Çağıl GÜNALP

Sharedwords isimli proje, Kıbrıs adası üzerinde yaşayan insanların, ortak geçmişine iz tutan, kelimelerin etimolojik rotasını ortaya çıkaran, yıllar yılı yaratılan değerlerin ortak kelimelerde beden bulduğunu göz önüne seren anlamlı bir proje. Projeyi hayata geçiren isimler Nuri Sılay ve Spyros Armostis, üzerinde uğraştıkları proje ile özellikle adada yaşayan insanların genelde hayatı, özelde ise kendilerini daha iyi tanımaları gayesi içerisinde. İnsanları bir araya getiren en önemli unsurların sahip oldukları benzerlikler ve ortak noktalar olduğu gerçeği ise projeyi anlamlı kılan bir başka unsur. Dilerseniz projenin nasıl doğup geliştiğini, yaratacağı sosyal etkiyi, projenin fikir sahibi ve Kıbrıslı Türk partneri Nuri Sılay’ın ağzından dinleyelim:

Benzeşme tesadüften ibaret değil

Sharedwords projesi nasıl doğdu?
Sharedwords projesi, geçtiğimiz 3 aylık zaman dilimi içerisinde vücut bulmaya başlamış olsa da, projenin tohumları 4 sene önce Rumca kurslarına katılmaya başladığım dönemde, Rumca kelimelerin Türkçe karşılığını sözlük yardımıyla bulmaya çalışırken, pek çok Rumca kelimenin hem yazılırken hem de okunurken Türkçe’deki karşılığıyla çok benzeştiğini fark etmem ve bu benzeşmenin sadece bir tesadüften ibaret olmadığını anlamamla atıldı. Yazılışı ve okunuşu benzeşen bu kelimelere, yani Ortak Kelimeler’e sözlüğe her bakışımda bir yenisi eklendi. Ben de bu kelimeleri tek tek not etmeye başladım. Ve sonunda ortaya bir kelime koleksiyonu çıktı. Bu ortak kelimeler koleksiyonu günden güne genişlemeye devam ederken, bir yandan da ister istemez bunları diğer insanlarla nasıl paylaşabilirim diye düşünmeye başladım. Bu durum artık yalnız kendimize saklayamayacağımız kadar içimizde büyüyen duygulara veya bilgi birikimine bire bir benzetilebilir. Hemen hemen aynı dönemde, UNDP-ACT tarafından finanse edilen Peace It Together Network organizasyonu kapsamında, iki toplumu ortak bir amaç altında bir araya getirmeye yönelik olan projelere, gerçekleştirilme fırsatı verileceği sosyal medya aracılığı ile duyuruldu. Ben de bu fırsatı kaçırmadım ve Kıbrıs’ın iki toplumunu; ortak geçmişimizin ve ortak değerlerimizin bir kanıtı olan ortak kelimeleri kullanarak yeniden ve daha kalıcı şekilde bir araya getirmeye çalışmak için yola koyuldum.

Projedeki partnerin ve senin birbirinizi bulmanız nasıl gerçekleşti?
Proje partnerim Dil Bilimci (Linguist) Spyros Armostis ile bir araya gelmemiz; “Ortak Kelimeler içinde yaşadığımız zamana en uygun bir biçimde her iki toplumla da nasıl buluşturulur?” sorusunun cevabıyla Peace It Together Network komitesini ikna etmeye çalışırken, onlardan bana Rum toplumundan bir ortak önermelerini rica etmemle gerçekleşti. Çünkü bu proje ancak bir Kıbrıs Rumu ile bir Kıbrıs Türkü’ nün uyum içinde çalışmasıyla amacına ulaşabilir ve toplumların geriye kalanlarını bir araya getirebilirdi. Peace It Together Network çalışanları bana Spyros’ u önerdi. Onunla bağlantıya geçtim ve birlikte çalışmaya başladık.

Kelimeler hayatı anlatır

Kelimelerin atlasında gezinmek yeni ufuklar açıyor mu? Neden?
Kelimelerin atlasında gezinmek evet yeni ufuklar açıyor. Her öğrendiğiniz yeni kelimeyle genelde hayatı, özelde de kendinizi daha iyi tanıyor ve tanımlıyorsunuz. Özellikle de yabancı dil öğrenirken her öğrendiğiniz yabancı kelimede; o dili konuşan toplumun hayata bakışını, kültürünü ve değerlerini daha iyi anlıyorsunuz ve onlarla çok daha sağlam temelde iletişim kuruyorsunuz. Uluslararası ilişkilerde; ilişki kuracağınız toplumu, o toplumun dilini ve dolayısı ile o toplumu daha iyi anladığınız için daha etkili ve daha sürdürülebilir politikalar ve sorunlara da çözümler üretebiliyorsunuz. Bugünün küresel dünyasında ne kadar çok yabancı kelime biliyorsanız, yani ne kadar yabancı dil biliyorsanız o kelimeleri ve o dilleri konuşan toplumları daha yakından biliyorsunuz demektir. İnsanoğlunun, gerek ekonomik gerekse çevresel olarak karşılaştığı ortak veya küresel problemlere daha gerçekçi, daha etkili ve daha sürdürülebilir bakış açısıyla yaklaşabiliyor ve çözümler üretebiliyorsunuz.

