Fehime ALASYA-Didem MENTEŞ

KKTC Merkez Bankası “temiz döviz” alınmasıyla ilgili genelge yayınladı, döviz piyasası karıştı.
KKTC Merkez Bankası’nın “temiz döviz” uyarısı üzerinde bankacıların süzgecine alınan dövizler, pek çok vatandaşın mağdur olmasına neden oldu, Kuzey Kıbrıs Bankalar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Olgun Önal, tepki üzerine Merkez Bankası’nın bu kararı geri çektiğini açıkladı. 21 Aralık’ta alınan kararla ilgili Önal, “Paniğe gerek yok, merkez bankası bankalara gerekli yazılı uyarıyı yaptı, esneklik sağladı, bu tür dövizleri alıyoruz” dedi.

Döviz bürosu yetkilileri ise çok büyük sıkıntı yaşadığını belirterek, KKTC Merkez Bankası’nın “kararı geri çektiğine” dair bilgi almadıklarını açıkladı.

Merkez Bankası duyurdu

KKTC Merkez Bankası’nın resmi sitesinde yer alan ve ‘Yabancı ülke banknotlarının banka tarafından alınması veya değiştirilmesi hakkında’ 21 Aralıkta yayınlanan duyuruda;  “Tedavülden kalkmış, fiziki parça kaybına uğramış, kısmen de olsa yanmış, kirlenmiş, yıpranmış, boyalı ya da kimyasal madde bulaşmış yabancı ülke banknotları Bankamız tarafından teslim alınmamakta ve/veya değiştirilmemektedir. Bilgilerinizi rica ederiz” denildi.

İkinci uyarı resmi sitede duyurulmadı

Bankalar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Olgun Önal’ın “Bizlere gelen ikici uyarı ile eskisi gibi döviz alımına başladık, sorun ortadan kalktı” söylemine karşın, ikinci uyarının Merkez Bankası sitesinde yer almadığı ve dövizcilerin ikinci kararla ilgili bilgilendirilmediği öğrenildi.

Daha korunaklı olunmalı

Bankalar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Olgun Önal piyasada dolaşan efektiflerin (kağıt paraların) önemli bir kısmının dövizciler tarafından yapılan ve bankalardan kalma eski bir alışkanlık olan mühür vurulmasıyla ilgili yaşanan sıkıntı olduğunu anlattı.

Önal, mühür vurma alışkanlığının ortadan kaldırılma gerekçesi olarak ise Türkiye Merkez Bankası’nın ‘daha temiz döviz’ isteği yönünde yapıldığını kaydetti.

Dövizlerin mühürlü olduğu gerekçesi ile pek çok vatandaşın sıkıntı yaşadığına işaret eden Önal, gelen tepkiler üzerine Merkez Bankası’nın bu kararı geri çektiğini aktardı.

“Eski uygulama devam ediyor, paniğe gerek yok” diyen Önal, nakit paraların kullanımında daha korunaklı olunması gerektiğini dile getirdi.

Önal, “Çizmemek, karalamamak, yırtmamak, baskı veya mühür vurmamak lazım” dedi.  

Kuzey Kıbrıs Bankalar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Olgun Önal:
“Paniğe gerek yok bu tür dövizleri alıyoruz”

“Piyasada dolaşımda bulunan efektiflerin önemli bir kısmı eski bir alışkanlığı olarak döviz büfeleri tarafından mühürleniyordu. KKTC merkez bankası artık bu mühürlü paraları almayacağını geçen hafta ilan etti.

Mühür uygulaması parayı dolaşıma hangi döviz bürosunun sürdüğünü ispatlamak adına yapılan bankalardan kalma eski bir alışkanlıktı. Bu nedenle tedavüldeki efektifin önemli bir kısmı mühürlüydü. Merkez Bankası bunları almayacağını bildirince birçok kişi bundan etkileneceğini belirtti. Bizler bu mühürlü paraları alamaz duruma gelmiştik. Çünkü Merkez Bankası alamayacağını söylemişti. Biz de bunu duyurduk. Bu sıkıntı yarattı. KKTC Merkez Bankası, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası yetkilileri ile görüşerek sorunu tatlıya bağladılar. Eski uygulama devam ediyor.

“Çizmemek, karalamamak, yırtmamak, baskı veya mühür vurmamak lazım”

Nakit paraları kullanırken koruyor olmak lazım, çizmemek, karalamamak, yırtmamak, baskı veya mühür vurmamak lazım. Ülkede tedavülde olan paranın her yerde geçiyor olmasını sağlayabilmek için. Türkiye’de mühür uygulaması olmadığı için orada paraların önemli bir kısmı temiz. KKTC Merkez Bankası da dövizleri Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’na gönderiyor, o alanda sıkıntı yaşanmıştı.

“Birçok kişi bu uygulamadan etkilendi fakat sorun kısa sürede çözüldü”

Herkes parasını temiz tutarsa bu sorun kalıcı bir şekilde ortadan kalkmış olur.

Bu duyuruyla hepimizde farkındalık yaratıldı, bu sayede artık mühür vurulmayacak diye düşünüyorum. Temizlenecek ve devamı gelmeyecek, bu şekilde uygulama zaman aşımında kendiliğinden devreye girecek. Birçok kişi bu uygulamadan etkilendi fakat sorun kısa sürede çözüldü. Konu gündemimizden kalktı. Paniğe gerek yok, merkez bankası bankalara gerekli yazılı uyarıyı ikinci kez yaptı, esneklik sağladı, bu tür dövizleri alıyoruz”

Dövizciler ne dedi?

