Dünyanın en iyi şaraplarının Kıbrıs adasında üretildiği tarihe yansıdı. Şarapçılık endüstrisinin gelişimi 1974 savaşı sonrasında adanın kuzeyinde kendine pek fazla yer bulamadı. Ancak güneyde ciddi bir potansiyel var.

“Rakı” ve “viski” kültürü, şarabı da konyağı da yendi (!) Kıbrıslı Türkler pek çok değerini olduğu gibi “şarap kültürü”nü de anılarına yazdı.



Cenk Mutluyakalı

Kıbrıs bir şarap ülkesidir.
Ya da “Kıbrıs bir şarap ülkesiydi” de diyebiliriz.
Dünyanın en iyi şaraplarının Kıbrıs adasında üretildiği bilinirdi. Çünkü ikliminden dolayı Kıbrıs, bağları
ve üzümleri ile meşhurdu.
Kanuni Sultan Süleyman’ın Kıbrıs’ı şarabı için istediği (oğul Sarı Selim’in de bunun için aldığı) rivayetleri bir yana, kimi kaynaklara göre Kıbrıs şaraplarının tarihi geçmişi 4000 yıl geriye kadar uzanıyor.
Lüzinyan, Venedik, Osmanlı, İngiliz dönemlerinde şarap üretimi her daim ön plana çıkmış.
Kıbrıslı Türkler açısından da şarap imalatı yakın tarihe kadar pek çok evde kişisel bir uğraş, hobi ya da geçim kaynağıydı.
Tülümbelerden süzülen şıralar küplerde bekletilir, Kıbrıslı için şarap içkiden öteye bir aşka dönüşürdü.
Kıbrıs’a özgü asit seviyesiyle dilden dile yayılan, aromasıyla damaklarda farklı bir lezzet bırakan şarabımız da artık eski “şöhretini” yitirmiş görünüyor.
“Rakı” ve “viski” kültürü, şarabı da konyağı da yendi (!)
Kıbrıslı Türkler pek çok değerini olduğu gibi “şarap kültürü”nü de anılarına yazdı.
Şimdilerde çok az insanımız şarap üretimiyle ilgileniyor.
Şarapçılık endüstrisinin gelişimi 1974 savaşı sonrasında adanın kuzeyinde kendine pek fazla yer bulamadı.
Ilgaz köyünde “Ethel” markası ile üretimi yeni yeni başlayan şaraplar da İsrailli bir yatırımcının projesi olarak öne çıkıyor.
Elbette kuzeyde farklı şarap tesisleri var ancak son derece sınırlı ve iddiasız bir üretim yapılıyor.

Kostas Tsakas:
“Üretiyoruz ve satıyoruz. Önemli teşvikler alıyoruz. Ancak ciddi bir denetim ve kontrol yapılıyor. Hem üretim standardı hem de yarattığımız istihdam denetleniyor.  Örneğin, makine ve bina altyapısının % 40’ını teşvik olarak alabiliyoruz. İhracata yönelik yatırımların da neredeyse % 80’inini devlet karşılıyor. Araştırma ve Geliştirme çalışmaları da Avrupa Birliği tarafından destekleniyor.”

Trodos’ta bir şarap tesisi

Kıbrıslı Türkler şarap üretimini bir fırsata dönüştürememiş, bunu ekonomiye katamamış.
Oysa adanın güneyinde bu başarılmış.
En kaliteli beyaz veya kırmızı, sek veya tatlı şaraplar, roze sofra şarapları adanın güneyinden dünyaya yayılmaya devam ediyor.
Özellikle Trodos dağlarının güney yamaçları, Limasol ve Baf’ta onlarca şarap üretim tesisi var.
Güneydeki şarap tesislerini bir saymaya başlasak, nefesimiz tutulur. Vouni Panayia Winery, Tsangarides Winery, Fikardos Winery, Kolios Winery, Nelion Winery, Sterna Winery, Vasilikon Winery, Tsiakkas Winery, Ayia Mavri Winery, Zambartas Winery, Lambouri Winery Limasol, Ktima Christoudia Winery, Vlassides Winery, Vasilikon winery Baf, Kalamos Winery, Karseras Family Winery, Zenon Winery, Antoniades Winery, Kamanterena Winery, Olympus Wineries, Nicolaides Winery, Makarounas Boutique Winery, Ktima Dafermou Winery, Ktima Dafermou Winery, Filfar Winery, Argyrides Vasa Winery, Ezousa Winery...

Çünkü "teşvik" var

Kıbrıs Cumhuriyeti’nin üretime özel bir teşvik politikası var. Özellikle Avrupa Biriği’nin teşvikleri öne çıkıyor. O nedenle de bu kadar çok üretim tesisi ve üretici sıralanıyor. Üstelik neredeyse tamamı Kıbrıslı üreticiler…
Kostas Tsakas bunlardan biri… 1988’de şarap üretimine başladı ve “Tsakas Şarapları”nı markalaştırdı. 200 bin şişe üretim yapıyor ve Amerika, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya dahil pek çok ülkeye ihracatı var.
Limasol’daki “Şarap Evi”nde buluşuyoruz. Kendi bağları var ancak bu bağlar şarap üretim kapasitesini karşılamaya yetmiyor.
“Peki, üzüm açığınızı nasıl karşılıyorsunuz, yurt dışından üzüm satın alıyor musunuz” diyorum, “ne münasebet” ifadesiyle yüzüme bakıyor. Özellikle Omodos’taki farklı bağlardan üzüm temin ettiğini anlatıyor, “Kıbrıs dışından niye üzüm alalım ki, bu adanın bağları bize yeter” diyor.

“Teşvik de var, denetim de”

Kostas Tsakas’a göre Kıbrıs’ın güneyinde şarap üretiminin yüzde 70’i Baf’ta yapılıyor.
“Nasıl ayakta kalıyorsunuz” diyorum…
Ve anlatıyor:
“Üretiyoruz ve satıyoruz. Bu üretimi gerçekleştirmek için önemli teşvikler de var. Ancak ciddi bir denetim ve kontrol yapılıyor. Hem üretim standardı hem de yarattığımız istihdam denetleniyor. Örneğin, makine ve bina altyapısının % 40’ını teşvik olarak alabiliyoruz. İhracata yönelik yatırımların neredeyse % 80’ini devlet karşılıyor. Araştırma ve Geliştirme çalışmaları da Avrupa Birliği tarafından destekleniyor, finanse ediliyor. Bu teşvikler olmasa, bu üretim kapasitesine ulaşamazdık. Ancak bu teşvikler de ciddi bir kontrol mekanizması ile birlikte ilerliyor.”
Teşvik koşullarından biri yerli istihdam yaratmak, bir diğeri yurt dışına ihracat ayrıca yeni çeşitler, ürünler ortaya çıkarmak ve şarap kültürünü korumak, geliştirmek…
“Kuzeye geldiniz mi” diyorum, birkaç kez ziyaret ettiklerini anlatıyor. “Beşparmak dağlarının kuzeyinde çok iyi şarap üretimi olabilir, denizden gelen harika bir rüzgar ve bağcılığa elverişli toprak yapısı var” diye konuşuyor.
Bize özel üretimi sarı zivaniyasından ikram ediyor, kadehini barışa kaldırıyor, “Niye birlikte üretmeyelim, birlikte kazanmayalım, birlikte bir gelecek düşlemeyelim” diyor.