Türk Lirası döviz karşısında değer kaybetti, alım gücü düştü, Kıbrıslı Rum esnaf kuzeyden gelen müşterilere yönelik gözlemini değerlendirdi: “Ciddi bir düşüş yaşanıyor” dedi.
Derya ULUBATLI
Türk Lirası yabancı para birimleri karşısında günden güne erirken, TL kazanan Kıbrıslı Türklerin alım gücünde de ciddi bir düşüş yaşandı. Bu durumun en iyi gözlemlendiği yer ise bir zamanlar Kıbrıslı Türklerin akın ettiği, ‘Uzun Yol’ olarak bilinen güneydeki Ledra Caddesi oldu.
Ledra Caddesi’ndeki esnafla konuşan YENİDÜZEN, kuzeyden gelen müşteri sayısındaki değişimi sordu, verilen cevaplar kuzeydeki ekonomik yıkımı onayladı.
İşletmeciler ve çalışanlar, COVID-19 salgınının dünya ekonomisinde bir karmaşa oluşturduğunu ve bu dönemde birçok kişinin fakirleştiğini savunurken, özellikle Euro-TL arasındaki dengesizliğin Kıbrıslı Türklerin güneyde harcama yapmasına engel olan faktörlerin başında geldiğini ifade etti.
Kitap dükkanından restorana, giyim mağazasından saat tamircisine birçok farklı sektörden insan, müşteri sayısındaki düşüşten yakındı, bu durumun hem kendileri için, hem de ekonomik sıkıntıyı yaşayan kuzeydeki vatandaşlar için çok üzücü olduğunu dile getirdi.
Yeme-içme sektöründeki işletme sahipleri halen müşteri geldiğini, ancak özellikle COVİD-19 sonrası gelen kişi sayısının günde 30 kişiden 5 kişiye kadar düştüğünü belirtti. Takı, giyim, kitap gibi sektörlerden gelen yorumlar ise müşteri sayısının sıfıra indiği yönünde oldu.
Avetis Bahjejian:
“Artık hafta sonu sadece 1-2 Kıbrıslı Türk geliyor”
Ledra Caddesi’nde bir Restoran çalıştıran Avetis Bahjejian, birkaç yıl önce özellikle Cumartesi ve Pazar günlerinde çok fazla Kıbrıslı Türkün restorana giderek yemek yediğini ancak bugünlerde bu sayının 1-2 kişiye düştüğünü dile getirdi. Bahjejian şunları söyledi: “Son yıllarda müşteri sayısında ciddi bir düşüş oldu ancak bunun koronavirüsten mi yoksa ekonomik yetersizlikten mi kaynaklandığını bilemiyoruz. Ben de sıklıkla kuzeye geçiyorum ve oradaki ekonomik ortamı da biraz cansız görüyorum. Evet, oradaki insanlar bir şekilde hayatlarına devam ediyor ama öncekiyle aynı ekonomik refahla değil. Örneğin sıklıkla gittiğim bir yer olan Dereboyu caddesinde birçok dükkanın kapanmış olduğunu fark ettim. COVID öncesi böyle değildi, orada çok daha fazla insan vardı. Şimdi hem kuzeyde hem de güneyde alışveriş yapan Kıbrıslı Türk sayısı çok azaldı”
Garo Terziyan:
“Müşterilerimin yüzde 70’i kuzeydendi, şimdi kimse yok”
Saatçi dükkanı olan Garo Terziyan, koronavirüs öncesi müşterilerinin yüzde 70’inin Kıbrıslı Türklerden oluştuğunu ancak şu an saatlerini tamir için verenlerin bile ekonomik koşullardan dolayı gelip saatlerini teslim alamadıklarını söyledi. Terziyan şöyle devam etti: “Bir saat pili bizde 5 euro ancak Kıbrıslı Türkler için 50 TL oluyor. Böyle olunca kimse gelip buradan alışveriş yapmak istemiyor. Birçok kişi tamir için bana saatlerini getirdi. Oldukça da pahalı saatler ama bunların tamir parası 50 Euro, TL olarak düşünüldüğünde 500 TL oluyor. Bu durumda insanlar sadece tamire 500 TL vermek yerine yeni saat almayı tercih ediyor, o yüzden bana verdikleri saatlerini gelip teslim alıyor. Bu açıdan müşteri sayımızda ciddi bir düşüş yaşandı”.
