Ticareti kayıt altına almak, kaliteli, standartlara, gıda güvenilirliğine ve sağlık kurallarına uygun olarak serbest rekabet koşulları içinde, Haller aracılığıyla yapılmasını; malların etkin şekilde tedarikini, dağıtımını ve satışını sağlamak amacıyla hazırlanan HAL YASA TASARISI görüş ve öneriye açıldı…
Yasa Tasarısı’nda neler var?
-Her ilçede EN FAZLA 1 HAL kurulacak,
- İhaleye çıkılacak, YAP- İŞLET- KİRALA usulü izlenecek,
- Cironun en az %20’si devlete kalacak,
- İşletmeci, Halde satılan malların çıkış fiyatı üzerinden %1,5 oranında Hal Katkı Payı tahsil edebilecek,
- Halde depolama, kalite, sınıflara ayırma, paketleme ve ambalajlama tesisleri ile ön testlerin yapılabileceği laboratuar ve soğuk hava deposu olacak,
-İşletmeci, en geç bir yıl içerisinde hal tesis yatırımını tamamlayacak,
-Kuzey Kıbrıs sınırları içerisinde malların toptan alım ve satımı Hallerde yapılacak.
-Malların, Haller dışında toptan alım ve satımı yapılamayacak.
-İthal edilen malların satışı, Halde yapılacak.
-Halde mal satışları, sadece ‘toptan’ alım- satım şeklinde olacak, halde perakende satış yapılamayacak.
-Satış pazarlık usulü ile peşin yapılacak.
-Halde satışa sunulan malların kap ve ambalajlarının üzerinde ürün künyelerinin bulunması ve bu ürün künyeleri ile birlikte sergilenip satışa sunulmaları zorunlu olacak.
-Tüccarın komisyon oranı %8’i geçmeyecek…
-Serbest rekabet koşulları esas olacak,
-Halin yönetiminden işletmeci sorumlu olacak,
-Yönetim, işletmecinin atayacağı bir üniversite mezunu, tarım veya gıda sektöründe tecrübeli Hal Müdürü tarafından yerine getirilecek.
-Ekonomi Bakanlığı, en AZ AYDA BİR KEZ her Halde rutin denetim yapacak.
-Sağlık Bakanlığı ise her Halde EN AZ HAFTADA BİR ROTASYON USULÜ RUTİN DENETİMLERİNİ yapacak.
-Hal Yasa Tasarısı ‘suç ve cezalar’ı da düzenliyor… Hal Yasası’na uymayanlar, suçun türüne göre asgari ücretin 20 katına kadar para cezası ve 3 aya kadar hapislikle cezalandırılabilecek.
Meltem SONAY
Ekonomi ve Enerji Bakanlığı yıllardır beklenen ‘HAL YASASI’nı resmi web sitesi ve sosyal medya hesabından ilgili taraflar ve kamuoyu ile paylaştı, görüş ve öneriye açtı.
Ticareti kayıt altına almak, kaliteli, standartlara, gıda güvenilirliğine ve sağlık kurallarına uygun olarak serbest rekabet koşulları içinde, Haller aracılığıyla yapılmasını; malların etkin şekilde tedarikini, dağıtımını ve satışını sağlamak amacıyla hazırlanan Yasa Tasarısı, Belediyeler Birliği, Sebze ve Meyve Toptancıları Birliği, Üreticiler, Ziraat Mühendisleri Odasi, Seracilar Birliği, Çiftçiler Birliği gibi tüm paydaşlardan gelecek önerilerle şekillenecek.
22 Şubat’a kadar gelecek görüş ve önerilerle şekillenecek taslak yasa, Merkezi Mevzuat ve Savcılığa gönderilecek ardından Bakanlar Kurulu gündemine gelecek.
Ekonomi ve Enerji Bakanlığı’nın hazırladığı taslak yasanın amaçları arasında üretici ve tüketicilerin hak ve çıkarlarının korunması, malların ticareti ile uğraşan kişilerin faaliyetlerinin düzenlenmesinin yanı sıra, hallerin alt yapılarının çağdaş bir sisteme kavuşturulmasını ve işletilmesini sağlamak da var.
Alım – satımdan, hallerin kuruluşuna, yaptırımlardan, hakların korunmasına…
Yasa, malların alımı, satımı ve devri ile Hallerin kuruluş, işleyiş, yönetim ve denetimine ilişkin usul ve esasları, işleticinin sorumluluklarını kapsayacak…
Tasarı ayrıca, yasaya aykırılık halinde uygulanacak yaptırımları, Bakanlıklar ile belediyelerin görev, yetki ve sorumluluklarını, satış işlemlerinin şeklini, üreticiler ve tüccarların uyması gereken kuralları, genel olarak üretici ve tüketicilerin hak ve çıkarlarının korunmasına ilişkin esasları da düzenliyor.
