Kayıplar Komitesi’nin adamızın kuzeyinde ve güneyinde yürütmekte olduğu kazılar, kesintisiz biçimde devam ederken, Trulli’de bir “kayıp” yakını arkadaşımızın ve başka bir diğer şahidin Kayıplar Komitesi yetkililerine göstermiş olduğu kuyuda dördüncü “kayıp” şahıstan geride kalanlara ulaşıldı.

Trulli dışındaki bu kuyuya üç “kayıp” Kıbrıslıtürk’ün gömülü olduğu bilgisiyle kazı başlatılmıştı – nitekim geçtiğimiz Ağustos ayının son günlerinde başlatılan kazılarda, Trulli’de 1964 “kaybı” üç Kıbrıslıtürk olduğu sanılan kayıp şahıslardan geride kalanlara ulaşılmış, ardından kuyuya rampa yapma işlemlerine geçilmişti...

Trulli’de üç “kayıp” şahıstan geride kalanlara ulaşılması ardından, dördüncü bir “kayıp” şahıstan geride kalanlara ulaşıldı... Sözkonusu kuyuda beşinci bir “kayıp” şahıs olup olmadığı, ancak kazılar ilerledikçe anlaşılacak... Gerek “kayıp” yakını çok değerli arkadaşımız Ksenis Halluma’yı bu kuyunun yerini öğrenip gösterdiği için, gerek diğer şahidin Kayıplar Komitesi yetkililerine bu kuyuyu yıllar önce göstermiş olduğu için, gerekse kazıyı yürütmekte olan arkeologlarımıza, şirocularımıza ve diğer çalışanlara çok teşekkür ediyoruz...

Dördüncü “kayıp” şahsın, diğer üç “kayıp” şahıstan önce bir tarihte öldürülerek bu kuyuya atılmış olabileceği olasılığı da var ancak tüm bunlar birer varsayımdan öteye gitmiyor. Ta ki, Kayıplar Komitesi sözkonusu dört “kayıp” şahıstan geride kalanları gerek antropolojik analizle laboratuvarda, gerekse DNA testleriyle kimliklendirme için analiz edinceye kadar, sözkonusu dört şahıstan geride kalanların kimler olduğunu bilmeyeceğiz. Ancak o zaman yüzde yüz bir kesinlikle onların kimlikleri ortaya çıkmış olacak... Bu süreçte emeği geçen herkese teşekkür ederken, Kayıplar Komitesi’ni de bu kuyuda kazı başlatmış olduğu için kutluyoruz...

DERİNYA’DA YENİ BİR KAZI...

Bu arada Kayıplar Komitesi, Derinya’da askeri bölgede yeni bir kazı başlattı. Derinya’da 1974’te “kayıp” edilen bir grup Kıbrıslırum’un gömü yeri aranıyor. Bu grubun daha önce hakkında çeşitli röportajlar ve haberlerle yazmış olduğumuz gruplardan biri olup olmadığı, kazı ilerleyince ortaya çıkacak. Bu gruplardan birisinden bir çocuk sağ olarak kurtulmuş ve Derinya’da katliam yapılan yerden kaçarak sağ salim güneye gidebilmişti. Biz de katliamdan sağ olarak kurtulan bu çocuğu bulmuş ve onun Kayıplar Komitesi’ne Derinya’da tam olarak nerede katliam yapılmış olduğunu göstermesini sağlamaya çalışmıştık. Derinya’daki olası gömü yerleri hakkında pek çok okurumuz da çeşitli bilgiler paylaşmış ve bunları da yıllar önce bu sayfalarda birkaç kez yayımlamıştık... Umarız kısa sürede Derinya’daki kazıda aranmakta olan gömü yeri bulunur ve bu “kayıp” şahıslardan geride kalanlar da düzgün birer defin töreni için ailelerine verilebilir...

KAZILARDA SON DURUM...

