Fehime ALASYA-Erkan MINDIK

Türk Lirası'nın yabancı para birimleri karşısında gün geçtikçe değer kaybetmesi iç piyasamızda daralmaya ve yavaşlamaya neden oldu. Döviz cinsinden piyasaya mal satan bazı firmaların mal satışını durdurduğu ileri sürülürken, eldeki stokları tüketen ticaret erbabı kara kara düşünüyor.

Sağlıktan gıdaya, beyaz eşyadan elektrik elektroniğe, ekonomiden ulaşıma pek çok sektör büyük bir çıkmazda olduğunu ifade ederken, birkaç güne kadar her alanda ‘zam’ uygulamasına gidileceğini de duyurdu.

Bireysel satışların tamamen durduğunu ifade eden birçok esnaf “Fiyat sormaya gelen arkadaşlarımıza dahi beklemelerini öneriyoruz” diyerek hiçbir şekilde geleceği göremediğini kaydetti.

Stoklar eritiliyor, esnafa mal satışı durdu

Piyasadaki stok ile satışlarını zararına da olsa yürütmeye çalışan birçok esnaf yanında kimileri ise satışlarını durdurmaya yöneldi. Esnafa mal satışı yapan bazı büyük firmalarının ise alış verişi geçici süreliğine durdurduğu ifade ediliyor.

“Bunlar daha iyi günlerimiz” diyen esnaf, stoklarını tüketir tüketmez çözümü ‘zam yapmakta’ buluyor, buna karşın, bunun çözüm olmayacağı bilincinde, kara kara düşünüyor.

Gıda sektöründe ham madde satışı durduruldu

YENİDÜZEN’e konuşan firma sahiplerine göre; “gıda sektöründe hazır yiyecek üretimi yapan bazı restoranlara un ve cips gibi ham madde satışı ise tamamen durmuş durumda. 104 TL olan unun torbası 144 TL, 75 TL olan hazır patates fiyatları ise 110 TL’ye çıktı”

Tezgâhına günde 20 kiloluk döner dizdiğini ifade eden esnaf, 10 kiloya düşürdüğünü anlatırken, buna karşın dükkan kirasının iki haftada 2 bin TL arttığını belirtiyor. Bu sektörde de tek çare yine zam yapmakta kalıyor…  

DÖVİZ BÜROSUNDAN ÇIKANLARIN YÜZÜ GÜLÜYOR: Döviz bürosundan edinilen bilgide yapılan işlemlerin neredeyse tamamı ‘para bozdurma’ olarak görülürken, müşteri kitlesini ise yurt dışından gelip Sterlin bozduran Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıs’ın güneyinden kuzeye geçerek Euro bozduran Rumlar oluşturuyor.

Döviz bürosundan çıkanların yüzü gülüyor, en fazla talep Sterlin ve Euro bozdurmaya…

Esnaf ve vatandaştaki tüm olumsuzluklara karşın, döviz bürolarından çıkan turistlerin ve Kıbrıslı Rumların yüzü gülüyor.

Döviz bürosundan edinilen bilgide yapılan işlemlerin neredeyse tamamı ‘para bozma’ (dövizi TL’ye çevirme) olarak görülürken, müşteri kitlesini ise yurt dışından gelen Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıs’ın güneyinden kuzeye geçerek para bozduran Rumlar oluşturuyor.

Özellikle Sterlin ve Euro bozdurma yönünde yoğun bir talep olduğu gözlemlenirken, döviz büroları önünde adeta kuyruklar oluşuyor.

Döviz bürolarında dikkat çeken bir başka ayrıntı ise açılmayan dijital gösterge panoları oldu.

Dövizciler ise bu durumu “Önceden günde en fazla 2 kez kur değişiyorduk, şimdi her dakika kur değişmek durumunda kalıyoruz, yetişemiyoruz ve panoları kapadık.” diye değerlendiriyorlar.  

Yabancı ilaç fiyatları giderek artıyor

Dövizin zaman içindeki tırmanışı özellikle sağlık sektöründe yurt dışından gelen ilaçlara yansıdı, yabancı ilaç fiyatları da kurlara paralel hızla arttı.

Sekiz aylık süreçte yabancı ilaçlarda, çocuk aşılarında 40 ila 80 TL’lik artışlar görüldü.  Bu durumun son birkaç günlük döviz yükselişini kapsamadığı ifade edilirken, fiyatlardaki artışın yeniden yaşanacağının sinyalleri verildi. 

ESNAF NE DEDİ? ESNAF NE DEDİ? ESNAF NE DEDİ?

Fırat Aksulu (Mebel Ticaret):
“Mal satışını durdurduk, bunlar iyi günlerimiz”

“Durum vahim… Mal satışını durdurduk. Satış için de zorda kalıyorsak günlük kurdan hesaplayıp alıcıya yansıtıyoruz. Kur sabitlenen dek, bu gidişat önlenene dek bu böyle devam edecek. Bunlar iyi günlerimiz, birkaç ay sonra her şey daha kötü olacak. Lüks harcamaları geçin, acil ihtiyaçlarımıza yetişmekte zorlanıyoruz.
Sattığımız malı yerine koyamıyoruz, 100 TL olan bir elektrikli çaydanlığı dövizin yüzde 55’lik artışı ile 150, 160 TL oldu. Bu hem satışımızı hem de piyasadan toplayacağımız parayı etkiliyor.”

