4. Endüstri Devrimiyle birligde insanlıg tarihi ve üretim ilişgileri da deyişmegdedir. Yapay Zeka ve robotlar üretim ilişgilernin merkezinde yer almaya başlamışdır. İnsanlardan arındırılmış fabrikalar olarag adlandırılan “Dark Factories-Karanlıg Fabrikalar” çağın eñ diggad çekici üretim modellerini oluşdurmagdadır. Robodların hayatımızdakı varlığını hangı bağlamlarda ele almag lazım? Pandemi döneminde Halil Duranayla birligde bu konuları tartışmaya çalışmışdıg (Karapaşaoğlu, Duranay, 2020).
Özelliynan akademisyen Christian Fuchs’un dijitalleşme üzerinden Marxist bağlamda ortaya goyduğu sömürü ilişgileri okunmalı ve tartışılmalıdır. İnsan makinalaşırkana, makina insanlaşmaya başlamışdır. Karl Marx’ın Das Kapital’de annaddığı “meta fetişizmi” insan ve makina arasındakı ilişgiyi annamag açısından tegrar gündemimize gelmelidir. Yapay Zeka içinden geçdiyimiz bu dünyada “sanat” üredmegdedir. Yapay Zeka’nın sanadla gurduğu ilişgi ne annama gelmegdedir? Bu tartışmayı edebiyad üzerinden yabmaya çalışmışdım (Karapaşaoğlu, 2022). İnsanın bütün kimliglerinin yanında dijital bir kimliği da var (Karapaşaoğlu, 2021). Annadmaya çalışdığım şey dünya yeniden guruluyor. Dünya, üretim ilişgilerinden dutun da, güç dengelerinin deyişmesine gadar sanaddan sosyolojiye, tahaggüm mekanizmalarının transformasyonuna deyin ciddi bir inşa sürecinin içindedir. Bütün bu okumalar ve tartışmalardan soğra dünyanın faşizme doğru giddiyini söyleyebilirim. Dünya korkunç bir dönemin içinden geçmegdedir. Umud yogdur! Ancag direnenler direniş araçlarını yeniden gurarag bu faşizme garşı direniş merkezlerini oluşduracagdır. Umud vardır!
Çin Komünist Partisi Başkanı Xi Jinping 2025 yılı için verdiyi mesajda “Çinle Tayvan’ın birleşmesini kimsenin durduramayacağını” ifade eddi (Xi says no one, 2024). Çin bunu ilg gez söylemedi elbedde. Dünyanın tegrar inşa edildiyini görünca insan Jinping’in bu açıglamasının sıradan bir açıglama olarag geçiştirilemeyeceyini düşünmeden edemiyor. Ukrayna, Filistin, Suriye savaşından soğra sırada Tayvan savaşı mı vardır? Fransa Afrika’dakı kolonilerini gaybedmeye başladı. Mali, Çad, Gine, Burkina Faso, Nijer, Gabon'da yaşanan ayaglanmalardan soğra Çin ve Rusya Afrika’da gendi hegomanyasını inşa edmegdedir. Fransa, Yeni Kaledonya’da Fransa’ya garşı Türkiye ve Azerbaycan’ın desdeglemesiyle ayaglanmalar başladığına dair şüphelerin olduğunu ifade edmişdi (France openly suspects, 2024). BRICS’den dudun da Ukrayna, Suriye, Filistin savaşına gadar Avrupa, Ortadoğu, Afrika ve Asya’dakı gelişmelere bagdığımızda yukarıda söylediglerime paralel olarag yeni bir dünyanın kurulduğu iddiasını yenilemegde fayda var. Bu barışın deyil ulus devledlerin sınırlarını baştan çızdığı bir dünya olacagdır.
Batının güç gaybedmeye başlaması, Rusya ve Çin’in ciddi bir şekilde güçlenmesi Türkiye’nin Doğu ve Batı arasındakı deyerini arttırmagdadır. Türkiye hem batı hem da doğu için önemli bir müttefigdir. Sakın yannış anlaşılmasın. Batı ortadan galgıyor demiyorum. Güç gaybediyor, diyorum sadece. O güç gaybederkan başga ülkeler da güç gazanıyor. Türkiye’nin önemi burada ortaya çıkar. Türkiye sadece bu ikilem üzerinden dünyada önemli bir yer edmez elbedde. Türg kapitalizmi da gelişiyor ve tekelleşiyor. Bunun yanında, Türg silah endüstrisi da geçmiş yıllarnan kıyaslandığında muazzam bir böyüme gerçegleşdirmişdir. Defense News dergisinin yayınladığı raporda silah endüstrisinde 5 Türg şirketi dünyada ilk 100 şirketin içinde yer aldı. 5 ve üzeri şirketi bulunan 5 ülkeden biri da Türkiyedir. Türkiye silah ithalatında en fazla silah ithal eden 3. böyüg ülkeykan böyün dünyaya silah ihracad eden 12. böyüg ülke durumuna geldi (Nanda, 2024).
