Eski Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Sonay Adem, YENİDÜZEN’e konuştu
• “Devletin 10 milyar TL’nin üzerinde borcu bulunuyor. Sosyal Güvenlik Fonu’nun açığı gittikçe büyüyor”
• “Sosyal Güvenlik Sistemi, İhtiyat Sandığı ve Çalışma Dairesi müfettişlerinin ortak çalışacağı Teftiş Dairesi kurulmalı”
• “Sosyal Sigortalar Dairesi’ne borcu bulunan belediyelerin borçlarını Maliye Bakanlığı tarafından avans verilerek sıfırlamıştık ancak borçlar şu anda 2-3 katına ulaştı”
• “Kamu kuruluşları gibi özel işyerlerinin maaş ödemelerinin bankalar aracılığıyla yapılmalı. İşyerleri de ciddi şekilde denetlenmeli”
• “2008-2013 tarihleri arasında kamu bağlantılı kuruluşlara 709, kamuya ise 4 bin 196 kişinin istihdam edildi. Toplamda 11 bin 205 kişinin prim yatırımları nedeniyle Sosyal Sigorta gelirlerinde önemli gelişme yaşandı”
Ayşe GÜLER
Eski Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Sonay Adem, Sosyal Sigortalar Dairesi’nde 250 milyon TL ‘açık’ olduğunu söyledi. Adem, bu borcun daire için ‘kara delik’ olduğunu ifade ederek, yeterli tedbir alınmaması halinde var olan borcun katlanarak büyüyeceğini savundu.
Sosyal Güvenlik Fonu’nun açığının gittikçe büyüdüğünü vurgulayan Adem, Sosyal Sigortalar Dairesi’nde atılması gereken adımlar ve alınması gereken önlemlerle ilgili YENİDÜZEN’e konuştu.
Adem, kamu kuruluşları gibi özel işyerlerinin maaş ödemelerinin bankalar aracılığıyla yapılması gerektiğini söyleyerek, bunun yanı sıra işyerlerinin de ciddi şekilde denetlenmesinin şart olduğunu vurguladı.
Sosyal Güvenlik Sistemi, İhtiyat Sandığı ve Çalışma Dairesi müfettişlerinin ortak çalışacağı Teftiş Dairesi’nin oluşturulması gerektiğine de değinen Adem, kendi bakanlık döneminde söz konusu dairenin hayata geçmesi için çalışmalar yaptıklarını ancak başarılı olamadıklarını söyledi.
Adem, belediyelerdeki yatırımlarla ilgili olan borç yüküne de değinerek, bakan olduğu dönemde Sosyal Sigortalar Dairesi’ne borcu bulunan belediyelerin borçlarının Maliye Bakanlığı tarafından avans verilerek sıfırlandığını ancak borçların şu anda 2-3 katına ulaştığını vurguladı.
“Devletin 10 milyar TL’den fazla borcu var…”
Adem, devletin 10 milyar TL’nin üzerinde borcunun bulunduğundan bahsederek, Sosyal Güvenlik Fonu’nun açığının gittikçe büyüdüğünü vurguladı.
“Bizde bir kültür geliştirdi. Vatandaşlar, devlet nerde isterse bulsun bu açığı bulsun, bizim maaşlarımızı ödesin diyor” şeklinde konuşan Adem, “bu yükten kısa sürede kurtulmak istiyorsak tedbir alınmalıdır. Yoksa durum vahimdir” dedi.
“Sosyal Sigortalar Dairesi, 250 milyon TL açıkla karşı karşıya”
Daire’nin şu anda 250 milyon TL ‘açıkla’ karşı karşıya olduğuna dikkat çeken Adem, bu borcu ‘kara delik’ olarak nitelendirdi.
Adem, borcun kapatılmaması halinde daha da büyüyeceğini savundu.
“Kayıt dışılık, kayıt altına alınmalı…”
Adem, sosyal güvenlik sistemini daha sağlıklı bir yapıya kavuşturmak için kayıt dışı yaşamın kayıt altına alınması gerektiğine işaret ederek, ek gelirlerin Sosyal Sigorta sistemine aktarılması için yasal düzenleme yapılmasının şart olduğunu belirtti.
“Maaşlar, bankalar aracılığıyla ödenmeli, iş yerleri denetlenmeli”
Sosyal güvenlik sisteminde atılması gereken adımlarla ilgili de bilgi veren Adem, süratli bir şekilde denetim konusunda adım atılması gerektiğini vurguladı.
Adem, kamu kuruluşları gibi özel işyerlerinin maaş ödemelerinin bankalar aracılığıyla yapılarak belli bir denetime sokulabileceğini dile getirdi.
Bunun yanı sıra işyerlerinin de ciddi şekilde denetlenmesi gerektiğine değinen Adem şöyle devam etti: “bankalar üzerinden ödeme yapılsa bile işyerlerinde denetim sağlanmazsa çift ödeme yapılabilir. Personel asgari ücret üstünden ödenir. Ama diğer taraftan da elden ekstra ödeme yapılabilir.