Her ilçede EN FAZLA 1 HAL…
Yasa uyarınca belediyelerin görüşü alınarak HER İLÇEDE EN FAZLA 1 hal kurulacak. Haller kurulurken üretici ve tüketicilerin korunması, hallerin sayısı ve birbirlerine yakınlığı, üretici yoğunluğu ve tüketici piyasasının büyüklüğü, hal kurulacak yerin coğrafi konumu, mesken ve işyerlerine, gıda güvenilirliği bakımından risk oluşturan 3 tesis ve benzeri yerlere uzaklığı, ulaşım olanakları ve hallerin çevreye, altyapıya ve trafiğe getireceği yükler de gözetilecek.
Bakanlıkça hal kurulması düşünülen arazi ile ilgili olarak Tapu Dairesi’nden, Planlama ve İnşaat Dairesi’nden ve Çevre Dairesi’nden görüş alınacak, uygun görüş alınması halinde ise Bakanlar Kurulu’na öneri yapılacak.
Bakanlar Kurulu’nun ‘Tahsis’ kararı doğrultusunda bu kez ‘ihale’ süreci başlayacak.
YAP- İŞLET- KİRALA HAL… Cironun en az %20’si devlete…
Hal yapılması ve işletilmesi için kiralanması için Kamu İhale Yasasına göre ihaleye çıkılacak. Önce, ‘Ön Kira Sözleşmesi’ sonrasında ise ‘İşletme- Kiralama Sözleşmesi’ imzalanacak.
Yasa uyarınca Ön Kira Sözleşmesi en fazla bir yıllık olacak.
Ön Kira Sözleşmesinden sonra Kira- İşletme Sözleşmesi yapılacak ancak toplam kiralama süresi en fazla on yıl olacak.
İşletmecinin halin işletilmesinden doğacak ciro üzerinden devlete ödenecek bedeli, açık artırma yolu ile ihalede belirlenecek, ciro üzerinden paylaşım oranı yüzde yirmiden düşük olamayacak.
İşletmeci, bir yıllık kira bedelinden az olmayacak miktarda da Bakanlık tarafından belirlenen bir teminat verecek.
İşletmeci, Halde satılan malların çıkış fiyatı üzerinden %1,5 oranında Hal Katkı Payı tahsil edebilecek.
Depolama, paketleme, laboratuar, soğuk hava deposu da olacak…
Ön Kira Sözleşmesi süresi içerisinde İşletmeci, alt yapısı ile birlikte tüm izinleri alınmış tesis yatırımını tamamlayacak ve nihai iznini alacak. Tesis yatırımı, depolama, kalite, sınıflara ayırma, paketleme ve ambalajlama tesisleri ile ön testlerin yapılabileceği laboratuar ve soğuk hava deposu gibi diğer asgari koşulları taşıyan bir projeler çerçevesinde olacak.
Yasa uyarınca işletmeci, en geç bir yıl içerisinde hal tesis yatırımını tamamlayacak.
Toptan alım- satımların tümü halde…
Yasaya göre, Kuzey Kıbrıs sınırları içerisinde malların toptan alım ve satımı Hallerde yapılacak. Malların, Haller dışında toptan alım ve satımı yapılamayacak. İthal edilen malların satışı, Halde yapılacak.
Haller dışındaki paketleme tesislerinde paketlenen veya soğuk hava depolarında muhafaza edilen yerli üretim veya ithal malların satışı hale giriş yapılarak gerçekleştirilecek.
Malların belediye sınırları içerisinde perakende veya toptan alım satımını yapmak amacıyla nakliyesini yapanlar veya muhafaza etmek üzere ambar işlemlerini yapanlar da, malların Halden satın alındığını veya Halde satılmak üzere nakliye veya muhafaza edildiğini belgelemek zorunda olacaklar.
Sadece toptan satış…
Halde mal satışları, sadece ‘toptan’ alım- satım şeklinde olacak, halde perakende satış yapılamayacak.
Satış pazarlık usulü ile peşin yapılacak.
Halde satışa sunulan malların kap ve ambalajlarının üzerinde ürün künyelerinin bulunması ve bu ürün künyeleri ile birlikte sergilenip satışa sunulmaları zorunlu olacak.
Üreticiler kendi ürünlerini, hale giriş yapılmadan, hale bildirim yapılmak koşulu ile üretici satış noktalarında veya üretici pazarlarında perakende olarak satabilecekler.
Üretici örgütleri malların toptan veya perakende olarak alım ve satımını, hangi üretici örgütüne ait olduğunu belgelemek kaydı ile yapabilecekler.
Tüccarın komisyon oranı %8’i geçmeyecek…
Tüccarların, satış bedeli üzerinden alacağı komisyon oranı, yüzde sekizi aşmamak üzere taraflarca serbestçe saptanacak.
