Hüseyin ÖZBARIŞCI
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de güneş enerjisinden elektrik üretimine ilgi son yıllarda arttı. 7500 civarında abone ev veya iş yerlerine taktıkları sistemlerle güneş enerjisinden elektriğini üretiyor.
2012 yasa haline gelen ve 2014 yılında tüzükleri devreye girmesiyle tercih edilmeye başlanan bu sistemi bugün, binlerce kişi kullanıyor. Kapasite olmadığı için sisteme daha fazla abone katılamıyor.
YENİDÜZEN’e konuşan Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kurulu (YEK) üyesi, Elektrik Mühendisler Odası (EMO) Enerji Politikaları Komitesi Başkanı Görkem Çelik, bu sisteme çok büyük bir rağbet olduğunu belirtirken, ülkedeki altyapı eksikliğine dikkat çekti. Bu yapının sürdürülemeyeceğinin altını çizen Çelik, bu noktada hem sektörün yaşaması, hem de daha güçlü bir şebekeye sahip olmak için gerekli çalışmaların yapılması gerektiğini ifade etti.
Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Yunanistan ve İsrail ile yaptığı proje konusuna da değinen Çelik, bu projeyle birlikte Kıbrıs’ın güneyine büyük bir yatırımın yapıldığını ve Kıbrıs’ın kuzeyinin de dolaylı olarak bundan yararlanacağını sözlerine ekledi.
YENİDÜZEN’e değerlendirmeler yapan şirket sahipleri ise, sistem hakkında bilgi verdi ve enterkonnekte sisteme geçilmesiyle birlikte şebeke sınırlamasının ortadan kalkacağını ifade etti.
Talep sayılarında yıldan yıla artış
İlk kez 2014 yılında kullanımıyla başlayan sistemi, günümüzde 7 bin 500 civarında kullanıyor.
Güneş enerjisinde yıllarına göre talep sayıları şöyle:
2014 yılı: 38 kullanıcı
2015 yılı: 302 kullanıcı
2016 yılı: 583 kullanıcı
2017 yılı: 1026 kullanıcı
2018 yılı: 1599 kullanıcı
2019 yılı: 1712 kullanıcı
2020 yılı: 2000 kullanıcının üzerinde
Toplam kullanıcı: 7500 civarında
Elektrik Mühendisleri Odası Enerji Politikaları Başkanı Görkem Çelik:
“Kapasite sıkıntımız var”
Elektrik Mühendisleri Odası Enerji Politikaları Başkanı Görkem Çelik, yenilenebilir enerji sisteminin ülke ekonomisine büyük katkılar sağladığını ve büyüyüp gelişen bir sektör haline geldiğini ifade etti.
Sistemin şu anda toplam kurulu gücünün yaklaşık 73 MegaWatt (MW) olduğunu aktaran Çelik, bunun yaklaşık 27 MegaWatt’ının son 1 yılda devreye girdiğini kaydetti. Bu rakamın ekonomik karşılığının yaklaşık 85-90 milyon Euro’ya denk geldiğinden bahseden Görkem Çelik, buna paralel olarak son 1 yılda devreye giren 27 MegaWatt’ın da 30 milyon Euro’ya yakın bir hacim oluşturduğuna dikkat çekti.
KKTC ekonomisinin içerisine 30 milyon Euro’luk döngüsü bir sektör oluştuğunu belirten Çelik, Yenilenebilir enerji sistemlerinin bugün içinde mühendis ve teknisyenlerin bulunduğu büyüyen ve gelişen bir sistem olduğunun da alını çizdi. Kapasite sıkıntısı olduğuna da dikkat çeken Çelik şöyle devam etti: “Bizim şebekemizin Güney Kıbrıs dışında herhangi bir bağlantısı yoktur. Yaklaşık 400 MegaWatt’lık kurulu bir gücü olan çok küçük bir şebekeyiz ve bu yapımızdan dolayı yenilenebilir enerjilerin şebekeye monte edilmesinde yer alınmasında ciddi kapasite sıkıntılarımız var. Çünkü istediğimiz kadar kaynağı kullanamıyoruz.”