TC Dışişleri Bakanı Hakan Fidan 8 Ocag 2025 tarihinde KKTC’ye geldi. Cumhurbaşkanlığı makamına atamış oldugları Ersin Tatarla yabdığı görüşmeden soğra kamuoyuna açıglama yabdı. Yabdığı açıglamada iki nogda diggad çekicidir. Fidan “uluslararası ortamlarda herkesin var olan gerçekliğin hukuksallığa büründürülmesi gerektiği konusunda hemfikir olduğunu belirterek, bunun Doğu Timor ve Güney Sudan'da olduğunu ve Kıbrıs'ta da olabileceğini” ifade etti. Diyer nogda ise “bunun daha yapısal hale getirilebileceğini kaydederek, uluslararası toplumun neden bunun görmezden geldiğini” sorguladığı nogdadır (KKTC Cumhurbaşkanlığı, 8 Ocag 2025). Fidan’ın KKTC’nin tanınmasından ziyade ortaya goyduğu bakış açısı, Türk Yerleşimci Kolonizasyonu’nun yasallaşması ve bunun uluslararası düzeyde bir statü elde edmesidir. Başga bir ifadeyle, Fidan, Türkiye’nin Gıbrıs’ın kuzeyinde yaraddığı yogoluşun yasallaşdırılmasını taleb edmegdedir. Türkiye’nin Gıbrıs’ın kuzeyinde gurduğu yaşamın içinde ve Türkiye’nin Gıbrısla ilgili geleceg tasarısında Gıbrıslılar yogdur. Gıbrısla ilgili herhangi bir şey da yogdur. Türkiye, Türgce gonuşan Gıbrıslıları biraz olsun düşünseydi, aydınlarını öldürmez, politikacılarnı gurşunlamaz, bombalamazdı. Yerli üretimi sıfırlamaz, Türgce gonuşan Gıbrıslıların nüfus yapısına müdahale edmezdi. Gazeddacılarımızı Türkiye’de yargılamazdı. Muhaliflerimizin Türkiye’ye girişini yasaglamazdı. Türkiye’nin umursadığı teg bir şey var. Mîsâk-ı Millî sınırlarının dışına geçme arzusuyla tobraglarını genişledmegdir. Gıbrıs’da yabdığı gibi, Türkiye’nin doğusunda, Suriye’de hadda Somalide de aynı politikaları izlemegdedir. Türk Devledleri Teşkilatı hangı arzunun ürünüdür?
Hakan Fidan sıradan bir Dışişleri Bakanı deyildir. Bizzad Hakan Fidan’ın Milli İsigbarad Başkanıykana bizlere yabdığlarını hatırlayıñ. 2020 seçimlerinde Mustafa Akıncı’nın yakın çalışma arkadaşlarnın MİT tarafından tehdid edildiyini bilmezsiñiz? Tatar’ın başımıza gonulmasını sağlayan, yerleşimcilerin köylerine gidib onları uyaran MİT deyildir? Hadda esgi CTP Karpaz Belediye Başkanı Suphi Coşkun’a MİT’in açıg açıg tehdidde bulunduğu iddia edildi. Kimse bu iddiayı yalanlamadı. Bu operasyonların başındakı kişi Hakan Fidan deyildi?
UBP-DP-YDP hükümeti 1 yılda 64 kez yasa gücünde kararname ile garar aldı (Bir yılda 64, 2025). Böyün Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı kararnamesi olarag geçen uygulama 1982 Anayasasıyla Türk hukuk sistemine girdi. Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasıyla yasa gücünde karaname ile Türgce gonuşan Gıbrıslılar 1975 yılında tanışdı (Ekinci, 2013). Yasa gücünde kararname meclisin iradesinin ortadan galdırılmasıdır. Yedginin teg elde toplanmasıdır. Gazeddacı Damla Babiş TDP Girne İlçe Başkanı Ayşe Öztabayla bir mülakad yabdı. Program sivillerin silahlanmasıyla ilgiliydi. Babiş ve Öztabay programda hükümetin artıg kimlere, ne zaman silah taşıma izni verdiyini resmi gazeddada yayınlamadığı iddiasında bulundu (Çalışkan, 2025). Silahlanan siviller yerleşimcilerdir? Neden yerleşimciler Kıbrıs’ın kuzeyinde Türkiye tarafından silahlandırılıyor? Öte tarafdan Erhan Arıklı vatandaşlıg dağıtımının örgüt başkanları düzeyine endiyi itirafını yapıyor (UBP örgüt başkanı, 2025). 68 çocug, 2023 verilerine göre anne ve baba oldu (Kıbrıs’ın kuzeyinde, 2025). “Üçüncü ülke vatandaşı” deye ifade eddigleri insannarın aldıgları ücred asgari ücretin %30 altına düşürülmesi meclisdeki komiteye geldi. Bu köle kamplarının yaratılması yasasıdır. Gazeddacı Ali Kişmir dostumuzun yargılanması da devam eder. Kişmir, geçen gün yazdığı köşe yazısında kamuya istihdam edilenlerin %45’inin TC’den buraya sınava giren ve memur olan insanlardan oluşmaya başladığı iddiasında bulundu (Kişmir, 2025). Barışa ve çözüme giden yol bu mudur? Türgce gonuşan Gıbrıslıların çıkarlarını korumag bu mudur? Türkiye açıg açıg gidmeye deyil galmaya hazırlanıyor.
