Dünyaca ünlü Amerikalı siyaset bilimci Timothy Snyder 2017 yılında “Tiranlık Üstüne” adlı bir kitap yayınladı. Tiranlığın tarihçesini inceleyen ve günümüzün post-hakikat dünyasında popülist ve demagog elitlerin tiranlığa yönelebileceklerinden endişe duyan Snyder, tiranlığa karşı 20 tez ileri sürdü.
Snyder, çağdaş demokrasi tarihinin ilerlemelerle olduğu kadar, gerilemelerle de dolu olduğunu, örneğin 1918, 1945, 1989 sonrasında demokrasinin hem ilerlediğini hem de gerilediğini söyler. Snyder demokrasinin çöküşünü halk adına ortaya çıkan demagoglara bağlıyor ve Platon’un binlerce yıl önce “demagogların ifade özgürlüğünü kullanıp tiranlık kurabileceklerini” söylediğine dikkat çeker ve tiranlığa karşı tezlerini şöyle sıralar:
Tez 1: Körü körüne biat etmeyin!
Kör körüne biat etmek tiranlığa sürükleyebilir. Nitekim, Hitler Avusturya’yı ilhak ettikten sonra Yahudilere yaptığı çeşitli zulümler karşısında Avusturya halkı seyirci kaldı, Hitler bundan cesaret alarak Yahudileri yok etmeye yöneldi ve Kristal Gecesini örgütledi.
Tez 2: Kurumları Koruyun!
Kurumlar kendiliğinden ayakta durmaz. İktidarların keyfi uygulamalarına karşı kurumları korumalıyız. Örneğin bir gazetenin kapatılmasına karşı sessiz kalmamalıyız.
Tez 3: Tek Partili Devlete Dikkat!
Tak parti rejimi kuranlar yolun başında o kadar güçlü değiller. Bazı fırsatları kullanarak böyle bir düzen kurmaya yönelirler. Bu yüzden yurttaşlar seçimlerde mutlaka oyunu kullanmalı, hatta aday olarak seçimlere katılmalıdır.
Tez 4: Dünyanın Gidişatına Dair Sorumluluk Alın!
Örneğin günümüzde kullanılan nefret sembollerine karşı uyanık olun ve sesinizi yükseltin, çünkü semboller geleceği şekillendirir.
Tez 5: Meslek Ahlakından Asla Uzaklaşmayın!
Meslek ahlakından taviz vermek tiranlığa yol açabilir. Hitler’in Polonya’yı yakmasında bir avukatın rolü büyüktü. Avusturya’yı ilhak etmesinde de bir avukat rol oynamıştı. Sayısız doktor Nazizm’e hizmet vermişti. Kısacası, “gözlerimi kaparım, vazifemi yaparım” tarzı bir yaklaşım, demokratik kurumları yıkma eğilimi içinde olan totaliter demagoglara yarar.
Tez 6: Paramiliter Gruplar Dikkat!
Liderin yolundan gittiğini ileri süren bir takım adamlar silahlanmaya başladı mı, tehlike yakındır demektir.
Tez 7: Silah Kullanımına Dikkat!
Eğer asker veya polis iseniz ve silah taşıyorsanız, silahlarınızı nerede kullanacağınıza dikkat etmelisiniz, “hayır” demeyi bilmelisiniz, aksi halde suça karışırsınız.
Tez 8: Kitlelerden Ayrışın!
Kitlelerin peşinden gitmek kolaydır. Zor olsa da bireysel farklılığınızı ortaya koymanız ve kitlelerden farklı şeyler söylemeniz çok önemlidir.
Tez 9: Dile Saygı Duyun!
Görüşlerinizi dile getirirken veya kendinizi ifade ederken basında kullanılan yaygın dilden farklı bir dil kullanmaya çalışın. Örneğin kitap okumaya yönelin ve hakikati kendiniz araştırın.
Tez 10: Hakikate İnanın!
Olgulara sırtımızı dönersek, özgürlüğü terk etmiş oluruz. Eğer hiçbir şey hakikat değilse, o zaman iktidarı eleştirme zemini ortadan kalkar. Hakikat yoksa her şey görünüş demektir ve o zaman da cüzdanı kabarık olan, kör edici ışıkları satın alır.
Tez 11: Araştırın!
Araştırın ve ne olup bittiğini kendiniz öğrenin.
Tez 12: Başaklarına Bakın ve Onlarla Konuşun!
Bu sadece medeni bir tavır değil. Kimlere güvenip kimlere güvenemeyeceğimiz tespit etmek için mutlaka çevremizle temas kurmalıyız. Herkesin herkesi suçladığı bir ortam psikolojik olarak korkunç bir ortamdır.
Tez 13: Vücudunuzu İhmal Etmeyin!
İktidarlar sandalyeye yapışmamızı ve ekran seyretmemizi isterler. Oysa dışarıya çıkmalıyız, farklı yerlere gitmeliyiz, tanımadığımız insanlarla tanışmalıyız.
Tez 14: Özel Hayatın Gizliliğine Dikkat!
Özel hayatınızı ve kişisel ilişkilerinizin ortalığa dökülmemesi için dikkatli olun. İnternet ortamında ifade edilen her şeye ulaşılabilir, bunu unutmayın. Tiranlığa meraklılar şahsi bilgilerimizi kullanıp bizi çengelin ucuna asmak isteyebilirler.
Tez 15: Kamu Yararına Dönük Etkinliklere Katılın!
Tez 16: Başka Ülkelerin Yurttaşlarından Öğrenmeye Bakın!
Yurtdışında mutlaka dostlarınız olsun. Onlarla daima temasta olun. Yaşadığımız zorluklara hiçbir ülke tek başına çare bulamaz. Birbirimizden öğrenmeliyiz.
Tez 17: Tehlikeli Sözcüklere Dikkat!
“Terörist”, “ekstremist”, “acil durum” gibi sözcüklerin kullanımına karşı dikkatli olun ve bu türden milliyetçi retoriklere karşı çıkın!
Tez 18: Kötü Olaylar Karşısında Soğukkanlılığınızı Koruyun!
Diyelim ki bir terör saldırısı oldu. Soğukkanlı davranmaya dikkat edelim, çünkü tiranlığa meraklı siyasiler bu türden saldırıları kullanıp özgürlükleri kısıtlamaya yönelebilirler.
Tez 19: Yurtsever Olalım!
Ülkemizi Örnek ülke yapmaya çalışalım.
Tez 20: Mümkün Olduğu Kadar Cesur Olalım!
Eğer özgürlük için hiçbirimiz ölmeye hazır değilsek, o zaman hepimiz de tiranlığın kurbanı olacağız demektir.