Üçlü Görüşmeden Çıkan “Başarı” (!)
New York’ta iki lider ve BM Genel Sekreteri’nin yaptıkları üçlü görüşme, bir tür başarı (!) ile taçlandırıldı. Ne o, şüpheniz mi vardı? Niye ki? Her tarafta iç dengeler korundu. Kıbrıs Rum tarafındaki herkes (müzakerelerin yürütülüş biçimini eleştirenler bile) takvimlendirmenin kabul edilmemesinden ötürü üçlü görüşmeden memnun görünüyorlardı. Kıbrıs Türk tarafında ise, tüm oklar yol haritasını kabul etmemelerinden ötürü Kıbrıslı Rumlara çevrildi.
Her şey yolunda (!)
Hiçbir denge sarsılmadı. Mükemmel!
Bu şekilde, hayat barikatların her iki tarafında da normal şekilde akmaya devam ediyor.
Siyasi açıdan sakin ve ortada dikenli tellerle…
* * * *
New York’taki tüm sahnenin sırf iç cepheyi tatmin etmek üzere kurulduğunu düşünmek pek tabii saflık olur. Öyle olsaydı bugünkü şekliyle yapılan müzakerelerin bir anlamı olmazdı. Mesele, iki taraf arasındaki görüş ayrılıklarından ötürü ileriye götürülmüyor. Kıbrıs Türk tarafının müzakerelerin sürdürülmesi ile ilgili yaklaşımını benden iyi biliyorsunuz. Kendi inançlarımdan, görüşlerimden ve düşüncelerimden uzaklaşarak resmi Kıbrıs Rum tarafı yaklaşımının ana hatlarını ortaya koymaya çalışacağım.
* * * *
Uluslararası konferans ile sonuçlanacak bir takvimlendirme Kıbrıs Rum tarafınca neden kabul edilmedi? Bunun başlıca sebebi, müzakerelerdeki en önemli konulardan biri olan toprak konusunun tartışılmasının daha ilk aşamasında olunmasıdır. Buna ilaveten, Kıbrıs Rum tarafı toprak başlığının garanti ve güvenlik konuları ile bağdaştırılması taraftarı değildir (görüldüğü kadarıyla Kıbrıs Türk tarafı bağdaştırılması taraftarıdır). Ayrıca, Kıbrıs Rum tarafı toprak konusunun uluslararası konferans düzeyinde ele alınmasına gerek olmadığı görüşünü taşıyor. Kıbrıs Rum tarafının, liderlerin toprak konusundaki görüşmeleri yurt dışındaki bir yerde gerçekleştirme (Bürgenstock’a benzer bir şekilde) olasılığını tümden reddettiğine emin değilim. Kıbrıs Rum tarafının, toprak başlığında önce ilerleme kaydedilmesi şartıyla bu ihtimale soğuk bakmadığı yönünde bilgiler söz konusudur. Öte yandan, taraflar toprak konusunu kapamaya çok yaklaşmadan veya bu konuda bir anlaşma sağlamadan çok taraflı konferansın toplanması pek faydalı olmaz görüşü vardır. Kıbrıs Rum tarafı, bu tek hedefe kilitlenme pozisyonunu koruyarak yol haritasının belirlenmesi tartışmasına hiç girmedi. Zira böyle bir yol haritasının; her iki tarafın da hazır olmadığı bir uluslararası toplantının başarılı olmaması halinde sürecin çökebileceği tehlikesini içerdiği görüşünü taşıyor.
Özellikle çözüme bir nefes uzaklığında olmadığımız bu dönemde uluslararası toplantıyı tehlike içeren bir adım olarak addediyor.
* * * *
Mustafa Akıncı, üçlü görüşmenin hemen ardından Kıbrıslı Rumların tutumunu yorumlarken, “Rum tarafının bir tür takvim fobisi” olduğunu ifade etti. Şahsen ben bu açıklamada herhangi bir ironi niyeti algılamadım. Bilakis, Sayın Akıncı’nın Kıbrıslı Rumların endişelerini gayet iyi bildiği düşüncesini taşıyorum. Ayrıca, Akıncı’nın söylediği doğrudur. Resmi olarak yapılan açıklamalar bir yana bırakılırsa bile, evet fobi vardır. İyi veya kötü; (bu yazıda bunun iyi veya kötü olduğunu analiz edecek kadar yer yoktur) takvimlendirme, Kıbrıslı Rumlar tarafından 2004 yılındaki çözüm girişiminin başarısızlığa uğramasına ilişkin en önemli nedenlerden biri olarak görülmüştü. (Tabiatıyla takvimlendirme Kıbrıs sorununun ciddi çözüm çabasının başarısızlığa uğramasının tek sebebi değildi. Ayrıca, böyle bir konjonktürde farklı cepheler, tartışma alanları açmak bir fayda sağlamaz, bu sebeple üzerinde durmayacağım).
