net ve sağlıklı olmadığını ifade eden Daire Müdürü Ayşe Avseven, işverenlerin sigortalara olan yasal yükümlülüklerinin sadece prim borcunu ödemekten ibaret olmadığını kaydederek, gerek çalışan, gerek iş yeri, gerekse kendileriyle ilgili her türlü değişikliği bildirmeleri gerektiğine dikkat çekti.
Yatırımların yapılması ve takibi konusunda hem işverenlere hem de çalışanlara sorumluluk düştüğünü ifade eden Avseven, bireylerin daha duyarlı ve sistemli olması konusunda çağrıda bulundu.
Yatırımı yapılmayan çalışanlar, devletin sağladığı çeşitli hizmet ve yardımlardan faydalanamıyor.
Primleri düzenli ödenen ve yasal haklardan yararlanabilen sigortalılar, malüllük, ölüm ve yaşlılık ile iş kazası ve meslek hastalıkları, hastalık, analık, evlenme ve işsizlik gibi alanlarda yardım alabiliyorken, yatırımı yapılmayan, sigortasız çalışanlar, devletin sağladığı çeşitli hizmet ve yardımlardan faydalanamıyor.
104 bin 26 aktif çalışanın 59 bin 78’i KKTC uyruklu
Çalışma izinli 44 bin 948 kişi
“Rakamlar net değil”
Sosyal Sigortalar Dairesi’nin 20 Haziran 2018 tarihli verilerine yansıyan rakamlarda ülkede aktif işler durumda görülen ve yatırımları yapılan 104 bin 026 çalışan görülürken, buna karşın 73 bin 333 kişinin ise halen çalışıyor görülmesine rağmen yatırımlarının yapılmadığı kayıtlarda yer aldı.
Sistemde 73 bin 333 çalışanın yatırımlarının yapılmadı görülürken, buna karşın bu rakamların ülkede yatırımı yapılmayan çalışan sayısını tam olarak yansıtmıyor.
Bu rakamların net olmayışını, çalışanların işten duruşlarının daireye ibraz edilmemesine bağlayan Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürü Ayşe Avseven, bu nedenle özellikle primi yatırılmayan çalışan sayılarının çok sağlıklı olmadığına değindi.
Primleri düzenli ödenemeyen sigortalıların, devletin sağladığı hiçbir hizmet ve yardımdan faydalanamadığına da işaret eden Avseven, “Vatandaşlar veya işletmeler ya ihaleye katılacağı zaman, ya emekliliği yaklaşınca sorguluyor” diyor.
Sigortalar Daire Müdürü Ayşe Avseven:
“Ya ihaleye katılacağı zaman, ya emekliliği yaklaşınca sorguluyor…”
Yatırımı yapılmayan kişi rakamlarının net olmamasını, çalışanların işten duruşlarının daireye ibraz edilmemesine bağlayan Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürü Ayşe Avseven, bu nedenle özellikle primi yatırılmayan çalışan sayılarının çok sağlıklı olmadığına değindi. Avseven, YENİDÜZEN’e yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verdi:
“İşverenlerin bize olan yasal yükümlülükleri sadece prim borcunu ödemekten ibaret değildir. Gerek çalışan, gerek iş yeri gerekse kendileriyle ilgili her türlü değişikliği bize bildirmeliler. Bu değişiklikler adres değişikliğinden tutun da çalışanın işe ara vermesi dâhil her türlü değişiklik olabilir…
Sistemde kayıtlı bilgileriniz olduğu zaman tüm işleri anında yapılıyor ve sorun yaşanmıyor.
Yıllarca düzensiz şekilde kaydını yürüten işletmeler, af kapsamında gelip neyse hesaplayın ödeyelim diyor, yıllarca ne giriş ne çıkışlarında düzenli kayıt yaptırmayan işletmeler önlerinde bir anda kabarık bir liste görebiliyor. Bu sefer tek tek her ayrıntıyı sorgulamaya başlıyor ve kaotik bir dönem giriyor.