“Kıbrıslı Türk arkadaşlarımın harcamalarını kısıtladığını gözlemliyorum”
Kendisinin birçok Kıbrıslı Türk arkadaşı olduğunu da belirten Terziyan, eskiden bu arkadaşlarıyla dışarıya yemeğe ya da yurtdışına tatile gittiğini ancak şu an yaşanan ekonomik durumda Kıbrıslı Türk arkadaşlarının harcamaları konusunda da daha dikkatli davrandığını gözlemlediğini anlattı. Terziyan şunları söyledi: “Yarın Kıbrıslı Türk arkadaşlarımız bizi yemeğe davet etti ancak her zaman dışarıda yerken yarın evde yiyeceğiz çünkü artık insanların alım gücü çok düştü. Dışarıda yeme ya da alışveriş yapma konusunda çok dikkatli davrandıklarını görüyorum. Ayrıca daha önce birlikte yurtdışı seyahatlerine de giderken şimdi onu da yapamıyoruz. Bilet parası, otel fiyatları derken her şey Kıbrıslı Türkler için çok pahalı hale geldi. Bu durumu görmek bizler için çok üzücü”.
“Güneyden geçen arabalara poliçe 180 Euro… Hükümet bu ücreti düşürmezse kimse geçmeyecek”
Kıbrıs’ın kuzeyindeki hükümetin de ekonominin canlanması için hiçbir adım atmamasını eleştiren Terziyan, aksine güneyden kuzeye geçmek isteyenler için işlerin zorlaştırdığına vurgu yaptı. Güneyden geçen araçlar için yükselen poliçe fiyatlarından yakınan Terziyan şöyle devam etti: “Kuzeye geçmek için 180 Euro poliçe parası istiyorlar. Bu ücret çok yüksek. Ben yıllardır sürekli sigorta yapıp kuzeye geçmeme rağmen bu yıl yaptırmama kararı aldım. Burada bile aracımın sigortasını 120 Euroya yaptırırken oraya geçmek için 180 Euro ödemek çok saçma ama bunun kaybedeni ne yazık ki adanın kuzeyindeki esnaf oluyor. Sigorta yapmayınca kuzeye geçmiyoruz, oradan benzin koymuyoruz, orada yemek yemiyoruz, alışveriş yapmıyoruz. Bunların hepsi kuzeydeki ekonominin kaynı oluyor. Hükümet bu konuda da daha akılcı çözümler üretmelidir diye düşünüyorum”.
Stavros Andreas:
“Halen geliyorlar ama çok daha az”
Dükkanına halen Kıbrıslı Türklerin gelmeye devam ettiğini söyleyen büfe sahibi Stavros Andreas, sayının ise geçmiş yıllara göre düştüğünü dile getirdi. Özellikle COVID sonrası bu sayının giderek düştüğünü belirten Andreas, bunun başlıca sebebinin pandemi olduğunu ancak TL ile Euro arasındaki dengesizliğin de durumu ciddi oranda etkilediğine inandığını vurguladı. Andreas şunları anlattı: “COVID öncesi gelip çok fazla alışveriş yapıyorlardı ama COVID sonrası hem gelişler azaldı hem de gelenler artık eskisi kadar fazla alışveriş yapmıyor. Daha sınırlı şeyler alıyor. Bende de durum aynı şekilde. COVID öncesi çok fazla Kıbrıslı Türk müşterim vardı. Şimdi halen geliyorlar ama sayı çok azaldı. Bence COVID insanları hem ekonomik hem de psikolojik olarak etkiledi”.
Soulla Moiseos:
“Kuzeyden gelen müşteriler günde 30’dan günde 5’e düştü”
Özellikle koronavirüs öncesi günde 25-30 kişinin dükkanına giderek yemek yediğini söyleyen Döner Restoranı sahibi Soulla Moiseos, bu sayının şimdilerde 5’e düştüğünü belirtti. Bu durumda pandeminin de etkisi olduğuna inandığını söyleyen Moiseos, insanların alım gücünün düştüğünü ve özellikle dövizdeki yükselişin Kıbrıslı Türklerin gelişini olumsuz etkilediğini ifade etti.