* * * *
Tüm bunların yanında, bir anlaşmaya varılması hedefiyle hareket edebileceğimiz bir zaman çerçevesi olduğu hususunda da hemfikirim. Saf değiliz. Bu yüzden, ortaya konulan umut, yılın sonu veya diğerinin başı ile ilgilidir. Peki, anlamadığımız nedir? BM Genel Sekreteri gidiyor, Sayın Biden gidiyor ve 2018 yılı Kıbrıs Rum tarafı için seçim yapılması planlanmış olan yıldır. Seçim öncesi dönemde Kıbrıs sorununun çözümünün bir nefes kadar yakında olması mümkün değildir… Aynı filmi kaç kez izleyeceğiz? Kıbrıs sorununun çözümüne yaklaşılırken yapılacak bir seçim, başarısızlığın altında vurulan mühür olabilir.
****
Bir de şu var ki, Kıbrıslı Rumların en büyük fobisi takvimlendirmeler, zaman kısıtlamaları değil, garanti meselesinin nasıl çözüme kavuşturulacağıdır. Kıbrıslı Türklerin güvende hissetme ihtiyaçları anlaşılır olsa da, Türk(iye) birliklerinin Kıbrıs’ta kalacağı herhangi bir çözüm, (bu birlikler nerede olurlarsa olsunlar; Kıbrıs Türk oluşturucu devletinde veya üstte veya adanın herhangi bir yerinde) diğer taraf açısından tehdit sınırlarını zorlar ve böyle bir çözüm Kıbrıslı Rumlardan çok zor geçer.
New York’tan gelen bilgiler; ikili görüşmeler düzeyinde Türk(iye) tarafının garantiler konusunda görüşünü ortaya koyduğu ve bu görüşünde esneklik göstermeyeceği şeklindedir.
* * * *
Dolayısıyla, bir sonraki dönüm noktasına kadar… Dikenli tellerimizin, duvarımızın, barikatlarda ortaya konulan açıklamaların, statükonun ve iç cephedeki sakinliğin tadını çıkaralım…
-------------------------------------
YENİDÜZEN için yazılan özgün Yunanca metinden çeviri: Çağdaş Polili
-------------------------------------
Η… “επιτυχία” της τριμερούς
Η τριμερής συνάντηση στη Νέα Υόρκη ανάμεσα στους ηγέτες και τον ΓΓ των ΗΕ κατά κάποιο τρόπο, στέφθηκε με επιτυχία… Αμφιβάλλετε; Γιατί; Κρατήθηκαν οι ισορροπίες στο εσωτερικό μέτωπο της κάθε πλευράς. Όλοι, (ακόμα και οι επικριτές των διαπραγματευτικών χειρισμών) εμφανίστηκαν ευχαριστημένοι στην ελληνοκυπριακή πλευρά για το γεγονός ότι δεν έγιναν αποδεκτά χρονοδιαγράμματα, και στην τουρκοκυπριακή πλευρά ομόφωνα έστρεψαν όλοι τα βέλη εναντίον των Ελληνοκυπρίων γιατί δεν αποδέχθηκαν οδικό χάρτη. Όλα καλά… Καμία ισορροπία δεν διαταράχθηκε. Τέλεια! Έτσι, η ζωή κυλά ομαλά ένθεν και ένθεν των οδοφραγμάτων. Με πολιτική ηρεμία και με το συρματόπλεγμα στη μέση…
* * * *
Είναι βέβαια αφέλεια να πιστεύει κανείς πραγματικά πως όλο το σκηνικό στη Νέα Υόρκη στήθηκε με στόχο να ικανοποιηθεί το εσωτερικό μέτωπο. Αλλιώς δεν θα’ χαν νόημα οι διαπραγματεύσεις με τη μορφή που γίνονται σήμερα. Το θέμα δεν προχωρά λόγω διαφωνιών ανάμεσα στις δύο πλευρές. Γνωρίζετε τα πράγματα καλύτερα από μένα σε ότι αφορά στην τουρκοκυπριακή προσέγγιση της συνέχισης των διαπραγματεύσεων. Θα προσπαθήσω να δώσω το στίγμα της ελληνοκυπριακής προσέγγισης της επίσημης πλευράς, μακριά από δικές μου πεποιθήσεις, απόψεις και σκέψεις.
* * * *
Γιατί δεν αποδέχθηκε χρονοδιάγραμμα η ελληνοκυπριακή πλευρά το οποίο θα κατέληγε σε διεθνή διάσκεψη; Πρωτίστως διότι θεωρεί πως ένα από τα μεγαλύτερα θέματα της διαπραγμάτευσης, αυτό του εδαφικού, βρίσκεται ακόμα σε πολύ αρχικά στάδια συζήτησης.