Senar: “Karar haksızlıktır! Bu paraları piyasadan toplamak mümkün değildir”

Moon Star Exchange Ltd. yetkilisi Mehmet Senar, döviz devir daimini azaltmak için Türkiye Hükümeti tarafından alınan bir karar olduğuna inandığını söyleyen Senar, günlük 3-4 milyarlık dolar olan piyasadan paraların toplatılmasının ‘imkansız’ olduğunu dolayısıyla bu paraların geri toplanması için sürenin uzatılması gerektiğini vurguladı.

Senar, şöyle konuştu: “Merkez Bankasının yayınladığı genelgeyle bir haksızlık yaptı. Merkez Bankası paralara mühür vurulmasıyla ilgili tüm bankalara emir vermişti. Mühürsüz paraları kabul etmeyeceğine dair defalarca yönergeleri çıkarmıştır. Normalde şuanda verdiği kanun aslında tüm dünyada geçerli kanundur. Bu paralar ülkelerinin malıdır ve bizim üzerlerine mühür vurma hakkımız yoktur. Yabancılar genelde mühürsüz ister çünkü üzerinde mühür olduğunda kendi ülkelerinde sahte diye geçer. Bizim merkez bankamız bizim bankaların kasasıdır. Bir denetim yapar birde paraları korur. Ne para basar ne ekonomiye müdahale hakkı vardır ne piyasaya para sürebilir. KKTC’de bir günde piyasada dönen döviz 3-4 milyar dolardır. Merkez Bankası, 5 günde bu paraların piyasadan çekilip hepsinin temizlenmesini bekliyor, bu mümkün değildir. Yeni yılda bu durum devam edecek mi bilmiyoruz. Garanti verilmediği için herkes telaşa girdi. Herkes elindeki paradan kurtulma telaşına girdi. Eminim ki tüm döviz büroları kan ağlıyordur, müşterileriyle kavga etmiştir ve iş yapamamıştır. Bu piyasaya, bankalara, halka karşı yapılan bir haksızlıktır. Merkez Bankası biraz insaflı olması gerekir. KKTC Merkez Bankası’na bu emrin TC Merkez Bankası tarafından geldiği söylendi. Zarar boyu net değil. Şekli günden güne değişiyor. Mesela diyorlar ki; sterlin mühürlü olur, dolarda hiçbir şey olmayacak, Euro’da yırtık dahi olmayacak. Kısacası bize paraların darphaneden çıktığı gibi olacağını söylüyorlar. Yıpranma payını dahi kabul etmezler. Ben bunu açıkçası döviz devir daimini piyasadan azaltmak için yapılmış bir hamledir. Çünkü dövize olan ilgiliyi başka türlü azaltmayacaklar. Bence, TC Hükümeti ve Cumhurbaşkanı tüm dünyaya karşı durma eyleminde ve insanları TL’ye yöneltmek için bir eylemdir. Bu parayı kabul etmiyorlar. Bugün para getiren kişilerden almadık, alamıyoruz. En iyi müşterimi bile geri çevirdim. Bu parayı piyasadan toplamak mümkün değildir. Ancak para kaçakçılığıyla çözülebilir.  Sterlini İngiltere’ye, Doları ABD’ye, Euro’yu da Avrupa’ya götüreceksin ki temizlensin. KKTC Merkez Bankası hızla bu kararından geri döner ya da en azından bu kararını yumuşatır ya da en azından paranın toplanma süresi Şubat, Mart ayına kadar uzatır ki insanlarda bu panik durumdan kurtulur”

Coşkun: “Kararın gerin alındığını duymadık”

Coşku Döviz Bürosu Direktörü Faik Coşkun ise Merkez Bankası’nın neden böyle bir karar aldığını açıklamadığını, veznede ciddi zorluklar yaşandığını belirterek, paraların yurttaşın elinde kaldığını söyledi. Coşkun, şunları aktardı:“Merkez Bankası’nda özellikle veznede çalışan arkadaşlar bu konuda çok ciddi zorluklar çıkarıyorlar. Çok yıpranmış olan paraları kesinlikle kabul etmiyorlar. Dövizde paraların ucundan birazcık kesik falan olsa sahte para kontrol makinelerinden geçse dahi Merkez Bankası kesinlikle kabul etmiyor. Artı üzerinde paranın kontrol edildiğine dair geçmişte mühür vurulurdu ancak şimdi bu tür mühürlü paralar da son günlerde kabul edilmemeye başlandı. Neden böyle bir karar alındığına dair açıklama yapılmadı. Paraları kendi ülkelerine göndermemiz söyleniyor. Merkez Bankası’ndan paralar geri döndüğü için almıyoruz. Geçenlerde çok enteresan bir olay yaşadım. Zenci bir arkadaş kendisine gelen parasını gidip tahsil etti, bankaya verdi ancak vermiş olduğu para geçersizliği olmayan bir para. 100 dolar falandı ancak artık makineler kabul etmiyor çünkü 1988 basılı bir paraydı ve bunu kabul etmeyen bir bankadır. Merkez Bankası kabul etmiyor bu defa da döviz alanın elinde kalıyor. Artık eski 5 sterlini cüzdanında unutanın parası cebinde kalacak çünkü artık geçmiyor. Kararın geri alındığını duymadık, en azından bana öyle bilgi gelmedi”