Kayıplar Komitesi Kıbrıslıtürk Üye Ofisi Kazılar Koordinatör Yardımcısı Arkeolog Erge Yurtdaş’tan aldığımız bilgilere göre, kazılarda son durum şöyle:

***  Yipsu/İpsoz/Akova: 1974 kaybı bir Kıbrıslırum'un kuyuya atılmış olabileceği bilgisi üzerine başlatılan kazı çalışmaları sırasında kuyunun beşinci metresinde insan kalıntılarına ulaşılmıştır. Çalışmalar, kuyunun dibine ulaşmak için halen erişim rampası yapılmaya devam edilmektedir... (Okurlarımıza not: Bu konuda bir şahidimizle birlikte bu kuyuyu 13 sene önce Kayıplar Komitesi yetkililerine göstermiştik... Bu şahidimiz vefat etmiş bulunuyor ama en azından göstermiş olduğu kuyuda gömülü olan “kayıp” şahıstan geride kalanlara Kayıplar Komitesi ulaşmış bulunuyor...)

***  Lapta: 1974 kaybı bir Kıbrıslırum'un bölgede gömülü olabileceği bilgisi üzerine başlatılan kazı çalışmaları tüm hızıyla devam etmektedir.

***  Ayluga Göleti/Mağusa: 1974 kaybı bir Kıbrıslıtürk'ün Mağusa bölgesinde Ayluga göletinde gömülü olabileceği bilgisi ile göletteki su oranın en düşük olduğu zaman belirlenerek ve çift makine kullanılarak, hızlı bir şekilde başlanan kazı çalışmaları genişletilerek devam etmektedir. 

(Okurlarımıza not: Bu konuda bu göletteki olası gömü yerini birkaç şahitle birlikte birkaç kez Kayıplar Komitesi yetkililerine 2019’dan itibaren göstermiştik...)

***  Ayios Amvrosios/Ayguruş/Esentepe: Duyarlı bir vatandaşın, bölgede insan kemiği bulup, komiteyi bilgilendirmesi üzerine başlatılan kazı çalışmalarında, gömü yeri tahrip edilmiş olduğundan insan kemiklerine dağınık bir biçimde ulaşılmıştır. Kazı çalışmalarına hem mekanik hem de manuel bir şekilde devam edilmektedir.

***  Templos/Temroz/Zeytinlik: 1974 kaybı bir grup Kıbrıslırum askerin dere kenarındaki bir mevzide gömülmüş olabileceği bilgisi doğrultusunda başlatılan kazı çalışmaları halen devam etmektedir.

***  Derineia/Derinya (Askeri bölge):  1974 kaybı bir grup Kıbrıslırum'un, askeri bölge içerisindeki bir tarlada gömülmüş olabileceği bilgisi üzerine kazı çalışmaları başlatılmıştır.

***  Trulli: 1963-1964 kaybı üç Kıbrıslıtürk'ün bir kuyuya atılmış olabileceği bilgisi üzerine başlatılan kazı çalışmalarında insan kemiklerine rastlanılmıştır. Kuyuya ulaşmak için rampa yapılmış ve arkeologlar tarafından kuyu içerisinde manuel bir şekilde kalıntılar açığa çıkarılmaya devam etmektedir. Dördüncü bir bireye ait olduğu düşünülen kalıntılara ulaşılmıştır.

Biz de Kayıplar Komitesi kazı ekiplerinde bulunan tüm arkeologlarımıza, şirocularımıza ve diğer çalışanlara “Çok kolay gelsin” diyoruz...

Trulli'deki kazılardan görünüm... FOTO TAK

Arkeolog Doğan: “Trulli’deki kuyunun 11 metre derinliğinde kalıntılara ulaşıldı”

Lefkoşa, 27 Ekim 2022 (TAK): Kayıp Şahıslar Komitesi (KŞK) tarafından Larnaka’ya bağlı Trulli/Troulli köyünde, eskiden maden çıkarma amaçlı kullanılan bir test kuyusunda yürütülen kazılarda, 1963-1964 yıllarında kayıp edilmiş dört Kıbrıslı Türk’e ait olduğu düşünülen kalıntılara ulaşıldı.

