Doğan SAMER

   Kıbrıs, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, kültürel çeşitliliğiyle dikkat çeken bir ada olmuştur. Bu zengin geçmişin önemli bir parçası da Ermeni topluluğudur. Yüzyıllardır adada varlığını sürdüren Ermeniler, burada dini ve kültürel miraslarını yaşatmış, önemli yapılar inşa etmişlerdir. Bu yapıların en dikkat çekicisi ise Sourp Magar Manastırı ya da halk arasında Ermeni Manastırı olarak bilinen ibadethanedir.

Beşparmak Dağları’nda, Girne’ye yaklaşık 14 kilometre uzaklıkta, doğayla iç içe, tarihi ve kültürel bir hazine olan Sourp Magar Manastırı, yüzyıllardır sessizce ayakta duruyor. Ancak son yıllarda bu kıymetli yapının kaderi belirsizliğe sürüklenmiş durumda. 

Manastırın kökeni ve tarihçesi

   Sourp Magar Manastırı'nın kökenleri 11. yüzyıla kadar uzanıyor. Ermeni tarihine göre, manastır başlangıçta Mısır'daki Kıpti Hristiyanlar tarafından kurulmuş olup, 15. yüzyıldan itibaren Kıbrıs'taki Ermeni cemaatinin himayesine geçmiştir. "Sourp Magar" ismi, Aziz Makarios’a ithafen verilmiştir. 

   Osmanlı döneminde manastır, Ermeni hacılar ve keşişler için önemli bir dinî merkez olarak hizmet verdi. 19. yüzyılda Ermeni Kilisesi'ne bağlı bir dinî eğitim ve inziva yeri olarak kullanıldı. Manastır, özellikle Kudüs’e giden Ermeni hacılar için bir mola noktasıydı. 

   Bu manastırın, Yahya Vaftizci'nin kutsal kalıntılarının saklandığına inanılan Gantsasar Manastırı ile de bağlantısı olduğu iddia edilmiştir.

Mimari yapısı ve günümüzdeki durumu

   Sourp Magar Manastırı, geniş avlusu, kemerli girişleri ve taş duvarlarıyla dikkat çeken bir yapıdır. Manastır içinde keşiş hücreleri, kilise bölümü ve misafirhaneler bulunuyordu. Ancak, yıllar içinde bakımsız kalan yapı, bugün harabe hâlinde. 

   1980’lerden itibaren çeşitli çevresel faktörler ve insan müdahaleleri nedeniyle manastırın duvarları yıkılmış, freskleri zarar görmüş ve bazı taşları çalınmıştır. 2000’li yıllarda manastırın restorasyonu gündeme gelse de ciddi bir çalışma başlatılmamıştır. 

Kültürel ve tarihi önemi

   Kıbrıs'taki Ermeni toplumu için büyük bir manevî değere sahip olan Sourp Magar Manastırı, aynı zamanda Kıbrıs’ın çok kültürlü tarihini yansıtan bir mirastır. Hristiyanlık tarihinde önemli bir yere sahip olan bu manastır, Ermeni kültürünün adadaki en eski yapılarından biri olması nedeniyle korunması gereken eserler arasında yer alıyor. 

Restorasyon ve gelecek planları

   Son yıllarda çeşitli kültürel miras örgütleri ve Ermeni toplumu, Sourp Magar Manastırı’nın korunması ve restore edilmesi için çağrılarda bulunuyor. Ancak, Kuzey Kıbrıs’taki siyasi durum ve ekonomik faktörler nedeniyle henüz somut bir adım atılmış değil. 

   Eğer gerekli restorasyon çalışmaları yapılmazsa, bu tarihî yapı tamamen yok olma riskiyle karşı karşıya. Kıbrıs’taki yetkililer ve uluslararası kültürel miras koruma kuruluşlarının iş birliğiyle, Sourp Magar Manastırı’nın geleceğe taşınması mümkün olabilir. 

Bu eşsiz yapı, korunması gereken bir tarih hazinesi

   Sourp Magar Manastırı, Kıbrıs’ın çok kültürlü tarihinin en önemli sembollerinden biri. Ancak, yıllardır kaderine terk edilmiş durumda. Kültürel mirasa sahip çıkmak, yalnızca geçmişe saygı değil, geleceğe miras bırakmak anlamına da geliyor. Bu eşsiz yapı, yalnızca Ermeni toplumu için değil, tüm insanlık için korunması gereken bir tarih hazinesi olmaya devam ediyor.