Gıda Mühendisleri Odası Başkanı Oya Fedai, YENİDÜZEN’e konuştu, ülkede son günlerde ciddi tartışma yaratan gıda güvenliği konusunda açıklamalarda bulundu:
Ayşe GÜLER
Gıda Mühendisleri Odası Başkanı Oya Fedai, ülkede gıda güvenliği konusunda caydırıcı cezaların verilmesi gerektiğini vurguladı.
Ülke gündemi son günlerde meşgul eden gıda güvenliği konusunda önemli değerlendirmelerde bulunan Fedai, sorunun kökenine inilmesi gerektiğini savundu.
YENİDÜZEN’e konuşan Fedai, “meyve ve sebzelerin ilaçlı olup olmadığını bakarak anlayamazsınız” şeklinde konuşarak, marketlerin ürün satın alırken ‘daha seçici’ olması gerektiğine dikkat çekti.
Fedai, ilgili firmalardan analiz sertifikası talep edilmesinin önemine değindi.
Toplumda gıda güvenliği konusunda yaşananların, ‘tarladan sofraya gıda güvenliğinin olup olmadığının kanıtı’ olduğunu söyleyen Fedai, bu konuda daha katı tedbirlerin alınması gerektiğini vurguladı.
“Otorite boşluğu yaşandı”
• YENiDÜZEN: Gıda güvenliği bugünlerde oldukça gündemde olan bir konu. Ülkemizde bu konu yapılan denetimler yeterli mi?
• Oya FEDAİ: Gıda ve gıda güvenliği konusu, ülkenin gündeminin ilk sıralarında bulunuyor. Özellikle zehirli cennet hurmalarının piyasaya sürülmesiyle patlak verdi. Bu tür örnekler ya imha edilir ya da ithalatçıya geri gönderilir. Burada bir otorite boşluğu yaşandı. Söz konusu ürünlerin yurt içine girmemesi için gerekli tedbirlerin alınması gerekiyordu. Aslında iyi niyetten dolayı yaşanan şeylerdir. Halk sağlığını hiçe sayan sorumsuz kişilerin olayları nereye vardıracağını gördük.
• YENiDÜZEN: Yeterli cezalar uygulanıyor mu?
• Oya FEDAİ: Aslında son örnekte bu durumu yaşadık. Tutuklanan kişiler, birkaç gün sonra serbest bırakıldılar. Bu ilk olayları da değildi. Nasıl bir ceza alacaklar bilmiyorum. Caydırıcı cezaların verilmesi gerekiyor.
• YENiDÜZEN: Bu tür örneklerde uygulanabilecek caydırıcı ceza var mıdır?
• Oya FEDAİ: Hayır yoktur. Sadece para cezası veriliyor. Bu da kayda değer bir ceza değildir. Belediyeler iş yerlerini denetliyor. Uygun olmayan bir durumla karşılaştıklarında belediyelerin verebilecekleri cezalar çok komik rakamlardır. Ne kadar ceza kesildiğini bilmiyorum. Ama bazen ceza yazılmadığını da biliyorum. Ürünlerde sağlığı tehdit edecek unsurlar tespit edildiğinde, imha ediliyor. Bunun içinde Gıda Güvenliği Yasası’nın yürürlüğe girmesi gerekiyor. Hem gıda güvenliğine ilişkin standartların nasıl olması gerektiğine dair standartlar, hem de cezalarla ilgili hükümlerin olması gerekiyor.
• YENiDÜZEN: Vatandaşlar gıda güvenliği konusunda tedirginlik yaşıyor. Bu konuda nasıl bir yol izlenmesi gerekiyor?
• Oya FEDAİ: Farklı kurumların farklı yetkileri bulunuyor. Örneğin işlenmiş ürünler ve sular Sağlık Bakanlığı’nın yetkisindedir. Bunun dışında kalan hayvansal ve tarım ürünleri Gıda Tarım ve Enerji Bakanlığı’nın yetkisindedir. Gerekli denetimler ilgili bakanlıklar tarafından yapılıyor.