Vatandaşlar veya işletmeler ya ihaleye katılacağı zaman, ya emekliliği yaklaşınca gelip yatırımlarının takibini sorguluyor, öncesinde takibini yapmıyor. Bu hem şahıslar hem de daire açısından çok büyük bir sıkıntıdır.
Zamanında yerine getirilmesi gereken işlemler, sunulması gereken bilgiler, biriktirmemeli, zamanında daireye verilmeli. Eksik yatırım raporları veya işçi giriş çıkışları sistemden de internet üzerinden kontrol edilebiliniyor, takibi kolay…
İşverenler, ‘Şu anda başka bir firmada çalıştığı için zaten bende çalışmadığı görülüyor’ diye düşünüp elemanının işten duruşunu vermiyor. Bu da primi yatırılmayan aktif çalışanların sayısının doğru yansıtılmamasına neden oluyor.”
“Dava yoluna gidiyoruz …”
“İşten duruşların verilmemesinden kaynaklanan sorunların önüne geçmeye çalışıyoruz. Bu bağlamda Yasal mükellefiyetlerinin yerini getirmeyen işletmeler için dava yoluna gidiyoruz fakat hepsi Kaza Mahkemelerinde görülen, çok yavaş ilerleyen, aşırı masraflı ve çok da yavaş işleyen davalar oluyor.
Bunun dışında elimizde çok güçlü bazı enstrümanlar var; işverenler yabancı uyruklu işçi çalıştıracağı zaman bizden ‘borcu yok’ yazısı talep ediyor.
Bu işverenleri sisteme kattı, hiçbir eksik olmaması için çok hassasiyet gösteriyorlar. Teşvik durumunda da yine bu yatırımlar kontrol ediliyor, bunlar bize çok güzel bir ivme kazandırdı. Kayıtlarımız ve düzenimiz arttı.”
Sigortalılar hangi imkânlardan faydalanabiliyor?
“Primleri düzenli ödenen ve yasal haklardan yararlanabilen şahıslar malullük, ölüm ve yaşlılık ile iş kazası ve meslek hastalıkları, hastalık, analık, evlenme ve işsizlik gibi alanlarda yardım alabiliyor.
Uzun ve kısa vadeli 2 ana sigorta kollarımız var. Uzun vadeli sigorta kolları sigorta kolları malullük, ölüm ve yaşlılık sigortalarıdır.
Kısa vadeli sigorta kolları ise iş kazası ve meslek hastalıkları, hastalık, analık, evlenme ve işsizlik sigortalarıdır.
Hastalık sigortası en fazla talep edilen sigorta primidir. İlaç bedeli, muayene bedeli gibi özelde daha bakınsa belirli bir yüzdeliği ödeniyor.
İş kazası ve meslek hastalığında verdiğimiz yardım çok önemlidir. Hem tedavisinin yapılması, hem de iş kazasından dolayı ileride iş yapamaz durumda olması, çalışma gücünü kaybetmişse aylık bağlanması, vefat etmesi halinde geride kalanlarına aylık bağlanması, gibi çeşitli yardımlarımız oluyor.”
Sigortalılara çağrı…
“Maalesef sigortalılarımız dairemizin vermekte olduğu menfaatlerin de çok bilincinde değil. Bizim de vatandaşı bilgilendirme misyonumuz maalesef zayıf. Birçok yardım başvuru ile başlıyor ve bu başvuruların da belirli bir süresi vardır.
Örneğin evlilik yardımı için 90 gün içerisinde müracaat etmezseniz 91 gün gelseniz dahi bu menfaatten yararlanmazsınız. Sigortalılar bu gibi yasal haklarını, müracaat zamanı ve koşullarını bilmiyor. Bu yüzden haklarını çok iyi kullanamıyorlar. Yasayı okuyup anlayamayabilirler, o zaman mutlaka daireye gelip sorsunlar.”