“Şebekemiz daha esnek hale getirilmeli”
Görkem Çelik Avrupa Birliği’nin yenilenebilir enerji sistemleri konusunda büyük hedefleri olduğunu aktararak, bizim ülkemizin bugün itibariyle hedeflenen orandan %13 eksik olduğunu dile getirerek, şebekenin daha esnek hale gelmesi ve bu yönde çalışmalar yapılması gerektiğini ifade etti.
Çelik şöyle devam etti;
“Avrupa Birliği, yenilebilir enerji sistemleri için 2027 yılına kadar büyük hedefler ortaya koydu. Buna göre; 2027 yılı için tükettiğiniz enerjinin %20’si güneşten elde edilecek, 2030 yılı için ise bu hedef %32’ye kadar çıkacak. Avrupa Birliği ülkeleri bunu yapmak zorunda. Bizim ülkemizde şu anda 1,8 milyar KWs elektrik tüketimi yapılıyor. Bu enerjinin %7’sini güneşten karşılıyoruz. Ne yazık ki, 2020 yılı için burada açığımız %13… Dolayısıyla bu hedeflere ulaşmak için daha fazla yenilenebilir enerji sistemini devreye almamız lazım. Bu hedefe ulaşmak için kurulu gücümüzü artırmamız gerekiyor. Yani 73 MegaWatt’lardan 200 MegaWatt’lara kadar yükselmemiz gerekiyor. Bizim şu an bu sayıya ulaşmamız mümkün değil. Şebekemizin daha büyük şebekelere bağlanması gerekiyor, dijitalizasyon (üretimi kontrol etmek) ve depolama gibi sistemlerin devreye girmesi gerekiyor. Bunların tümü bize şebeke esnekliğini yansıtıyor. Yani şebekemiz ne kadar esnek yapıya kavuşabilirse o kadar daha fazla yenilenebilir enerji kaynağını devreye alabiliriz.”
“Daha fazla insanın faydalanabileceği, dağıtık bir sistem yaratmak istedik”
Görkem Çelik, Kıbrıs Türk halkının, bu sistemin doğaya ve çevreye sağladığı katkıların farkında olduğunu belirtti ve Kıbrıs’ın kuzeyindeki sorunun yönetme ve teknik altyapı sorunu olduğunu söyledi.
Çelik, 2018 yılında göreve geldikleri Yenilenebilir Enerji Kaynakları (YEK) Kurulu’nda yaptıkları bir takım çalışmaları şöyle anlattı:
“Dünyada hiçbir ülke güneş enerjisine 15 KiloWatt bir konuta mahsuplaşmalı izin vermiyor. Yenilenebilir enerji, ancak enerji verimliliğiyle paralel olarak kullanılırsa doğru bir iş yapılmış olur. Güneyde konutlara mahsuplaşmalı izin için maksimum 4 KiloWatt veriliyor. Yani biz 15 KiloWatt verirken aslında şebekeye zarar vermiş oluyoruz. Biz Yenilenebilir Enerji Kaynakları (YEK) Kurulu olarak 2018 yılında göreve geldiğimizde bu sayıyı önce 8 KW, daha sonra da 5 KW mahsuplaşmalı izin olarak değiştirilmesini sağladık. Bir diğeri önceki yıllarda otellere 1,5 MegaWatt olarak veriliyordu, biz bunu önce 200 KiloWatt’a, daha sonra da 50 KiloWatt’a düşürdük. Bunu yapmamızın sebebi, daha fazla insanın faydalanabildiği, dağıtık bir sistemi yaratmaktı. Biz buna basit bir ticaret olayı olarak bakmıyoruz. Bu sektörde çok sayıda çalışan insanlar var.”
