Müstemleke dönemi, yani Kıbrıs’taki İngiliz döneminde, sömürgecilerin getirdiği kendilerine özgü kültürlerini, Ada kültürümüz içerisinde yoğurup bir sentez oluştururken, bazan da özellikle memur kesmin, “İngiliz İdaresi memurlarından” tanımlamalarıyla toplumda ayrı bir statü oluşturacak kadar “sistem-düzen-saygı-kural”ın uygulayıcıları olarak bahsedilmekte, onlara ayrı bir gözle bakılmaktadır.
İngiliz döneminde doğrudur; sistem, nitelik, hizmet ve işlevsellik tüm devlet dairelerinde ve İdareye bağlı tüm birimlerde kendini göstermekteydi. Başta; DİSİPLİN...
Kıbrıs tarihiyle ilgili kitaplar okumaya başladıkça, İngiliz buralardan giderken azımsanmayacak derecede kültürel mirasımızı, arşivimizi de götürdüğü ve bir anlamda bizleri bu konuda “çırılçıplak” bıraktığı da bir gerçek.
Olumlu taraflarına bakıldığında, belki de hergün önünden geçtiğimiz, önemsemediğimiz, sırası geldiğinde bir “şiro-kepçe” ile ortadan kaldırdığımız köy-sokak çeşmelerinin hayata geçirilmesi, aslında bir köyün “monografik” incelemesinde apayrı ve önemli bir yeri vardır kanımca.
Çeşme deyip geçmemek lazım. Dikkatlice bakıldığında üzerinde WSID yazısı –ki Tuncer Bağışkan abimizden aldığım bilgiye göre, Kraliçe’nin taht’a çıkışından sonra “ER” olarak da yer alan yazının altında o çeşmenin yapılış tarihi belirtilmektedir. Peki bunun ne özelliği var? Diye sorabiliriz.
Bir köyün kalkınmışlığı, düzen ve yaşam standartlarının göstergelerinden biridir sokak çeşmeleri. Örneğin; hafta içi hergün önünden geçtiğim Dikmen köyünün “eski merkezi”(köy meydanı gibi) olarak düşündüğüm yerinde bulunan sokak çeşmesinde 1951 tarihi yazılı. Girne’den gelişte rastladığım ilk çeşme üzerinde ise 1958 tarihi var.
Dikmen konusuna baktığımızda; köy içerisindeki ilk tarihlendirilen çeşme, köyün en çok su ihtiyacının olduğu yer olarak algılanırsa, bu da o yerin yoğun yaşamsal bölgesi olduğunu söyleyebiliriz. Yani bir anlamda merkezi. Ayrıca İngiliz’in “su şebekesi” çalışmalarının o köyde ne zaman başladığıyla ilgili bir de bilgi vermektedir.
Köyün genişlemesi ya da büyük bir köy ise diğer bölgelere-sokaklara da su şebekesinin bağlanmasında (tarihler göz önünde bulundurularak) köyün merkezi yerleşim alanı ve genişlemesi da o yıllara göre ortaya çıkabilmektedir.
Dikmen’de kasap dükkanı yanında bulunan 1951 tarihli çeşme, “merkezi” yer olduğunu gösterirken, az ileride bulunan 1958 tarihli çeşme ise, köyün büyümesi ve oradaki ailelerin su ihtiyaçlarını karşılamaları için bunun bir “ihtiyaç” olduğunu gösteren bir “genişlemenin” mesajını vermektedir.
Şu ana kadar köy-sokak çeşmeleri üzerinde yazılan en eski tarih olarak elimde Bladanisya’nın  WSID 1945 yazılı sokak çeşmesidir.
Yazımın sonunda şu bilgiyi de vermek istiyorum. Tuncer Bağışkan abimizle yaptığım telefon konuşmamızda “Meydan Çeşmesi” olarak anılan ve 6 yalaklı çeşmelerin de özellikle oradan gelip geçenlere hizmet verdiğini ekleyelim.
Dikmen belediyesinin bu konudaki “koruma-güzelleştirme” girişimlerini kutluyorum.