Alistair Burt - Uluslararası Kayıp Şahıslar Komisyonu Komiserler Bürosu Üyesi
Ön sayfalarımızdan ve televizyon ekranlarımızdan zamanla başka olayların öne çıkmasıyla birlikte kaybolan Suriye’nin acısı, son on senedir devam ediyor...
Çatışmanın başlamış olduğu günlerden bu yana 100 bin Suriyeli “kayıp”tır.
Kurbanlar öldürülüyor ve gizli mezarlara gömülüyorlar, tutuklu olarak bulunduruluyorlar ve buna iletişimsiz gözaltılar da dahildir – bu insanlar Suriye’den komşu ülkelere ve ötesine uzanan tehlikeli göçmen yollarında da kaybolmuşlardır...
Kayıplar konusu, barış sürecinin bir parçası olarak ele alınmalıdır ve hükümetlerle uluslararası örgütlerin yanısıra gerek kayıp yakınlarının, gerekse sivil toplumun da aktif katılımı buna dahil olmalıdır...
Eğer kayıplar konusu etkili biçimde ve herşeyden önemlisi adil biçimde ele alınmazsa, o zaman 100 bin aile ve onların yakınları herhangi bir çözümden dışlanmış olacaktır. Kayıplar konusunun etkili biçimde ele alınarak çözümlenmesi, barışa ve dengeye bir yatırımdır ve bu konu kapanmadan da toplum ileri gidemez, özellikle bunca uzun süreli sivil şiddetin neden olduğu travma sonrasında...
Kurbanlar Suriye’de, komşu ülkelerde, Kuzey Afrika’da, Avrupa’da veya onun da ötesinde başka yerlerde “kayıp” olabilirler. Bu sorunun çözümü devletler arası işbirliğini gerektirir, merkezileştirilmiş özel bilgi sistem yeteneklerini gerektirir ki bunlara da çok sayıda devlet tarafından ulaşılabilinir ve gerek kaynak ülkelerden, gerek transit geçilen ülkelerden gerekse varılacak olan ülkelerden kayıp yakınları da bunlara ulaşabilmelidirler.
Uluslararası Kayıp Şahıslar Komisyonu, hükümetler arası bir anlaşmaya dayalı bir örgütlenmedir ve merkezi Lahey’dedir, ben de Birleşik Krallığın buradaki Komiseri’yim... Bizler Suriye’den kayıp şahıslar dosyaları üzerinde on yıldan fazla süredir çalışıyoruz. Suriye’ye ilaveten, Orta Doğu’da ve Kuzey Afrika’da programlarımız vardır Irak’ta ve Libya’da ve aynı zamanda Akdeniz’de Kayıp Mülteciler ve Göçmenler Programımız da mevcuttur.
Kendi deneyimlerine dayanarak Uluslararası Kayıp Şahıslar Komisyonu, Suriye’de bir barış anlaşmasının taraflarının yasal düzeni yeniden kurmaya ve geride kalanların haklarının verilmesine katkıda bulunabilecek şekilde kayıp şahıslar konusunu etkili biçimde ele alma kapasitesi olduğuna inanıyor...
2017’den bu yana Uluslararası Kayıp Şahıslar Komisyonu, Suriye’de kayıp şahıslara yönelik etkili bir sürecin temellerini atmakta önemli ilerleme kaydetmiştir ve bu süreç, bir barış anlaşmasına varıldığı zaman genişletilebilir. Uluslararası Kayıp Şahıslar Komisyonu, Türkiye, Lübnan ve Irak’taki kayıp yakınlarına internete dayalı araçlarla kayıp şahısların durumunu bildirip izleme olanakları sunmuştur, genişlemekte ve büyümekte olan sivil toplum örgütlerine de Suriye ve MENA (Orta Doğu ve Kuzey Afrika) bölgesinden ve Suriye’den ailelerden kayıp şahıslarla ilgili verileri toplamalarını sağlamıştır. Gelecek yılın sonuna kadar Uluslararası Kayıp Şahıslar Komisyonu’nun tahminlerine göre, Suriye’den 40 bin kadar kayıp şahsa ait bilgiler, entegre bilgi yönetimi sisteminde toplanmış ve muhafaza ediliyor olacaktır ki bu bilgiler kayıpların aranıp bulunması için güvenli biçimde paylaşılıp kullanılabiliyor.