Hem gerçek maaşların öğrenilmesi hem de kaçak işçiliğin önüne geçebilmek için bu çok önemli” dedi.
“Teftiş Dairesi oluşturulmalı”
Adem, bakanlık döneminde denetimlerdeki aksaklıklar nedeniyle ayrı bir Teftiş Dairesi’nin kurularak faaliyete geçmesi için tartışma başlattıklarını ancak sonuç elde edemediklerini belirtti.
Oluşturulması planlanan ancak hayata geçemeyen Teftiş Dairesi’nde Sosyal Güvenlik Sistemi, İhtiyat Sandığı ve Çalışma Dairesi müfettişlerinin ortak çalışmasının hedeflendiğini aktaran Adem, bu konuda adım atılmasının şart olduğunu vurguladı.
Adem, 3 dairenin birlikte örgütleneceği dairede sürekli teftiş konumunda bulunması gerektiğini de ifade etti.
“Çapraz olarak denetim yapılmalıdır. Vatandaşlar, yaptıkları ihbarların denetlenmediğini ya da denetim öncesi iş yerlerine bildiriliyor” şeklinde konuşan
Adem, farklı ilçelerdeki müfettişlerin farklı bölgelerdeki denetimlerde görevlendirilmesinin önemine değindi.
--------------------------------------------------------------------
“2008-2013 arası 11 bin 205 kişi”
2013 yılı sonu itibariyle aktif sigortalı sayısının 77 bin 334 olduğunu söyleyen Adem, 2008-2013 tarihleri arasında kamu bağlantılı kuruluşlara 709, kamuya ise 4 bin 196 kişinin istihdam edildiğini ifade etti.
Toplamda 11 bin 205 kişinin prim yatırımları nedeniyle Sosyal Sigorta gelirlerinde önemli gelişme yaşandığına değinen Adem, “İstihdam edilen kişileri çıkardığımızda var olan açık daha da korkunç boyuta ulaşabilirdi” dedi.
“35 bin olan aktif sigortalı sayısını, 73 bine çıkardık”
Adem, bakan olduğu dönemde ekonomide büyük bir devinim oluşturulduğunu söyleyerek, 2004’ün başlarında göreve geldiği zaman 35 bin olan aktif sigortalı sayısını, 73 bine çıkardığını vurguladı.
Sosyal Sigortalar Dairesi’nin geçmişte ‘üvey evlat’ muamelesi gördüğünü ifade eden Adem, kendi döneminde maaşlara yüzde 6’lık bir artış getirildiğini, bu dönemde 25 yıl üzerinden emekliye çıkan kamu görevlisi ile sosyal sigorta emeklisinin maaşlarını eşitlemeyi hedeflediklerini belirtti.
“55 bin kişi kayıt altına alındı, yatırımlarda değişiklik olmadı”
Adem, kayıt dışılığın kayıt altına alınması hedefleyen bir politika izledikleri için aktif sigortalı sayısının yükseldiğini dile getirdi. Bu politikaya yönelik atılan adımlar sayesinde 65- 70 bin civarındaki kaçak işçi sayısının gerilediğini söyleyen Adem, “birçok kaçak işçi yurt dışına göç etti, geriye kalanlar ise kayıt altına alındı” şeklinde konuştu.
Adem, yapılan çalışmalar sonucunda söz konusu dönemde 55 bin kişinin ’kayıt altına’ alındığından bahsederek, ancak buna rağmen sosyal sigorta ve ihtiyat sandığı yatırımlarında hiçbir farklılığın olmadığının görüldüğünü dile getirdi.
Adem, ön izin uygulamasının hayata geçmesi ile vatandaşların kayıt altına alınmaya başlandığını kaydetti.
“2012’de yatırımların 85’inin asgari ücret üzerinden yapıldığı tespit edilmişti”
Öte yandan 2012 yılındaki bütçe tartışmalarında sosyal güvenlik sistemi ile yapılan yatırımların yaklaşık yüzde 85’inin asgari ücret üzerinden yatırıldığının tespit edildiğini hatırlatan Adem, bunun çok kötü bir gelişme olduğunu söyledi.
Adem, yatırımların bu şekilde yapılmasının sonuçlarının ilerde görüleceğini vurgulayarak, sosyal güvenlik sistemindeki primleri aşağıda gösteren ve ilerde bu sistem içerisinde emekliye ayrılacak kişilerin ağırlıklı bir bölümünün ekonomik olarak çok zor koşullarda karşı karşıya kalabileceğini ifade eden etti.
“Bütçenin 87’si gelirlerle karşılanıyordu”
Adem, göreve geldiğinde dairenin kendi gelir ve giderini karşılayacak noktada olduğunu belirterek, bütçenin yüzde 65’inin gelirlerle karşılandığını ifade etti.