Şerife Çağansoy (Zehra Eczanesi):
“Stoklarımız tükendikçe yeni fiyatlarla karşılaşacağız”

“Yerli ilaçlarda kuruşluk veya en fazla 3 TL’lik artışlar oldu fakat yurt dışından gelen yabancı ilaçlarda çok yüksek fiyat farkları görülüyor. Bu fiyatlar daha da artacak, 8 ay önce yabancı bir ilacı 16 TL’ye alıyorken şimdi 19 TL’ye alıyoruz. Bitkisel destek vitaminlerde 40 ila 70 TL’ye yakın artışlar oldu. Çocukların bebek açılarında 70 ila 80 TL arasında bir fark oldu.
Kan sulandırıcı bazı iğneler 8 ay önce 140 TL iken şimdi 198 TL oldu. Bu zamlar piyasadaki dövizin hareketlenmeye başladığı dönemden beridir sürüyor, yaklaşık 2 veya 3 kez zam yapıldı. Bunlar eski fiyatlardır, bu birkaç günlük döviz hareketliğinde henüz artış yapılmadı, stoklarımız tükendikçe yeni fiyatlarla karşılaşacağız.”

Ozan Emindayı (Computerium):
“Bireysel alımlar tamamen durdu”

“Satışlarımızda yaklaşık yüzde 40’lık bir düşüş var, bireysel alımlar tamamen durdu, bazı şirketlere mal satışlarımız var. Biz hiçbir önlem alamayız, insanlar kendi önemlini alıyor, hiç harcama yapmıyor. Bir hafta önce 4 bin 75 TL olan ekran kartı 6 bin 300 TL’ye yükseli, biz bile fiyat soranlara almayın bekleyin diyoruz. Biz bile satışı tavsiye etmiyoruz, bu kur ile hiçbir şey alınmaz. Ne olacağını öngöremiyoruz. Devlet ödemelerinde olsun ödemelerin günlük kurdan yapılması gerek, bu konuda düzenleme yapılmalı.”

Mehmet Senar (MoonStar Döviz Bürosu):
“Rumlar tarafından aşırı bir akın var, çok fazla para bozmaya çalışıyorlar”

“Bence bu siyasi krizdir, ekonomik kriz değil, Türk Lirası’na karşı bir hücum var. Ülkelerde üretim olmadığı için tüketim olduğu için bunları yaşıyoruz.
Döviz almaya yaklaşan pek insan yok, alanlar da bankadaki birikimini dövize çevirip koruma niyetinde. Satışımız yok… Rumlar tarafından aşırı bir akın var, çok fazla para bozmaya çalışıyorlar, Kıbrıs’ın kuzeyinden çeşitli alışverişler yapıyorlar.
En fazla döviz bozma yönünde Rumlar ve yurt dışından gelen Türkler geliyor ve Sterlin ile Euro bozuyor. 100 işlemin 99’u döviz bozmadır.
‘İnşallah daha da yükselir’ diye dua edenler var.  Öğrenci nüfusu ise eylül başında gelecek ve o zaman Dolar’a talep artacak. Piyasada çok paniklemiş insanlar var, ne yapacağını bilmiyor, endişeli…
Döviz bürolarındaki yoğunluk ise aynı fakat kar amaçlı olarak düştü. Bizim karımız satıştan oluyor, şu an hiç satış yok.
Önceden günde en fazla 2 kez kur değişiyorduk, şimdi her dakika kur değişmek durumunda kalıyoruz, yetişemiyoruz ve panoları kapadık.”

Kadir özbakan (Beren Off Licence):
“Stokları tüketiyoruz, büyük firmalar piyasaya mal satmayı durdurdu”

“Stokları tüketiyoruz, 2, 3 gün içinde yeni mal alımı yapacağız ve her alanda zamlı olarak gelecek. Satışlarımız devam ediyor ama mal alımımız yok çünkü büyük firmalar piyasaya mal satmayı durdurdu. Bu belirsizlik herkesi kötü etkileyecek, her alanda ürünler zamlanacak, insanlar lüks olan ihtiyaçlarını değil, acil ihtiyaçlarını dahi karşılamakta zorlanacak.” 

Adnan Tatar (Severse Döner):
“Mal alamıyoruz, şirketler mal satışını durdurdu”

“Üç gün önce 104 TL olan un bugün 144 TL oldu, cips 75 TL’den 110 TL’ye çıktı, buna rağmen getirin diyoruz, zarar etmeyi göze alıyoruz ama getirmiyorlar. Mal alamıyoruz, şirketler mal satışını durdurdu. Bir haftadır zararına satış yapıyoruz. Satışlarımız çok düştü, günde 20 kilo döner yaparken 10 kiloya düştük, dükkân kiramız ise 2 haftada 2 TL arttı. Biz de mecbur zam yapmaya gideceğiz. Başka çaremiz yok. Bu da çözüm olur mu tartışılır çünkü vatandaşın da alım gücü düştü.”

Emin Özel (Nicosia Motors):
“Ya zam yapmaya yöneleceğiz ya da kar marjımızdan düşüp zararına da olsa satışı göze alacağız”

“10 Bin Sterlin’lik araç 1 hafta önce 60 bin TL iken şimdi 90 bini aştı. Son bir haftada ne kredili ne de peşin, hiçbir şekilde satışımız kalmadı. Zaten mevcut satışlarımız krediliydi, insanlara kredi imkânlarını anlatıyoruz, hemen vazgeçiyorlar. Çözüm arayışlarımız sürüyor ama çok bir kurtuluş yolumuz ok. Ya zam yapmaya yöneleceğiz ki bu imkânsız gibi görünüyor ya da kar marjımızdan düşüp zararına da olsa satışı göze alacağız.”