Mario (soyadını vermek istemedi):
“Kıbrıslı Türk müşteri sayımız sıfıra indi”
Kıyafet ve takı satılan Cactus isimli dükkanın sahibi Mario, eskiden çok fazla Kıbrıslı Türkün geldiğini belirterek, şimdi bu sayının sıfıra düştüğünü ve bunun tamamen TL ile Euro arasındaki dengesizlikten kaynaklandığını aktardı. Mario şunları söyledi: “COVID de mutlaka etkilemiştir ancak esas sıkıntının dövizdeki yükseliş olduğuna inanıyorum. Eskiden 20 Euro 50 TL ediyordu, şimdi aynı miktarın karşılığı 200 TL oldu. Bu şartlarda kimse buraya gelerek alışveriş yapmak istemiyor. Bu olaydan sonra çok müşteri kaybettik ancak yapacak bir şeyimiz yok, durum bu”.
Ibi Yasmin Payiatsou Villalvazo:
“Kuzeyden gelenlere düşük fiyatlar vermeye çalışıyorum”
Güneyde bir çizgi roman kitap dükkanı bulunan Ibi Yasmin Payiatsou Villalvazo, önceleri çok fazla Kıbrıslı Türk müşterisi olduğunu ancak son dönemde müşterilerde ciddi bir azalma olduğunu ve birçok kişinin verdiği kitap siparişlerini iptal ettiğini anlattı. Villalvazo şunları söyledi: “Burası bir çizgi roman dükkanı. Normalde sipariş usulü çalışıyoruz. Herkes kendi ilgi alanındaki kitaplardan sipariş ediyor ve sonra onları gelip alıyor ancak uzun zamandır Kıbrıslı Türkler ya sipariş vermiyor ya da verdiği siparişleri iptal ediyor. Bu durumu anlamaya ve Kıbrıslı Türklere ekstra anlayış göstermeye çalışıyorum. Hem siparişlerini fazladan bekletiyorum, hem de onlara daha uygun fiyatlar söylemeye çalışıyorum çünkü bu lükse giren bir harcamadır ve kimseden zorunlu olmayan bir harcama için 50 Euro isteyemem. Şu an raflarda bekleyen birçok sipariş var ve bunların çoğu Kıbrıslı Türklere ait bekleyen siparişler. Elimden gelen kolaylığı yapmama rağmen müşteri sayısında düşüş oldu. Eskiden 6 ise şimdi 2 kişi geliyor. Ayrıca gelenler de eskiden çok fazla şey alırken, şimdi daha seçici olmak ve az şey almak zorunda kalıyor”.
“Sevgilim Kıbrıslı Türk ama çalışmak için güneye geliyor”
Bu durumun kendisini çok üzdüğünü dile getiren Villalvazo, “kuzeydekiler bizim kardeşlerimiz, oradaki ekonominin bu durumda olması bizim için çok üzücü” şeklinde konuştu. Partnerinin de bir Kıbrıslı Türk olduğunu ancak çalışmak için güneye geldiğini aktaran Villalvazo, “sevgilim güneyde çalışabildiği ve Euro kazandığı için kendini şanslı hissediyor” dedi.
Rafaella Christofi:
“Korona sonrası, gelenler azaldı”
Cafede barista olarak çalışan Rafaella Christofi normalde de çok yüksek bir Kıbrıslı Türk müşteri popülasyonlarının olmadığını ancak korona sonrası bu sayının iyice düştüğünü söyledi. Ekonomik sıkıntının da bu durumu etkilediğinden bahseden Christofi, esas problemin ise COVID yüzünden gelen fakirleşme olduğunu savundu. Müşteri düşüşünün özellikle bu son yılda yaşandığına dikkat çeken Christofi, “COVID her şeyi alt üst etti” dedi.
Costas Vrontis:
“Fazla olmasa da bir azalma gözlemledik”
Koronavirüs öncesi kuzeyden çok daha fazla kişinin geldiğini belirten dondurma dükkanı sahibi Costas Vrontis, korona sonrası bu sayıda düşüş gözlemlediklerini söyledi. Gelen çoğu kişinin İngilizce konuştuğunu ve özellikle yeni jenerasyonda kimin Kıbrıslı Türk olduğunu anlayamadığını da dile getiren Vrontis, “kuzeyden gelen bazı devamlı müşterilerimiz, artık pek göremiyoruz. Bu yüzden çok fazla olmasa da bir azalma olduğunu söyleyebilirim” dedi.