Komiteye 1963-1964 yıllarında kayıp edilen üç Kıbrıslı Türk'ün akıbetine ilişkin ulaşan bilgiler doğrultusunda, Trulli köyünde bir kuyuda ağustos ayı sonundan bu yana yürütülen kazılarda, ilk etapta, üç Kıbrıslı Türk kayıp şahsa ait olduğu düşünülen kalıntılara rastlandı. Ancak arkeologların sürdürdüğü kazı çalışmalarında, dün, dördüncü bir kişiye ait olduğu düşünülen kalıntılara da ulaşıldı.

Bu kalıntıların Kıbrıslı Türk kayıplara ait olup olmadığı, arkeolojik kazı çalışmalarının tamamlaması sonrası kalıntı numuneleri üzerinde yapılacak DNA analizleriyle kimliklerinin tespit edilmesi sonrasında nihai olarak belirlenecek.

Bu kalıntıların Kıbrıslı Türk kayıp şahıslara ait olması halinde yedi yıl sonra ilk kez Güney Kıbrıs’ta yürütülen kazılarda Kıbrıslı Türk kayıplara ulaşılmış olacak ve KŞK tarafından ailelerine defin için teslim edilecek.

Türk Ajansı Kıbrıs (TAK), son iki aydır, Trulli köyündeki kuyuda, arkeolojik kazı yapan Kayıp Şahıslar Komitesi’nin iki toplumlu ekibinin çalışmalarını yerinde gözlemleme olanağı buldu ve bölgede, aralıksız bir şekilde, yoğun çalışmalar yürüten arkeolog ekibin takım lideri ile konuştu.

Ağustos ayı sonunda, drill yöntemiyle kuyuda kazı çalışmalarına başlayan arkeologlar, kuyunun 11 metre derinliğinde kalıntılara rastlamalarının ardından çalışmalarını yeni bir aşamaya taşıdı. Ekip, şu anda, kuyuya geniş bir erişim rampası yaparak, tamamen manuel bir şekilde çalışmalarına devam ediyor.

Ekibin, bölgedeki arkeolojik kazı çalışmalarına pazartesi de devam etmesi ve olası başka bir kalıntıya ulaşılmaması halinde kuyudaki çalışmalarını sonlandırması bekleniyor.

Müftüzade: “İlk etapta üç kalıntıya ulaşıldı. Perşembe de dördüncü bir kalıntıya ulaşıldı”

Komite tarafından Trulli köyünde yürütülen kazı çalışmalarına ilişkin TAK’a açıklamalarda bulunan KŞK Kıbrıslı Türk Üyesi Hakkı Müftüzade, “Şahitlerin bize verdiği bir bilgi çerçevesinde değerlendirme yaptık, Komitemize sunuldu ve üç üye kazı yapılması için karar verdi” dedi.

Müftüzade, kazıların ağustos ayında başladığını belirterek, “İlk etapta üç kalıntıya ulaşıldı. Perşembe günü de dördüncü bir kalıntıya ulaşıldı. Şahitlerin verdiği bilgiye göre kayıpların Kıbrıslı Türk olduğuna inanıyoruz” dedi.

Hakkı Müftüzade, kalıntılara zarar vermemek için şu anda kazıların manuel bir şekilde sürdürüldüğünü de kaydetti.

Müftüzade, Trulli’deki bu kazılarla, “Yedi yıl sonra, ilk kez, Güney Kıbrıs’ta Kıbrıslı Türk kayıplara ait olduğuna inandığımız kalıntılara ulaşıldı” ifadelerini kullandı.

Hakkı Müftüzade, Komiteye üç Kıbrıslı Türk'ün akıbetine ilişkin şahitlerden bilgiler geldiğini, bölgede yapılan kazılarda ilk etapta üç, dün de dördüncü kalıntıya rastlandığını ancak aradan uzun yıllar geçmiş olduğunu ve bunun “olağan” bir şey olduğunu söyledi.

Müftüzade ayrıca, Baf kasabasında Tsada (Çada) köyü sınırları içerisinde, 1963 kaybı Kıbrıslı Türkleri bulabilmek için yakın zamanda kazı çalışmalarına başlayacaklarını da açıkladı.