Kıbrıs Türkçesi ve Kıbrıs Rumcası arasındaki ilişkide en çok ne dikkatinizi çekti? Her iki dil arasındaki etkileşim, ortak manevi değerler yaratılması bağlamında ne gibi rol oynadı?
Kıbrıs Türkçesi ve Rumcası’nın cümle kalıplarında, vurgularında, aksanında ve ifade mantığında diğer dillere göre daha çok benzerlikler olduğunu düşünüyorum. Aynı coğrafyanın insanlarıyız ve karakteristik özellikler bakımından birbiriyle çok benzeşen toplumlarız. Damak tadımız çok benziyor. Pek çok yemeği aynı isimle tanımlıyoruz. Hellim; Rumca adıyla Χαλλούμι ve Yahni; Rumca adıyla Γιαχνί bunlardan en çok bilinenleri. Aslında bence süreç sorduğunuz sorunun tam ters istikametinde gelişti. Yani her iki dil arasındaki etkileşim ortak manevi değerleri yaratmadı. Ortak karakteristik özelliklerimiz nedeniyle ortak manevi değerlerimiz var. Bu ortak karakteristik özelliklerimiz ve bunun sonucunda oluşan ortak manevi değerlerimiz arasındaki etkileşim ortak kelimeleri yarattı. Ve işte tam da bu noktada Kıbrıs Türk Toplumu ve Kıbrıs Rum Toplumunun ortak bir vizyona sahip olması; birbirimizi daha iyi anlamamızı, daha iyi iletişim ve ilişki kurmamızı sağlayabilir. Hellim – Ηαλλούμι senindi veya benimdi kavgasına girmek yerine ortak karakteristik özelliklerimizden ve ortak değerlerimizden yola çıkarak damak tadımıza veya kültürel diğer mirasımıza yeni lezzetler, yeni buluşlar veya yeni bir teknoloji ekleyebilir ve bunları birlikte isimlendirebiliriz. Böyle bir vizyon Kıbrıs’ta ortak bir barışa veya ortak bir yönetime sahip olmamız için bence en önemli adım olabilir.

Ortak bir zemin

Projenin gelecekteki sosyal etkisi ne olacak sizce? Önemli bir miras olarak görüyor musunuz gelecek nesiller için?
Biz Sharedwords projesinin, geçmişten bugüne gelen ortak kültürümüzün ve ortak değerlerimizin bir somut örneği olan ortak kelimelerin; günlük hayatımızda ve özellikle de toplumlar arası ilişkilerde kullanılmasına katkı koyacağını, iki toplumun birbirini daha iyi anlamasını sağlayacağını ve iki toplum arasında kurulacak olan iletişimleri ve ilişkileri daha da güçlendireceğini düşünüyoruz.  Her ne kadar insanların farklılıklarına saygı gösterilerek ortak zemin bulunup iletişim kurulmaya çalışılması; bulunduğumuz çağın en etkin iletişim yollarından biri olsa da, insanları bir araya getiren şeyler sahip oldukları benzerlikler ve ortak noktalardır. Biz ortak kelimelerin bugün veya gelecek nesiller için iki toplumu bir araya getirebilecek ortak zemin oluşturulmasında önemli bir rol oynayabileceğini ve bu ortak kelimeleri kullanarak iki toplum arasında daha etkili ve daha sürdürülebilir bağ ve ilişki kurulabileceğini düşünüyoruz. Bunun yanında, proje adıyla Sharedwords veya günlük hayatta kullanabileceğimiz tabirle ortak kelimeler, anadilinin haricinde bir dil öğrenmek isteyen insanlar için aynı zamanda dil öğrenme metodolojisidir. Çünkü, örneğin Kıbrıs Türkü olarak bizler hiç ders almamış olduğumuzu varsaysak bile ortak kelimelerden dolayı aslında azımsanamayacak miktarda Rumca kelime biliyoruz. Rumca öğrenmeye başladığımızda ise ortak kelimelerden dolayı öğrenmeye başladığımız dilin yabancı bir dil olmadığını, bunun tam aksine aslında bu dile aşina olduğumuzu fark ediyoruz ve “Yabancı Dil” önyargısını veya engelini bu bakış açısıyla kolaylıkla aşabiliyor ve öğrenmeye başladığımız dili konuşan toplumu da “Yabancı” olarak görmemeye başlıyoruz. Bu durum dil öğrenimi kolaylaştıran çok önemli bir faktördür de aynı zamanda. Hatta bundan daha da fazlası olarak, bir birine yabancı veya düşman toplumların insanlarını kolaylıkla bir araya getirebilecek pragmatik bir bakış açısıdır ve barış felsefesidir. Bu bakış açısı ve barış felsefesi, tarihinde anlaşmazlıklar ve çatışmalar yaşamış ama bir şekilde ortak değerlere sahip olan ve bundan dolayı da ortak kelimelere sahip olan; problemli ilişkileri olan toplumlar olarak tanımlayabileceğimiz her bölgede, zamana ve kültüre uygun bir metotla uygulanabilir. Bu bakış açısı ve felsefe bizce çok önemli bir mirastır.

