Fikri Toros
(Konuk Yazar)
"Ülkelerin rekabetçi ve sürdürülebilir enerji arz güvenliği, yenilenebilir enerjinin ön planda olması ile mümkündür. Güneş ve rüzgarın öncü kaynakları olan yenilenebilir enerji yatırımlarının önünü açan da bölgesel enterkonnekte kablo bağlantılarıdır.
Bir ülkenin veya ülkeler arasında elektrik enerjisi ihtiyacını karşılamak üzere elektrik santralleri, trafo merkezleri ve aboneleri arasında kurulmuş olan sisteme “enterkonnekte sistem” denir. Ülkeler enterkonnekte sisteme dahil olmakla, ürettikleri elektriğin ihtiyaçları kadarını kullanırlar, fazlasını da anında satabilirler.
Enterkonnekte bağlantı, potansiyel yenilenebilir enerji kapasitesinin ülkesel kurulu güçle sınırlı kalmasını ortadan kaldırır. Böylece, Avrupa Birliği’nin ilgili politikaları ile uyumlaşmak ve 2030 hedeflerine ulaşabilmek için gerekli olan yenilenebilir enerji yatırımlarını arttırılabilir, rekabetçi ve çevre dostu bir enerji arz güvenliği sağlayabilir.
Avrupa Birliği’nin önde gelen 2030 Enerji hedefleri, ülkelerin
- Tükettikleri elektrik enerjisinin en az %32’sini yenilenebilir enerjiden karşılamalarını, ve bunu kolaylaştırmak için
- Asgari %15 enterkonnekte bağlantıyı öngörmektedir.
Devam eden Rusya-Ukrayna savaşının enerji tedariği ve fiyatları üzerinde yarattığı olumsuz etkiler, fuel-oil’e bağımlı olan üretim kaynaklı yüksek elektrik maliyetinin en temel nedeni olduğu aşikardır. Bu sorun da sadece enterkonnekte sisteme dahil olmakla aşılabilir.
Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi TEİAŞ, 14 Ocak 2016 tarihinde imzalanan anlaşma ile Avrupa Elektrik İletim Sistemi Operatörleri Ağı’nın ( ENTSO-E ) üyesi olmuştur. Azerbaycan, Gürcistan, Bulgaristan ve Yunanistan ile gerçekleştirilen enterkonnekte bağlantılar ile TEİAŞ, ENTSO-E şebekesine dahil olmuştur.
ENTSO-E, Avrupa ülkeleri arasında bir şebeke entegrasyonu ile sinerjik elektrik piyasası modeli oluşturmak, bu sayede enerjide arz güvenliğini artırmak, enerjinin üretim, iletim, dağıtım ve kullanım verimliliğini en üst düzeye çıkarmak, iklim değişikliği ve çevreye ilişkin sorunlarını en aza indirmek, ve şebekelerin enerji çeşitliliğini fırsata dönüştürmek amaçlarını gerçekleştirmek üzere kurulmuştur.
Aralarında Yunanistan ve Güney Kıbrıs da bulunduğu 32 ülkeden 42 İletim Sistem Operatörü, ENTSO-E’nin üyesidir.
Enterkonnekte sistem bağlantıları üzerinden yapılan enerji alış verişleri ENTSO-E’nin iznine tabidir. Kıbrıs sorunu kaynaklı süregelen koşullar devam ettiği müddetçe, ENTSO-E’nin Türkiye ile Kıbrıs’ın kuzeyi arasında yapılacak enterkonnekte kablo bağlantısına izin vermesinin hayli düşük bir olasılık olduğu bilinmektedir.
“Eurasia Interconnector” isimli enterkonnekte sistem projesi, İsrail-Kıbrıs-Yunanistan arasında gerçekleştirilmek üzere tasarlanmıştır. Toplam 2,000 MW güce sahip olan bu deniz altı bağlantının toplam uzunluğu, İsrail-Kıbrıs arası 190 ve Kıbrıs-Yünanistan arası 558 olmak üzere, toplam 748 mil olarak belirlenmiştir. Avrupa Birliği’nin 650 milyon Euro destek sağlayacağı Eurasia Interconnector projesinin ilk etabı Kıbrıs-Yünanistan arasında gerçekleşeceği ve maliyetinin de 2.5 milyar Euro olacağı öngörülmektedir.
Taraflar arası müzakere yoluyla oluşturulabilecek bir alternatif ise, bu projenin ilk etabının Kıbrıs-Türkiye arasında olacak şekilde yeniden tasarlanması ve bağlantı uzunluğunun takriben 60 mil’e düşürülmesidir. Gerek yatırım maliyeti, gerekse ticari, teknik ve deniz yetki alanları üzerinde devam eden siyasi sorunlara ilişkin sıkıntılar gözetildiğinde, projenin sürdürülebilirliği ve tüm paydaşların ortak bir sinerjik kazanım elde etmesi sadece bu alternatif çerçevesinde mümkün olabilecektir.
Dahası, Kıbrıs sorununun çözümü ve bölgesel istikrar tesisi çabaları üzerinde etkili bir kaldıraç gücü olacaktır.
Doğu Akdeniz’in en büyük sahildar ülkesi olan Türkiye, hakkaniyet ve orantılılık prensipleri doğrultusunda bölgesel enerji projesinin en büyük paydaş ülkesi olabilecektir. Doğal gaz deniz altı boru bağlantılarını da kolaylaştıracak bir emsal olabilecektir.
Kıbrıs, bir bütün olarak AB 2030 enerji hedeflerine ulaşabilecektir. Avrupa Birliği, çok daha hızlı ve rekabetçi bir enerji arzına sahip olabilecektir.
Bu yüzden, Türkiye ile Kıbrıs arasındaki enterkonnekte sistem 'Euroasia Interconnector' olmalıdır."