“Güney Kıbrıs ciddi projelere imza attı”
Kıbrıs Cumhuriyeti’nin yenilenebilir enerji konusunda bazı ülkelerle birlikte ciddi çalışmalar içerisinde olduğunu aktaran Görkem Çelik, Kıbrıs’ın güneyi ile Kıbrıs’ın kuzeyinde enterkonnekte sistem bağlı olduğundan dolayı bu çalışmalardan dolaylı olarak Kıbrıslı Türklerin de yararlanabileceğinden bahsetti.
Çelik sözlerine şöyle devam etti:
“Güney Kıbrıs şu anda AB kurallarına uymak için inanılmaz bir yatırım atağında. Birincisi 250 MegaWatt’lık bir enerji santrali için kurulum yapıyorlar bunu 2 yıl içerisinde de devreye sokacaklar. Bunun yanında ‘Eurosia’ dediğimiz Güney Kıbrıs, İsrail ve Yunanistan ile birlikte yaklaşık 1520 kilometrelik bir alanı kapsayan Avrupa’nın rekor mesafedeki enterkonnekte bağlantı hattını içeren 1 milyon dolarlık bir protokol imzalandı. Bu proje, Kıbrıs adasını Avrupa ile bağlı olmayan tek ülke olmaktan çıkaracağı gibi, Güney Kıbrıs’ın kapasitesini artıracak. Bunun yanında da 2023 yılında da ‘EuroAfrica’ dediğimiz Mısır, İsrail, Yunanistan ve Limasol arasındaki hat tamamlanmış olacak ve böylelikle Kıbrıs, Afrika kıtasına da bağlanılmış olacak. Biz, şu anda 2016 yılından beri Güney Kıbrıs ile enterkonnekte olarak bağlıyız. Bu bağlamda, para ödenerek elektrik alışverişi değil, bunu mahsuplaşma olarak yapıyoruz. Yani Güney Kıbrıs’ın tüm yaptığı bu çalışmalar aslında bizi de ilgilendiriyor. Biz çalışmalarımızı bu yönde sürdürebiliriz. Burada bizim de birçok konudaki sıkıntımız giderilmiş olacak.”
“Planlı ve bilinçli bir şekilde hareket etmek zorundayız”
Şebekenin ve kapasitenin arttırılması gerektiğinden de bahseden Görkem Çelik, neler yapılması gerektiğini şöyle anlattı:
“Çok yüksek mahsuplaşmalı izin bizlere geliyor ama bu yapıda bunu onaylamamız çok zor. Bu konuda çok ciddi çalışmalar yapılmalı. Bizim bu sistemi sürdürmemiz için en başta saydığım 4 konuda çalışma yapmamız, şebekedeki esnekliği sağlamamız lazım. Aksi halde ne kadar kısıtlı da gitsek, bir süre sonra bu işin önünün tıkanacağı bir gerçektir. Eğer bu çalışmalar yapılmazsa Güney Kıbrıs ‘sizin şebekeniz tehlikeli’ diyerek bizle olan enterkonnekte bağlantısını bozabilir. Bu da bizi çok sıkıntıya sokabilir. Dolayısıyla planlı ve bilinçli bir şekilde hareket etmek zorundayız. KIB-TEK bile bize hangi bölgeye ne kadar kurulabileceği konusunda tam bir veri veremiyor. Bu veri olmayınca ancak varsayımlarla hareket etme durumunda kalıyorsunuz. Bilimsel bir veriye ulaşana kadar kontrollü gitmek zorundayız. Bu verilere ihtiyacımız var ki, gerçek kotamız ortaya çıkabilsin. Bizim Ekonomi ve enerji Bakanlığımız var ama yeteri kadar çalışma yapamıyoruz. Bence bu bakanlık bu konularda daha aktif çalışmalar yapabilen bir bakanlık olmalı. Bunun için de daha fazla uzman kişilere başvurulmalı. Çağımız, Yenilenebilir Enerji çağıdır, peki biz bunun neresindeyiz? Bunu sorgulayan birimler olmalı.”
Şirket sahipleri ne dedi?