Επιπλέον, η ε/κ πλευρά δεν επιθυμεί τη συσχέτιση του κεφαλαίου του εδαφικού με αυτά των εγγυήσεων και της ασφάλειας (όπως φαίνεται να είναι η επιθυμία της τ/κ πλευράς), καθώς είναι πεποίθησή της ότι το εδαφικό, δεν άπτεται διεθνούς χειρισμού. Δεν είμαι σίγουρη αν απορρίπτεται εξ’ ολοκλήρου το ενδεχόμενο οι ηγέτες να συνεχίσουν τη συζήτηση επί του εδαφικού σε τοποθεσία στο εξωτερικό (κάτι ανάλογο με το Μπούρκενστοκ). Πληροφορίες αναφέρουν ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν το αποκλείει, υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα επέλθει πρόοδος πρώτα σε αυτό το κεφάλαιο. Η δε σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης, δεν ευνοείται παρά μόνο όταν οι πλευρές θα έρθουν πολύ κοντά σε κλείσιμο ή ακόμα και σε συμφωνία για το εδαφικό. Με αυτή την στοχοπροσήλωση, η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν μπήκε στη συζήτηση για καθορισμό οδικού χάρτη, θεωρώντας πως κάτι τέτοιο εμπεριέχει τον κίνδυνο να καταρρεύσει η διαδικασία αν δεν πετύχει μια διεθνής διάσκεψη για την οποία οι δύο πλευρές δεν θα είναι έτοιμες. Ειδικά καθώς θεωρεί πως δεν βρισκόμαστε στο παρά πέντε της λύσης.
* * * *
Ο Μουσταφά Ακιντζί, ερμηνεύοντας τη στάση των Ελληνοκυπρίων, δήλωσε την αμέσως επομένη της τριμερούς ότι «η ελληνοκυπριακή πλευρά έχει κάποιου είδους φοβία με τα χρονοδιαγράμματα». Προσωπικά, δεν είδα καμία διάθεση ειρωνείας σε αυτή τη δήλωση. Αντίθετα, θεωρώ ότι ο κ. Ακιντζί έχει πραγματικά καλή γνώση των ανησυχιών των Ελληνοκυπρίων. Και είναι αλήθεια. Πέραν των όσων υποστηρίζονται από την επίσημη πλευρά, ναι, υπάρχει φοβία. Καλώς ή κακώς (δεν έχω χώρο να το αναλύσω σήμερα), τα χρονοδιαγράμματα θεωρήθηκαν από τους Ελληνοκύπριους ως ένας από τους κύριους λόγους αποτυχίας της προηγούμενης σημαντικής προσπάθειας επίλυσης του Κυπριακού το 2004. (Ασφαλώς και δεν ήταν ο μόνος λόγος αποτυχίας , αλλά δεν ωφελεί να ανοίγω κι άλλα μέτωπα σε αυτή τη χρονική συγκυρία).
* * * *
Συμφωνώ επίσης, ότι υπάρχει χρονικό πλαίσιο στο οποίο μπορούμε να κινηθούμε με στόχο να κλείσει η συμφωνία. Δεν είμαστε αφελείς. Γι’ αυτό και η εκπεφρασμένη ελπίδα είναι για το τέλος του χρόνου ή αρχές του άλλου. Τι δεν καταλαβαίνουμε; Φεύγει ο ΓΓ των ΗΕ, φεύγει ο κ. Μπάιντεν και το 2018 είναι προγραμματισμένες εκλογές στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Δεν μπαίνει το Κυπριακό στο παρά πέντε της λύσης σε προεκλογική εκστρατεία… πόσες φορές να δούμε το ίδιο έργο; Κάτι τέτοιο, θα σηματοδοτούσε ναυάγιο.
* * * *
Η μεγαλύτερη πάντως φοβία των Ελληνοκυπρίων, δεν είναι τα χρονοδιαγράμματα, αλλά το πώς επιλύεται το θέμα των εγγυήσεων. Αν και κατανοητή η ανάγκη των Τουρκοκυπρίων να αισθάνονται ασφάλεια, λύση με παραμονή τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο (οπουδήποτε κι αν βρίσκονται, στην τουρκοκυπριακή συνιστώσα πολιτεία ή σε βάση ή αλλού εντός του νησιού), αγγίζει τα όρια της απειλής προς την άλλη πλευρά και πολύ δύσκολα περνά από τους Ελληνοκύπριους. Και η πληροφόρηση που ήρθε από τη Νέα Υόρκη είναι πως σε επίπεδο διμερών συναντήσεων, μεταφέρθηκε η θέση της τουρκικής πλευράς επί του θέματος και είναι αμετακίνητη ως προς τούτο.
* * * *
Μέχρι το επόμενο ορόσημο λοιπόν. Να χαιρόμαστε το συρματόπλεγμά μας, το τείχος μας, τις διατυπώσεις στα οδοφράγματα, το status quo και την ηρεμία στο εσωτερικό μέτωπο.