• YENiDÜZEN: Gümrüklerde yeterli denetim yapılıyor mu?
• Oya FEDAİ: Dünyanın hiçbir yerinde tüm ürünlerin analize gönderilmesi söz konusu değildir. Genelde yıllık numune alma planları çıkarılır. İthal ürünlerde ise gümrüklerde bekletilir. Analiz yapılır ve buradan çıkan sonuca göre hareket edilir.
• YENiDÜZEN: Gıdalarda en büyük sorun ithal edilen ürünlerde mi yaşanıyor?
• Oya FEDAİ:Böyle bir ayrımın yapmanın olasılığı yoktur. Mesela yazda üzümlerde sıkıntı yaşanmıştı.
• YENiDÜZEN:Bu konuda bir otorite boşluğu mu yaşanıyor?
• Oya FEDAİ: İthal örneklerde durum farklıdır. Analiz yaparsınız ve bulgu saptadığınız anda ithalatına izin vermezsiniz. Bu ürün için sorun çözülür. Ama yerli ürünlerde farklıdır. Önemli olan sorunlu ürünlerde çözümüne gitmektir. Yerel ürünlerde ise sorunların kaynağına inmek gerekiyor. Sadece ürünü toplayıp, imha etmekle sorunu çözemezsiniz.
• YENiDÜZEN: Ülkede tarladan sofraya gıda güvenliği var mıdır?
• Oya FEDAİ: Son yaşanan olaylar, aslında bunun yanıtıdır. Bu konuda daha katı tedbirlerin alınması gerekiyor. Süt ve et ürünlerinde sorunlar ortaya çıktı. Sorunların çözümüne gidilmesi gerekiyor.
“Yapılan yanlışların üzerine gidilmiyor”
• YENiDÜZEN: Mezbahaların çoğunda ciddi hijyen sorunları yaşanıyor. Halk sağlığını tehdit eden noktalar var. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
• OYA FEDAİ: Sağlığı tehdit eden mezbahalarda kesilen hayvandan ve elde edilen etten sağlıklı bir et ürünü elde etmenin imkanı yoktur. Tüm ürünler bir müddetten sonra bozulmaya başlar ya da belirli bir raf ömrü vardır. Ama aldığınız hammadde kötü ise, oradan üreteceğiniz ürün problemli olacaktır.
• YENiDÜZEN: Özellikle küçük mezbahalarda bu sorun yaşanıyor. Gerekli veteriner kontrolleri yapılmıyor. Denetim görevinin belediyeye ait olduğu söyleniyor. Neler yapılabilir?
• Oya FEDAİ: Denetim konusunda belediyelerin ihmali olabilir. Ancak bu noktada en yetkili makam Gıda Tarım ve Enerji Bakanlığı’dır. Bakanlığa bağlı Veteriner Dairesi’dir. YENİDÜZEN’e mezbahalarla ilgili çıkan haberin ihbar olarak kabul edilmesi gerekiyordu. Belediyenin veteriner istihdam etme gücü yoksa mezbahada et kesimi yapılmayacak. Yasa diyoruz ama yasaları uygulamıyoruz. Yapılan yanlışların üzerine gidilmiyor.
• YENiDÜZEN: Mezbahalardaki oluşturulan sağlıksız koşullar ile ilgili uygulanan cezalar oldukça düşündürücü. 15 TL’lik cezaların verildiği konuşuluyor. Sağlıksız koşullardaki etleri tüketmeye mahkum muyuz?
• Oya FEDAİ:Sağlıksız ürünleri üreten iş yerlerine farklı uygulamalar yapılmalıdır. Ceza bu noktada çözüm olmayabilir. Örneğin mezbahaları denetim başlatmalıdır. Gerekli hijyen koşulları sağlanmalıdır. Çalışanların hijyeni de denetlenmelidir.
