Son yazımda 2025 bütçe yasa tasarısının bu toplumun ihtiyaçlarını gidermekten uzak olduğunu yazmıştım. İşin acı tarafı ise 17 Milyar 680 Milyon TL'lik çok ciddi bir açık öngörüldüğü bir ortamda.

Bugünkü yazımızda GSYİH ile kamu maliyesinin DOLAYLI/DOLAYSIZ vergi tahsilatları üzerinden bir değerlendirme yapmamızın, ülkede herkesin KAYIT DIŞI EKONOMİ ve VERGİ ADALETİ açısından sorunlu bir ülke olduğumuzun ifade ettiği bir ortamda, 2025 yılı Bütçe Yasa Tasarısını öngörülen 2025 yılı GSYİH (cari fiyatlarla TL) rakamlarına göre inceledik.

Ülkede her ne kadar nüfusun bilinmediği, Kayıt Dışı Ekonominin varlığının bilinmesine rağmen oranı noktasında %20 - 80 gibi geniş bir yelpazeye ve en önemlisi DPÖ ile İstatistik kurumunun sağlıklı veriler üzerinden OVP'nin hazırlanıp hazırlanmadığı noktasında öngörü/tahmin olsa bile çok ciddi kuşkularım olduğunu belirtirim.

TESBİT ve DEĞERLENDİRMELER:

1-Tablodan görüldüğü üzere 2024 yılı için öngörülen 19 Milyar 562 Milyon TL dolaysız vergi tahsilatı gerçekleşmesi yıl sonunda 2 Milyar TL civarında bir fazlalıkla yani 21 Milyar 500 Milyon TL civarında gerçekleşecektir. Bunun nedeni ise Kurumlar Vergisinden çok Gelir Vergisindeki beklenenin ötesinde vergi toplanmasıdır. Yüksek enflasyon nedeniyle gerek kamu gerekse özelde çalışanların Brüt maaşlarının yıl içinde artırılması sonucunda vergi matrahlarının artmasının sonucu olarak nominal olarak daha yüksek gelir vergisi ödemelerinden dolayıdır.

Daha önce bu konuda örnek vererek kamunun en düşük maaşıyla (Özelde de brüt maaşı 55 bin civarında olan tüm ücretliler) en yüksek maaşının en üst vergi dilimine yani %37'den gelir vergisi ödediğini yazmıştık.

ÜLKEDE VERGİ ADALETİNİN OLMADIĞININ EN BARİZ GÖSTERGESİ!

2-Dolaysız vergi gelirleri tahsilatındaki öngörülenin 2 Milyar TL civarındaki fazla tahsilat nedeniyle 2024 yılı GSYİH öngörüsüne göre dolaysız vergilerin 2024 GSYİH öngörüsüne göre %9,5 civarında gerçekleşecektir.

3-Dolaylı vergi gelirlerinin 9 aylık gerçekleşme verilerine göre 2024  yılı için öngörülen civarında rakama ulaşılacağı görülmektedir.

4-Bütçe yasa tasarısına göre 2025 yılı için öngörülen Dolaylı/Dolaysız vergi rakamlarını OVP'ye göre öngörülen GSYİH rakamlarına göre incelediğimiz zaman her 2 vergi türünde de 2024 yılına göre yaklaşık %2 oranında daha yüksek bir tahsilat miktarının hedeflendiği görülmektedir.

5-Maliye Bakanının yapmış olduğu açıklamalardan 2025 yılı enflasyon rakamı beklentilerinin %40 olduğunu öğrendik. Açıkçası bu rakamı iyimser bulmamın ötesinde 2024 yılında yabancı para birimlerine göre REEL olarak değer kazanan TL'nin 2025 yılında nasıl bir performans göstereceği belirsizliği ciddi risktir. Çünkü TL'nin sahibi TC. Merkez bankası daha öce %17,5 öngörülen 2025 enflasyon hedefini alt bandı %21 üst bandı %26 olarak revize etti. Geçmiş yıllarda olduğu gibi artırılan bu oranda yıl içinde 2-3 kez yukarıya doğru revize edilecektir. Dolayısıyla Türkiye'de %30'lar seviyesinde gerçekleşecek yıllık enflasyon oranı bizde muhtemelen %50 seviyelerine yakın gerçekleşecektir.