Görevi devrettiğinde bu oranın yüzde 87’ye yükseldiğini dile getiren Adem, yüzde 13 oranında da Sosyal Güvenliği Destekleme kaleminden katkı verildiğini söyledi.
“İlk etapta 50 milyon TL borçlanıldı”
Adem, 2008 yılında yaşanan ciddi kuraklık ve kriz nedeniyle aktif sigortalı sayısında ve sigorta gelirlerinde düşüş yaşandığını belirtti.
Söz konusu dönemde Sosyal Sigortalar Dairesi’nin gerekli kaynağın verilememesi nedeniyle İhtiyat Sandığı kefaleti çerçevesinde 50 milyon TL borçlandığını anlatan Adem, bu borçlanmanın Sigortalar Dairesi tarafından yapılmaması gerektiğini söyledi.
Adem, “bütçede bize ayrılan katkı vardı. Ancak bütçenin kendi zorluğu nedeniyle o kaynak başka kaynaklarda kullanılmıştı. Bu yüzden Sosyal Sigortalar Dairesi, bankadan böyle bir borçlanma yapmak zorunda kaldı” dedi.
“Banka, 100 milyon TL’ye el koydu”
UBP Hükümeti’nin 2009 yılında iktidara gelmesinin ardından 73 bin olan aktif sigortalı sayısının 66 bine gerilediğini hatırlatan Adem, bu yüzden gelirlerde ciddi bir gerilemenin yaşandığından bahsetti.
Adem, söz konusu sıkıntı nedeniyle 50 milyon TL İhtiyat Sandığı Dairesi’ne ait paranın teminat gösterilerek, ayni bankaya ikinci kez borçlanıldığını söyleyerek şöyle konuştu: “Hükümet, büyük bir ihmal göstererek ve bütçeden yükü atmak için kefalet senedi verilmediği için banka 100 milyon TL’ye el koydu. Benim dönemimde Sosyal Sigortalar Dairesi İhtiyat Sandığı Dairesi’ne 100 milyon TL borçlanmayla karşı karşıya kalmıştı”
“2009’dan sonra borçlanmaya gidildi”
Bakanlık döneminde Sosyal Sigortalar Dairesi’nin borçlanmaya gitmediğini ancak overdraft hesaplarının kullanıldığını söyleyen Adem, 2009 yılından sonra dairede borçlanma noktasına gelindiğini belirtti.
Adem, dairenin kendi bakanlığı dönemi öncesinden de borçlandığını kaydetti.
“Bakan olduğumda ihtiyat Sandığı Sosyal Sigortalar Dairesi’ni dava etmişti. Bu borcu devlete aktardık ve borç kapandı. Ancak 1 milyon 740 bin TL olan borç 45 milyon TL devlet borçlanmasına aktarılarak ödendi” dedi.
“Belediyelerin borcu sıfırlanmıştı”
Belediyelerin borç durumuna da değinen Adem, göreve geldiğinde en fazla borcun Lefke Belediyesi’ne ait olduğunu söyledi.
Adem, o dönem Lefke Belediye başkanı olan Mehmet Zafer’in 1990 yılından itibaren çalışanların sosyal sigorta ve ihtiyat sandığı yatırımlarını yapmadığını kaydetti.
Bakan olduğu dönemde belediyelerle ilgili sorunun tıkanma noktasına geldiğini ve sorunun hükümet kanadı tarafından değerlendirildiğini ifade eden Adem, söz konusu dönemde ortak bir mutabakata varıldığını hatırlattı.
Adem, Sosyal Sigortalar Dairesi’ne borcu bulunan belediyelerin borçlarının Maliye Bakanlığı tarafından avans verilerek sıfırlandığını anlattı.
“Sıfırlanan borçlar, 2-3 katına ulaştı”
Bakanlık döneminde sıfırlanan belediye borçlarının şu anda 2-3 katına ulaştığını dile getiren Adem, bu konunun çözümlenmesi için gerek Belediyeler Yasası gerekse İhtiyat Sandığı ile Sosyal Sigortalar Yasası’nda değişikliğe gidilmesinin önemli olduğunu vurguladı.
Adem, belediyelerde çalışanlardan yapılan kesintilerin Sosyal Sigorta Dairesi ile İhtiyat Sandığı Dairesi’ne yatırılmama hakkının verilmemesi gerektiğine dikkat çekerek, “kesilen paralar yerine aktarılacak şekilde organize edilmelidir” dedi.
“Yerel yönetimde akıl tutulması sürüyor”
Yerel yönetimlerle ilgili siyasette akıl tutulmamasının devam ettiğini ifade eden Adem, hiç kimsenin bu konuda sorumluluk almak istemediğini dile getirdi.
Adem, söz konusu durum nedeniyle kötü gidişin devasa bir sorun olarak büyümeye devam ettiğini söyledi.