Uluslararası Kayıp Şahıslar Komisyonu, kayıp şahıslara ilişkin konuların çözümlenebilmesine yönelik konuyu ileri götürebilmeleri için Suriye’den aileler ve sivil toplum örgütlerinin ortak bir platformda buluşturulmasına yardım amacıyla çok dikkatli biçimde düzenlenmiş yuvarlak masa toplantılarını yılda birkaç kez çağırmaktadır. Geçtiğimiz Temmuz ayında BM İnsan Hakları Konseyi’nin 40ncı toplantısında Suriye’nin Evrensel Periyodik Gözden Geçirme Dönemi için bir sunuş da göndermiştir. Ekim ayı başında ise gelecekteki herhangi bir Suriye anayasasına bir dizi maddeler eklenmesini ve buna Suriye Kayıp Şahıslar Komisyonu’nun kuruluşunun da dahil edilmesini, ayrıca kayıp şahısların yakınlarının greçeği bilme ve tazminat almaya ilişkin haklarının güvence altına alınması maksadıyla bu amaçla belirli yasaların da öngörülmesini önermiştir.
Uluslararası Kayıp Şahıslar Komisyonu ayrıca uluslararası örgütlerle hükümetlerin kayıp şahıslarla ilgili bilgi alışverişi yapmalarını sağlamaları ve bu konuyu yasalara dayalı biçimde, tarafsız bir işbirliğiyle yapmalarına yönelik adımlar da atmıştır. Önceliklerden birisi de toplu mezarlara ilişkin toplanan kanıtların, örneğin kayıplarla ilgili sorumlular hakkında dava açılması durumunda mahkemeye sunulacak standartlarda kanıt toplanmasının sağlanmasıdır. Kayıp şahıslar konusunun ele alınması, hiçbir zaman gelecekte hesap verilebilirlik gözden çıkarılarak yapılmamalıdır.
Kayıplar konusu herhangi bir çatışmada sonradan akla gelen bir şey değildir. Suriye’yle bir normalleşme süreci için harekete geçen devletler olsun, yeniden yapılanma ve rehabilitasyon arasındaki farklarla uğraşan yardım örgütleri ve hükümetler olsun, Suriye’yle ilişkiye girenler ve Birleşmiş Milletler de dahil, anlaşmalarda kayıplar konusunun çözümlenmesine yönelik bir mekanizmanın dahil edilmesinin önemini vurgulamalıdırlar.
Zamanla toprak kendi kendini iyileştirecektir, binalar tamir edilecektir ancak kaçmaya zorlananlar veya daha da kötüsü hakkında hiçbir bilgisi olmayan kayıp yakınlarının acısı, ömür boyu sürecek belirsizlikle uzlaşamaz... Suriyeli insanların boş evlerinin üzeride ancak sahte bir barış kurulabilir...
Suriye için kayıp şahıslar konusunda etkili bir strateji oluşturmak konusunda önemli oranda çalışma yapılmıştır ve bu temelde uluslararası bir mekanizma kurulabilir. Uluslararası Kayıp Şahıslar Komisyonu, böylesi bir mekanizmayı desteklemeye hazırdır, bu da Suriye’de barışa etkili bir katkı yapabilir ve Suriyeli kayıp şahısların aileleri için adalete katkıda bulunabilir...
https://www.arabnews.com/node/1964821
Alistair Burt
(ARAB NEWS’da Alistair Burt’un 9 Kasım 2021 tarihli makalesini derleyip Türkçeleştiren: Sevgül Uludağ/YENİDÜZEN).
Kosova’da sokak sergisi, savaş dönemi “kayıp” edilenlere dikkat çekiyor...
Kosova’da başkent Priştine’nin kent meydanında açılan bir sergi, Kosova’da savaş esnasında “kayıp” edilenlere dikkat çekmeyi amaçlıyor.
Geçen hafta açılan bu sergi, heykel enstalasyonlarından oluşuyor. Bu sokak sergisi “Beni Bul” adını taşıyor ve Kosovalı yetkililerin, 1990’lı yıllardaki Kosova savaşı esnasında “kayıp” edilmiş olanlar için aramaları hızlandırmaya teşvik etmek için yapılıyor.
Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı BIRN’de yer alan 5 Kasım 2021 tarihli habere göre, Kosovalı heykeltraş Eroll Murati’nin heykelleri, iki hafta boyunca Priştine’nin Skanderbeg Meydanı’nda sergilenecek ve “kayıp” şahıslardan geride kalanların bulunması için bir çağrı niteliği taşıyor.
Kosova’da 1998-99 yıllarında yer alan Kosova savaşı esnasında aralarında Sırplar’ın ve Arnavut kökenlilerin de bulunduğu 1,600 kişi, “kayıp” edilmişti.
Murati’nin “Me Gjeni” adını taşıyan enstalasyonu (“Beni Bul”), kurumları geriye kalan “kayıp” şahısların akibetini öğrenmek üzere hızlanmaya teşvik etmeyi hedefliyor. BIRN’e verdiği demeçte Murati, “Maksat savaş nedeniyle “kayıp” edilmiş olanları unutturmamak ve onları aramayı sürdürmektir” dedi.