6- 2025 yılı için GSYİH rakamındaki artış oranı 2024 yılına göre %40,67 olurken dolaysız vergilerdeki artış oranı ise yine 2024 yılına göre %89,98 YANİ 2 KATINDAN FAZLA!

1. Madde de 9 aylık fiili gerçekleşme rakamlarına göre dolaysız vergi  tahsilatı 2024 yılını 21.5 Milyar seviyesinde kapatması halinde bile 2024 yılına göre 2025 yılında öngörülen dolaysız vergilerdeki artış oranı %72,50 civarında olmaktadır. Yani neredeyse burada da 2 KATINA YAKIN BİR ARTIŞ VARDIR.

Bu noktada sormak lazım. VERGİ ORANLARINDA ARTIŞ MI VAR?

Yoksa bu ülkenin kanayan yarası olan Kayıt Dışılıkla mücadele mi yapılacak? Bir diğer olasılık ise 2025 yılının reel ekonomi açısından iyi gitmesi işletmelerin karlılığının ve istihdamın artmasıyla kamu maliyesinin vergi gelirlerinin artmasıdır. Ancak kanaatimce bu çok zayıf bir olasılıktır. Nitekim Ancak Ekonomi ve Enerji Bakanı'da ''2025 yılı çok zor bir yıl olacak'' mealinde açıklamalar yaptı.

7-Bir ülkede VERGİ ADALETİ'NİN olup olmadığının en bariz göstergesi dolaysız/dolaylı vergi oranlarıdır. Bu noktada bizdeki oranlar hiçte iç açıcı değildir. İdeali %65 civarında DOLAYSIZ %35 civarında DOLAYLI vergiyken bizdeki oranlar son yıllarda bunun ne yazık ki tam tersidir. Yani %60-65 civarında DOLAYLI %35-40 civarında DOLAYSIZ vergidir.

Hal böyle iken 2024 yılı GSYİH rakamına göre 2025 yılı GSYİH rakamında %40,67 artış öngörülürken 2025 yılı bütçe yasa tasarısına göre dolaylı vergilerin GSYİH'ya ORANI  2024 yılında %13,52 iken 2025

yılında bu rakam %15,59 yani yaklaşık %2 artıyor.

8-Tablodan görüldüğü üzere 2025 yılında GSYİH tahmini rakamına göre toplamda vergi gelirlerinin %27,45 seviyesine çıkacağı öngörülmektedir. AB ve OECD ülkeleri ortalamalarına göre bu oran çok düşüktür. Bu ülkelerin bazılarında %40 seviyesinin bile üzerindedir. Bizdeki 2024 yılında öngörülen %22,31 rakamına göre 2025 yılında %5,14 gibi bir artışın hedeflenmesi bu açıdan olumlu olmakla birlikte bu artışın mutlak surette DOLAYSIZ VERGİLER üzerinden olması hedef olmalıdır. İlk etapta da KAYIT DIŞI ALANLAR üzerinden olması kaçınılmazdır.

SONSÖZ: Şahsi görüşüm KKTC'nin VERGİ CENNETİ OLDUĞUDUR. Yani bu ülkede kamu maliyesi piyasalardaki ekonomik aktivite içerisinden alması gereken vergileri mevcut yasal mevzuatı imkan tanımış olmasına rağmen almıyor/alamıyor.

Hatta her yıl çıkarılan vergi aflarıyla alması gereken vergilerin gecikme faizi ve cezalarını bile bağışlıyor en TRAJİKOMİK olan yanı ise 2022 yılında enflasyonun %94,51, 2023 yılında %83,63 ve 2024 yılında Ekim itibariyle %65,65 enflasyonun olduğu yani zamanında tahsil etmesi gereken ama etmediği/edemediği vergilerin tabiri caizse reel anlamda toprak olduğu bir süreçte gecikmeli yapıyor.

Gelinen aşamada 2025 yılına yönelik gerek dolaylı gerekse dolaysız vergilerde öngörülen artışlar oran/miktar artışı yerine kayıt dışılıkla yapılacak mücadele neticesinde sağlanması gerek reel sektör ücretli kesimlerin çok ciddi ekonomik sıkıntılar çektiği 2024 ve bunun belki de daha yoğun geçeceği 2025 yılı için önem arz etmektedir.