Projenin gelinen noktası ne? Karşılaştığınız zorluklar neler?
“Projenin geldiğimiz noktasında, şu ana kadar yapmış olduğumuz araştırmalarda bulduğumuz ortak kelimeleri ve bu kelimelerin izlediği etimolojik rotayı facebook ve twitter gibi sosyal medyadaki sayfalarımızda, daha önce yapılmamış bir biçimde paylaşıyoruz. Paylaşımlarımız sosyal medyanın da yardımıyla 20’den fazla ülkede ve haftada 6000’ in üzerinde kullanıcıya ulaştı. Bunun gerçekten önemli olduğunu düşünüyoruz.  Elbette daha önce ortak kelimelerle ilgili pek çok araştırma yapıldı ve kitap yazıldı. Ancak ortak kelimeleri ve izledikleri etimolojik rotayı foto grafik sunular halinde internet ortamında insanlarla buluşturan pek olmadı. Biz zamanın gerekliliklerine de uygun biçimde, teknolojinin ve sosyal medyanın da yardımıyla ortak kelimeler hakkında toplumun her kesimini bilinçlendirmeye çalışıyoruz.  Elbette toplumun her kesimi internet ve/veya sosyal medya kullanmadığı için ilerleyen zamanlarda eğer yeterli finansman bulabilirsek, bu projeyi içerik olarak daha öncekilerden farklı olacak şekilde kitap haline getirmeyi de istiyoruz.  Peace It Together Network çerçevesinde, Sharedwords projesinin gelinen en son noktasında ise Türkçe öğrenmek isteyen Rumlara veya Rumca öğrenmek isteyen Türklere ortak kelimeler temel alınarak geliştirilen ve internet ortamında hizmet veren bir on-line oyun üretmeyi planladık ve bu yolda ilerliyoruz. Şu ana kadarki çalışmalarımızda çok ciddi zorluklarla karşılaşmadık. Yalnızca aşırı görüşlere sahip olan bazı kesimlerden olumsuz bazı mesajlar aldık, o kadar.

Projenim sonuçları ile ilgili istatistiki veriler neler?
Şu an ortak kelimeleri bulma yönündeki araştırmalarımızın önemli bir kısmını tamamladık. Ancak bu ortak kelimelerin izlediği etimolojik rotayı, yani bir kelimenin hangi dilde doğduğunu ve hangi toplumlar üzerinden geçerek hangi toplumlara kadar ulaştığı çalışmasına hala devam ediyoruz. Bu noktada Arapçadan, Antik Yunancadan ve Pers dilinden Türkçe’ ye ve Rumca’ ya girmiş pek çok kelime var. Sanırım ortak kelimeler ile ilgili etimolojik rota çalışmalarını bir bütün olarak tamamladığımız zaman istatistiki verileri belirtmek daha uygun olur. Ancak projemiz ve sosyal medyadaki paylaşımlarımızla ilgili daha somut bilgiye ulaşmak isteyenler https://www.facebook.com/Sharedworlds  ve https://twitter.com/_SharedWords adreslerinden ulaşabilirler. Son olarak eklemek istediğim ise, Ortak Kelimeler’ in istatistiki verilerine değil de sosyal medyadaki sayfalarımıza ve paylaşımlarımıza ilgi gösterenlerin istatistiki verilerine baktığımızda projemizin Kıbrıs Rum Toplum’undan daha fazla ilgi gördüğünü söyleyebiliriz. Aynı ilgiyi Kıbrıs Türk Toplum’undan da bekliyoruz.