Üretim ilişgilerininden dünyaya, dünyadan Türkiye’ye ve Türkiye’nin sadece son bir haftada Gıbrıs’ın kuzeyine yabdıglarına bagdığımızda insan Fidan’ın açıklamalarıyla gendi gendine şu soruyu soruyor; TC’nin ilhakı yasallaşıyor mu?
Gaynag
Bir yılda 64 Yasa Gücününde Kararname. (2025, 7 Ocag). Yeni Bakış.
Çalışkan, R. (2025). TDP Girne İlçe Başkanı: Toplumda kimlerin silahlandığı bilinmiyor. Kanal T. https://www.kanalt.com/tdp-girne-ilce-baskani-toplumda-kimlerin-silahlandigi-bilinmiyor?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR2T2YRQUHPkNGUV4OfJ4Lgi0DRHxUJUXsBgZktuZglcdviSUJkpJSFLw0A_aem_HUKV1XcOzMGbmY9EOnz-1w&sfnsn=mo
Ekinci, M.Ö. (2013).Yasa gücünde kararname çıkarma yetkisi ve sınırları. Yeniçağ Gazetesi. https://www.ykp.org.cy/2013/09/yasa-gucunde-kararname-cikarma-yetkisi-ve-sinirlari-mehmet-oner-ekinci/
France openly suspects Turkiye, Azerbaijan of conspiring to stir unrest in French overseas territory. (2024, 18 Mayıs). Middle East Monitor. https://www.middleeastmonitor.com/20240518-france-openly-suspects-turkiye-azerbaijan-of-conspiring-to-stir-unrest-in-french-overseas-territory/
Karapaşaoğlu, H. Duranay, H. (2020). Rüstem Post Pandemi Konuşmaları 1: Yapay Zeka (Halil Karapaşaoğlu / Halil Duranay) (Youtube Video). (Erişim Tarihi: 8 Ocag 2025). https://www.youtube.com/watch?v=0PjPQI9ik5U
Karapaşaoğlu, H. (2021). Yazarın ve Şairin Dijital Kimliği: Avatar. 21 Mart Edebiyat Dergisi. (Erişim Tarihi: 8 Ocag 2025). https://yirmibirmart.com/yazarin-ve-sairin-dijital-kimligi-avatar/
Karapaşaoğlu, H. (2022). Yapay Zekanın Edebi Metin Üretmesi Üzerine; “Edebiyata” Karşı Edebiyatı Savunmak. 21 Mart Edebiyat Dergisi. (Erişim Tarihi: 8 Ocag 2025). https://yirmibirmart.com/yapay-zekanin-edebi-metin-uretmesi-uzerine-edebiyata-karsi-edebiyati-savunmak/
Kıbrıs’ın kuzeyinde 18 yaş altı 68 çocuk ‘ebeveyn’ oldu Kaynak: “Kıbrıs’ın kuzeyinde 18 yaş altı 68 çocuk ‘ebeveyn’ oldu. (2025, 6 Ocag). Yenidüzen Gazetesi. https://www.yeniduzen.com/kibrisin-kuzeyinde-18-yas-alti-68-cocuk-ebeveyn-oldu-178408h.htm
Kişmir, A. (2025). Kamuya İthal İstihdam!. Özgür Gazete. https://ozgurgazetekibris.com/kose-yazarlarimiz/162534-kamuya-ithal-istihdam.html?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR3cv4Iynzp7XIaC8eJfCuZ9ILuQwjTpiJFDMN6RW001kCWI1gC5edBrouU_aem_jwPuZAybMCsYf8LGx4nJwg
KKTC Cumhurbaşkanlığı - Cumhurbaşkanı Ersin Tatar ile Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın gerçekleştirdiği görüşmenin ardından ortak basın toplantısı düzenlendi. (2025, 8 Ocag). https://www.kktcb.org/tr/cumhurbaskani-ersin-tatar-ile-turkiye-cumhuriyeti-disisleri-bakani-hakan-fidanin-13134
Nanda, P. (2024). Stunning Rise! Turkey Now Has 5 Defense Firms In World’s Top 100; Drones Change Ankara’s Destiny!. EurAsian Times. https://www.eurasiantimes.com/expanding-global-footprint-of-turkish/
UBP örgüt başkanı vatandaş yapıyor, ben yapamıyorum. ( 2025, 6 Ocag). Yenidüzen Gazetesi. https://www.yeniduzen.com/ubp-orgut-baskani-vatandas-yapiyor-ben-yapamiyorum-178394h.htm
Xi says no one can stop China's 'reunification' with Taiwan. (2023, 31 Aralıg). Reuters. https://www.reuters.com/world/china/xi-says-no-one-can-stop-chinas-reunification-with-taiwan-2024-12-31/ (Erişim Tarihi: 8 Ocag 2025)