• YENiDÜZEN: Halk sağlığı konusunda ihmalkarlık mı var?
• Oya FEDAİ:Yetkili makamların bunu bilmemesine imkan yoktur. Küçük bir ülkeyiz. Birçok şeyin çok daha kolay olması gerekiyor.
• YENiDÜZEN: Güney Kıbrıs’ta iki mezbaha bulunuyor. Kuzey Kıbrıs’tan daha fazla nüfusa sahip olmalarına rağmen bu konuda gerekli denetimleri nasıl başarıyorlar?
• Oya FEDAİ:Etkin çalıştırdıktan sonra olabilir. Daha az denetim yapılan yerler olabilir. Ancak vatandaşlar gıda güvenliği şartlarını ihmal etmişse, ağır ceza alacağını bilmeli. İnsanların bu endişeyi bilmesi gerekiyor. Yapanın yanına kalıyorsa, söyleyecek bir şey bulamıyorum. Herkesin duyarlılığı farklıdır.
• YENiDÜZEN: Önce ilaçlıyor, sonra yiyoruz… Bu şekilde bir yöntem doğru mu?
• Oya FEDAİ: Tarımda ilaçların kullanılması gerekiyor. Ama kullanılan ilaçların da limitleri vardır. Ziraat mühendisleri tarafından kullanılacak ilaçların doları üreticilere önerilir. 7 günlük ilacı 3 günde hasat ederseniz ya da yüksek dozda ilaç kullanırsanız ürünlerde olması gerekenden fazla kalıntı bırakırsanız.
“Çalışmalar yarım kaldı”
• YENiDÜZEN: Gıda Güvenliği Yasası’ndaki son durum nedir?
• Oya FEDAİ Ekim ayında Gıda Yasası’nı çalışmak üzere kurul oluşturuldu. Şu anda gıdalarla ilgili Sağlık Bakanlığı ve Gıda Tarım veEnerji Bakanlığı’dır. Bakanlıklar ürün bazında da ayrılmıştırlar. İşlenmiş ürünler Sağlık Bakanlığı’na, diğer ürünlerde Tarım Bakanlığı’na bağlıdır. Bugüne kadar hazırlanan yasa taslakları da söz konusu bölüşüm ve yetki paylaşımı üzerinde hazırlanmıştır. Yasa taslak halindedir. Üzerinde çalışmalar devam ediyor. Meclis’e sunulacak duruma gelmedi. Fakat son hükümet kurulurken, Tarım Bakanlığı’na gıda ismi de eklendi. Bundan dolayı Tarım Bakanlığı tüm gıdaların denetimini kendisini üstlenmek istiyor. Sağlık Bakanlığı da kendi denetimlerini yapıyor. Tarım Bakanlığı yetki paylaşımındaki yaşanan problemlerden dolayı toplantılara katılmadı. Bu yüzden çalışmalar yarım kaldı.
• YENiDÜZEN: Yasa’nın bir an önce hayata geçmesi gıda güvenliği açısından oldukça büyük önem taşıyor. Gecikmesi durumunda neler yaşanabilir?
• Oya FEDAİ:Ülkedeki gıda güvenliği şu anda tamamen de başıboş değildir. Denetim yapılamadığını söyleyemeyiz. Ama Besin Katkı Maddeleri Tüzüğü eski bir tüzüktür. İlave madde yapılmıştır. Bizde olmayan ürünler ve katkı maddeleri için Türk Gıda Koteksi’ne veya ilgili Avrupa Birliği mevzuatlarına bakıyoruz. Ona göre değerlendirmeler yapıyoruz.
• YENiDÜZEN: Çalışmaları süren Yasa’da olası gıda güvenliği ihlalinde öngörülen cezalar nedir?
• Oya FEDAİ: Hazırlanan Yasa’da daha fazla caydırıcı cezalar yer alacak. Ancak rakam olarak henüz daha netleşmiş değildir.