Ekrem Güneş Solar LTD. Direktörü Ekrem Güneş:
“Enterkonnekte sisteme geçmemizle birlikte sınırlama ortadan kalkacak”
Ekrem Güneş Solar LTD. Direktörü Ekrem Güneş, sistemle alakalı olarak bir kotanın olmasının tamamen altyapıyla ilgisi olduğunu belirterek, enterkonnekte sistem olmadığından dolayı bir sınırlama olduğunu ifade etti.
Güneş şunları söyledi:
“Şu anda enterkonekte sistemle çalışmadığımız için %20 civarlarında bir kullanım kotası var. Eğer Türkiye’den buraya bu sistemle elektrik gelecekse bu oran yukarılara yükselecek. Şu anda kotanın yükselememesinin sebebi tamamen altyapıyla ilgilidir. Bu sistemle çalışmadığımızdan dolayı ev tipi sistemler sadece 5 kilowatt ile sınırlandırılıyor. Yine aynı şekilde de işyerlerinde de öyle. Bu sisteme bağlanmamız halinde bu sınırlama ortadan kalkacak ve herkes istediği büyüklükte bir sistem kurup, istediği kadar elektrik üretimi yapabilecek.”
“Bu yıl ki satışlar %80 oranında düştü”
Güneş, son dönemde döviz artışı ve coronavirüs salgını nedeniyle her sektör gibi kendilerinin de etkilendiğini belirterek, bu yıl içerisinde taleplerde %80’lik bir düşüşün olduğunu ifade etti. Güneş;
“Normal konutlara 5 kilowatt sistem bağlayabiliyoruz. Bunların fiyatları 5 bin veya 6 bin Euro olarak, modeline göre değişebiliyor” dedi ve kurdukları sistemin 25 yıl garantisi bulunduğunun bilgisini verdi.
Cabacaba Yenilenebilir Enerji Sistemleri Direktörü Nafi Cabacaba:
“Ülkemizde bu sistemi kullananlar %20 civarlarında”
Cabacaba Yenilenebilir Enerji Sistemleri Direktörü Nafi Cabacaba yaptığı değerlendirmede, ülkemizde güneş enerji sistemlerini kullananların %20 civarlarında olduğunu söyleyerek, enterkonnekte sisteme bağlı olunmadığı için bu oranın yükselemediğini ifade etti.
Cabacaba şöyle konuştu:
“Şu anda Kıbrıs’ın kuzeyinde bu sistemleri kullanan insanların oranı %20 civarında. Güney Kıbrıs’la kıyaslayacak olursak bu yönde biz daha başarılıyız çünkü orada bu oran %8 civarındadır. Bilindiği üzere ülkemiz bir enterkonnekte sistem sadece Güney Kıbrıs’la bağlı. Bu da tabii yeterli değil. O yüzden bu %20’lik oran bu sistemde daha fazla yukarıya çıkamaz. Türkiye’den elektrik gelmesi durumunda bu oran %60’lara kadar çıkacak. Tabii bunda elektriğin geliş şekli de önemli. İlle de gelecek de elektrik ucuzlayacak denen bir şey de yok. Elektriğin gelmesiyle daha fazla enerji üretilip, satılabilecek ve depolama alanları açılacak.”
“Ev tipi sistemlerin fiyatı 5-6 bin Euro civarı”
Cabacaba, elektrik fiyatlarının yüksek olması nedeniyle insanların bu sistemleri tercih ettiğini dile getirerek, bu sistemlerin ev tipi olan fiyatlarının 5-6 bin Euro civarı olduğunu ifade etti.
Cabacaba sözlenirine şöyle devam etti:
“Dövizdeki yükseliş ve petrol fiyatlarının artış göstermesiyle önümüzdeki dönemde elektrik fiyatlarına zam yapılması öngörülüyor. Elektrik fiyatlarının bu kadar yüksek olmasından dolayı insanlar bu sistemlere çok talep veriyor. Genelde evlerde kullanılan 5 kilowatt sistemler 5-6 bin Euro civarı kuruluyor. Bu sistemlerin panel olanı 25 yıl, Inverter olanın da 5 yıl garantisi bulunuyor.”