Doğan: “Kuyunun 11 metre derinliğinde kalıntılara ulaşıldı”

İki toplumlu arkeolog ekibinin takım lideri Hasan Doğan, KŞK’ya ulaşan bilgiler doğrultusunda, ağustos ayı sonunda, iki toplumlu arkeolog ekibinin Trulli köyünde çalışmalarına başladığını belirterek, şöyle konuştu:

“Komiteye gelen bilgiler, buradaki kuyuların içinde kalıntıların olabileceği idi. Haritalara bakıp, burada birden fazla kuyu tespit ettik. Kuyuların yerinin işaretlenerek, kuyu kazma (drill) makineleri ile, burada çalışmalara başladık. İnsan kalıntılarına ilk başladığımız kuyuda ulaştık. Kalıntılara ulaştıktan sonra makinelerle çalışmayı durdurduk ve bizim bir prosedürümüz olan rampa aşamasına girdik. Kuyuya geniş bir erişim rampası yaptık ve şu an kuyuyu tamamen manuel (elle) bir şekilde açıyoruz. Şu an 11 metre derinlikteyiz. Arkeolojik prosedür devam ediyor.”

Arkeolog ekibinin takım lideri Doğan, ilk etapta, kuyunun 11 metre derinliğinde üç kişinin kalıntılarına; dün de, dördüncü bir kişinin kalıntılarına ulaştıklarını söyledi ve arkeologların bu kalıntıların çıkarma çalışmalarının sürdüğünü belirtti.

Doğan, arkeologlar tarafından kazıda çıkarılan kalıntıların ve kalıntıların üzerlerinde bulunan kıyafetler ile kişisel eşyaların hepsinin ekip tarafından fotoğraflanarak kayıt altına alındığını da belirtti.

Kuyunun olası bir çökme tehlikesine karşı iş güvenliğinin sağlanması amacıyla, 10 metre genişliğinde ve 75 metre uzunluğunda bir erişim rampası yapılarak, arkeologların çalışmalarını güvenli bir şekilde yürütebileceği bir seviye yaratıldığını da anlatan Doğan, pilot çalışma kapsamında son 2-3 yıldır kullanılan rampa yönteminin, şu an, kuyudaki kazı çalışmalarında kalıntılara daha hızlı bir şekilde ulaşmalarını sağladığını söyledi.

Hasan Doğan, kalıntıların kimliklendirilmesinin DNA analizleriyle sonunda nihai olarak belirleneceğini de belirtti.

Doğan, arkeolog ekibin, pazartesi günü, kuyuda başka bir kalıntının olmadığından emin olmak için arkeolojik kazı çalışmalarına devam edeceğini ve ardından arazinin eski haline döndürüleceğini kaydetti.

Trulli’deki kazı çalışmaları yanı sıra, KŞK tarafından 1963-1964 ve 1974 kaybı olan Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rumların akıbetinin belirlenmesi için Akova, Lapta, Mağusa, Esentepe, Zeytinlik ve Derinya’da olası gömü yerlerinde kazı çalışmaları yürütülüyor.

2022 yılında, KŞK tarafından yürütülen kazı çalışmalarında, toplam 14 kayıp kişiye ait olduğuna inanılan kalıntılara ulaşıldı. Buna göre, Trulli'de 4, Dilekkaya’da 2, Paşaköy’de 2, Güzelyurt’ta 1, Gazimağusa’da 1, Yeniceköy’de 1, Esentepe’de 1, İnya’da 1 ve Akova’da 1 kayıp şahsa ait olduğu inanılan kalıntılara ulaşıldı.

2006’dan bu yana KŞK tarafından ada genelinde yürütülen kazılarda, 1963-1964 ve 1974 olaylarında kayıp olan toplam 492 Kıbrıslı Türk’ten 292’sinin ve 1510 Kıbrıslı Rum’dan 735’inin kalıntılarına ulaşıldı ve kimliklendirilerek ailelerine iade edildi.

Haber: Anıl Işık -Fotoğraflar: Erol Uysal/TAK.

Percana’nın bahçalarında hayatları kurtarılanlarla röportajlarımıza Pazartesi günü devam edeceğiz...