Nezire GÜRKAN ( 27 Eylül 2023)

“Meslek, bir kişinin spesifik bir konuda bilgi birikimi olmasını gerektirir ki o mesleğe kısmen giriş yapabilsin. Avukatlar hukuku bilmek zorundadır örneğin. Peki ya gazeteciler! Onların hangi konuda bilgi birikimi olması gerekir?”

Bu sözler, gazetecilik ve etik konusundaki referans çalışmalarıyla bilinen Prof. Dr. Karen Sanders’a ait. Vasvi Çiftçioğlu da kitabının başında kullanmış bu sözleri. Sorumlu Gazetecilik adlı yeni kitabında.

Kitap aslında gazeteciler için el kitabı, hatta benim için başucu kitabı gibi. Rehber de denebilir, zaten kitabın adı da “Sorumlu Gazetecilik/Otosansüre Karşı Farkındalık Rehberi.”

Kıbrıslı Türk gazeteciler arasında geçtiğimiz yıl yapılan bir anketten hareketle otosansürün yüzde 75 gibi çok trajik bir orana çıkmasından hareketle kaleme almış kitabı Çiftçioğlu. Dünyadan alıntılarla, verilerle, referanslarla bir dizi soruya yanıt aradı. Hep gündemde olan veya yakınma konusu olan, sadece gazetecileri değil okuyan, yazan, irdeleyen herkesi yakından ilgilendiren bir dizi soru… Otosansür mü, öz denetim mi; sorumlu gazetecilik ne demek; sansür nedir; haber ve yorum ayrımı; haberde reklamcı etkisi; gizli kamera gibi yöntemler; zem ve kadih suçları; müfsit yayınlar; özel hayat nerde başlar nerde biter; ‘çek defteri’ gazeteciliği ve niceleri…

Gazeteci ve akademisyen kimliğiyle alıntılar da yapan, özellikle hukuk ve etik ihlâller konularını uzmanların yazılarıyla irdeleyen Çiftçioğlu, Kıbrıs Türk basınında sansürün tarihini, basın davalarını, öldürülen gazetecileri, bombalamaları da tarihi süreç içerisinde tek tek irdeledi.

Meselâ, birkaç alıntı …

… Kıbrıs Türk basınında şiddet gördüğü kayıtlara geçen ilk gazeteci Ahmet Raşit. 1925’te Evkaf Müdürü hakkında çıkan bir yazısı nedeniyle müdürün şoförünün saldırısına uğramış, hafif yaralanmış. Mahkeme, şoförü, 2 Lira para cezası ile Ahmet Raşit’in yırtılan pantolonunu ödemeye mahkûm etmiş…

… Sansürlenen haberler konusunda en meşhur vaka, 20 Haziran 1938 tarihinde adaya gelen Hamidiye gemisiyle ilgili. 21 Haziran 1938 tarihli Söz’ün manşeti ‘Hamidiye Adamızda’ şeklindedir ancak gazetenin mizanpajından ve manşetin çevresinin boş olmasından ilgili haberin sansürlendiğini anlıyoruz. Manşet var, altı boş…

… Kıbrıs Türk basınında zem ve kadih davalarının ilki 1926’da açılmış. İngiliz Muhipler Cemiyeti üyesi Sait Molla’yı gazetesi SÖZ’de eleştiren Remzi Okan, bu tarihte iki ay hapse mahkûm edilmiş.

… Emekçi Gazetesi, ‘kayıp köpek’ adlı bir ilân yüzünden Dr. Küçük’ün açtığı hakaret davası ve ödenen tazminat sonucu 1949’da kapanmış…

Basın davaları yanında öldürülen gazeteciler de tek tek tarihi akış içinde yer almış kitapta.  Basın ve ifade özgürlüğüne ilişkin karikatürlerle renklendirilen kitapta, basın özgürlüğünün hukuki boyutunu Avukat/Aktivist Cansu Nazlı; Medya ve Etik konusunu ise Prof. Dr. Süleyman İrvan kaleme almış.