Fiilen aracılık hizmeti verilmedikçe komisyon ücreti alınamayacak. Teslim alınan malların satış bedeli ile satın alınan malların alış bedelinden yasal kesintiler dışında başka bir kesinti yapılamayacak. Tüccar, malların taşındığı iş araçlarını Hale bildirecek, üreticiye iade edilecek mallar, toptancı tarafından alındıktan sonra en geç iki gün içerisinde iade edilecek ve iade Hal yönetimine bildirilecek.
Serbest rekabet koşulları…
Hal Yasası uyarınca halde fiyatların, malların arz ve talebine bağlı olarak serbest rekabet koşullarına göre oluşması esas olacak. Rekabet Yasası kurallarının uygulanması için Bakanlık ve Belediyeler gerekli önlemleri alacak. Üretici ve tüketicilerin hak ve çıkarlarının korunması ve piyasada şeffaflığın sağlanması amacıyla, Hallerde alınıp satılacak malların ürün künyesi bilgileri ve malın fiyatı, işletmeci tarafından elektronik ortamda kayda alınarak malın cins ve sınıflarına göre fiyatları Halin çeşitli yerlerinde uygun elektronik sistem ve araçlarla günlük olarak ilan edilecek, güncel tutulacak.
İşletmeci yasa uyarınca halde en az bir Ziraat Mühendisi veya Gıda Mühendisi çalıştırmakla yükümlü olacak.
Pazarda yapılacak satışlara da düzenleme…
Hal Yasa Tasarısı Pazar yerlerinde yapılacak satışları da düzenliyor. Buna göre, Pazar yerlerinde toptan mal satışı yapılamayacak, pazar yerlerinde, halden alınan mallar satılabilecek. Pazar yerlerinde mal satışı yapanlar, kendi aralarında mal satışı yapamayacak.
Üretici pazarlarında, üreticiler, bölgesel olarak kendi ürünlerini ürünün hasat zamanlarına göre doğrudan tüketiciye perakende olarak Belediyeden gerekli izinleri almak koşulu ile satabilecekler.
Tek bir üretici, satış noktasında, kendi ürettiği malını Belediyeden gerekli izinler almak koşulu tüketiciye doğrudan perakende olarak satabilecek. Üretici, Halden aldığını belgelemeksizin, başka üretici adına mal satamayacak.
Üniversite mezunu, tarım veya gıda sektöründe tecrübeli HAL MÜDÜRÜ…
Halin yönetiminden işletmeci sorumlu olacak, yönetim, işletmecinin atayacağı bir Hal Müdürü tarafından yerine getirilecek.
Hal Müdürünün, en az dört senelik bir üniversite diplomasına sahip olması ve en az iki yıl tarım veya gıda 9 sektöründe yöneticilik hizmetinde bulunmuş olması, tüccar veya tüccarın ortağı veya birinci derece akrabası veya eşi olmaması koşulları aranacak.
Bakanlıklar ve belediyelerce denetlenecek… Analizler yapılacak
Ekonomi Bakanlığı’nın yanı sıra, tarım, Sağlık ve Maliye Bakanlıkları’nın yanı sıra Belediyeler, denetim görevlileri aracılığıyla Hallerde, üretici pazarlarında ve üretici satış noktalarında, mal taşıyan iş araçlarında, malların muhafaza edildiği depolarda veya paketleme tesislerinde ani veya rutin denetimler yapacak.
Denetim görevlileri, gerektiğinde işletmeci, üretici örgütleri, tüccarlar nezdinde her türlü araştırma ve inceleme, ürün bazında numune alma ve analiz yapmaya yetkili olacak. Ekonomi Bakanlığı, bu Yasaya göre en az ayda bir kez her Halde rutin denetim yapacak. Sağlık Bakanlığı ise her Halde en az haftada bir rotasyon usulü rutin denetimlerini yapacak.
20 asgari ücret para veya 3 ay hapislik cezası…
Hal Yasa Tasarısı ‘suç ve cezalar’ı da düzenliyor… Hal Yasası’na uymayanlar, suçun türüne göre asgari ücretin 20 katına kadar para cezası ve 3 aya kadar hapislikle cezalandırılabilecek.
Örneğin, yasa 6’ncı maddesi uyarınca hal dışı alım satan veya ithal edenler, satış bedeli üzerinden alması gerekenden fazla komisyon alan, mal bedelini peşin olarak üreticiye ödemeyen, malların taşındığı iş araçlarını Hale bildirmeyen tüccarlar suç işlemiş sayılacaklar ve mahkumiyetleri halinde, mahkeme tarafından, aylık asgari ücretin yirmi katına kadar para cezasına veya üç aya kadar hapislik cezasına veya her iki cezaya birden çarptırılabilecekler.