• YENiDÜZEN: Restoranlara gerekli denetimler yapılıyor mu? Personel eğitimine yönelik geçtiğimiz yıllarda çalışma başlatmıştı. Halen devam ediyor mu?
• Oya FEDAİ:2009 yılında Güvenliği Gıda Projesi’ni başlatmıştık. Restoranlardaki mutfak çalışanlarına eğitim, denetim ve belgelendirme programımız vardı. 2012 yılına kadar bu programı sürdürdük. Programa katılmak isteyen restoran çalışanlarına kişisel ve işletme hijyeni eğitimi veriyorduk. Depolama, satın alma, ısı ve zamana yönelik bilgilendirmelerimiz oldu. Belli bir sürenin ardından restoranlara denetime gidiyorduk. Yapılan denetimlerin ardından da belirli bir puana ulaşanlara da sertifika veriyorduk. Şu anda programlar devam etmiyor.
“Marketler, analiz sertifikası istemeli”
• YENiDÜZEN: Marketler Birliği geçtiğimiz günlerde açıklama yaparak, halk sağlığının tehdit altında olduğunu belirtti. Açıklamaya katılıyor musunuz?
• Oya FEDAİ:Çözüm üretmeden bu şekilde konuşmak bana ters geliyor. Bu durum halkı iyice paniğe sokuyor. Tabii ki problemli durumlar vardır. Daha fazla akılcı yaklaşımlarda bulunmak gerekiyor. Halkı bu denli paniğe sokmak anlamsızdır. İşlenmiş ürünlerde ambalajına, üretim tarihine ve son kullanma tarihine bakabilirsiniz. Kendi kendinize denetim yapabilirsiniz. Ama sebze meyvede böyle bir şansınız yoktur. İlaçlı olup olmadığını siz anlayamazsınız. Meyve ve sebzeye bakarak, bunları söyleyemezsiniz. Marketlerin daha seçici olması gerekiyor. Ürün alırken, ilgili firmalardan analiz sertifikası talep etmelidirler. Atılacak bu adım da kontrol mekanizmasıdır. Bununla birlikte marketler aldıkları ürünleri kendileri de analiz yaptırabilir. Sadece devletten beklemeye gerek yoktur.
• YENiDÜZEN: Halk bu konuda bilinçli mi?
• Oya FEDAİ:Son yaşanan olaylarda, gıda güvenliğinin sürekli gündeme gelmesinden dolayı halk bazı şeyleri daha fazla kontrol etmeye başladı. Bazı vatandaşlar daha çok korktu. Et ya da tavuk yemedi. Bu durum beslenmeyi oldukça etkiler. Bazı vatandaşlar da hiç önemsemedi. Bu durum aslında kişisel bir tercihidir. Medyada gıda güvenliğinin daha fazla gündeme gelmesiyle pek çok vatandaş en azından ambalajlı ürünlerde daha dikkatli olmaya başladı.
• YENiDÜZEN: Gıda Güvenliği konusunda sizce en birincil sorun nedir? Bu konuda neler yapılmalıdır? Nasıl bir yol izlenmelidir?
• Oya FEDAİ:Şu anda en büyük problem sebze ve meyvelerde pestisit kalıntıları ve hayvansal ürünlerde yaşanan sorunlardır. Sadece analiz ya da denetim yaptırmak çözüm değildir. Sorunun çözümü adına politikalar geliştirilmelidir. Bu konuda çalışmalar yapılmalıdır. Ürünü alıp, imha etmek çözüm değildir. Sorun işletmelerden kaynaklanıyorsa, işletmelerin şartlarını düzeltmek gerekiyor. Tarımsal ilaçlar konusunda çiftçiler sorun yaşıyorsa, onların bu konuda bilinçlendirilmesi gerekiyor. Yasaların uygulanması çok önemlidir.