Sosyal Sigortalar Dairesi’ne yansıyan bazı veriler şöyle:
104 bin 26 aktif çalışanın 59 bin 78’i KKTC yurttaşı
Sosyal Sigortalar Yasası ve Sosyal Güvenlik Yasası kapsamında yatırımı yapılan, 104 bin 26 aktif çalışanın içinden sadece 59 bin 78’i KKTC yurttaşı. 104 bin 26 aktif çalışanın, 31 bin 287’si Türkiye Cumhuriyeti uyruklu, 13 bin 661’i ise diğer ülkelerden gelenler.
Çalışma izinli 44 bin 948 kişi
Sosyal Sigortalar Dairesi verilerine yansıyan bir diğer bilgi ise çalışma izniyle ülkede bulunan toplam 44 bin 948 kişinin bulunması oldu.
TC ve diğer ülke uyruklu çalışanların yarısından fazlası erkek çalışan iken, KKTC uyruklular içerisinde kadın ve erkek çalışanların sayısı neredeyse yarı yarıya…
Verilere yansıyan bir diğer bilgi ise memur, özel sektör ve işveren sayıları oldu.
TC uyruklu çalışanların dörtte biri erkek
Ülkede kayıtlı işgücü olarak görülen rakamın içerisinde en fazla erkekler yer aldı. 59 bin 78 kişilik KKTC uyruklu işgücü içerisinde 32 bin 945 kişi erkek, 26 bin 133 kişi ise kadın olarak kayıtlara geçti.
TC uyruklu 31 bin 287 çalışanın 6 bin 688’i kadın, 24 bin 599’u erkek olurken, 13 bin 661 diğer ülke vatandaşlarının 8 bin 500’ü erkek, 5 bin 161’i ise kadın…
Çalışma izniyle ülkede bulunan toplam 44 bin 948 kişi kayıtlara geçerken bunların 11 bin 849’ı kadın, 33 bin 99’u ise erkekler oldu.
Memur, özel sektör ve işveren sayıları da verilere yansıdı…
Verilere yansıyan bir diğer bilgi ise kayıtlı iş gücü arasında özel sektör çalışanları, memurlar ve işveren sayılarının miktarı oldu.
Sosyal Güvenlik Yasası ile 2008 yılı sonrasında kayıtlı olan işgücü verilerinde toplam 55 bin 469 kişi görülürken, öncesinde ise 48 bin 557 kişi bulunuyordu.
Sosyal Güvenlik Yasası ile 2008 yılı sonrasında kayıtlı olan işgücü verilerine göre; ülkede 17 bin 261 özel sektör çalışanı, 35 bin 406 memur, 2 bin 802 de işveren bulunuyor.
Sosyal Sigortalar Yasası ile 2008 yılı öncesinde kayıtlı olan işgücü olarak verilere yansıyan rakamlarda ise 40 bin 579 özel sektör ve memur, 7 bin 935 de işveren olduğu görüldü.
Yatırımı yapılmayan çalışanlar 73 bin 333 kişi
Daireden alınan bir diğer veride ‘halen çalışır görünüp yatırımı yapılmayan’ kişi sayısı toplam 73 bin 333.
İşe giriş tarihi 2018 yılından önce olup, bu yıl henüz hiç yatırımı yapılmayan 73 bin 333 kişiden 50 bin 93’ü KKTC uyruklu, 23 bin 240’ı ise diğer ülke uyruklu çalışanları.
Tüm bu rakamın içerisinde ise aktif çalışan olmadığı halde, daireye işten duruşu verilmeyen binlerce kişinin olduğu belirtiliyor.
Aktif çalışan sayısının ve halen çalışır görünüp de yatırımı yapılmayan kişi sayısının yüksek olmasını, çalışanların işten duruşlarının verilmemesine bağlayan Avseven, bu nedenle özellikle primi yatırılmayan çalışan sayılarının çok sağlıklı olmadığına değindi.